Επιστροφή στα σχολεία μας, λοιπόν. Εκεί όπου οι μαθητές θα μάθουν για την προστασία του αγέννητου παιδιού, αλλά όχι πώς να χρησιμοποιούν το προφυλακτικό. Εκεί όπου θα αποστηθίσουν ένα κακογραμμένο κείμενο για τις στρατηγικές του Μιλτιάδη, αλλά δεν θα ‘χουν ιδέα για ποιον λόγο αλληλοσκοτώθηκαν συγχωριανοί πριν από 80 χρόνια στην Ελλάδα. Έτσι είναι το σχολείο το ελληνικόν. Το ξέρουμε καλά τώρα πια. Οι μεταρρυθμίσεις γίνονται συνήθως από την κορυφή και όχι από τη βάση, τα βιβλία είναι συνήθως προχειρογραμμένα, ενώ ο σκοπός είναι οι εξετάσεις και όχι η γνώση.

Τα κακώς κείμενα

Δεν μου αρέσει ο αρνητισμός· δυστυχώς, όμως, οι το ελληνικό σχολείο παραμένει τραγικά στάσιμο, ενώ κάμποσες φορές οι όποιες μεταρρυθμίσεις έχουν πρόσημο αρνητικό. Από όλα τα αρνητικά του ελληνικού σχολείου πιστεύω πως το πιο σοβαρό είναι η βαθμοθηρία, η κουλτούρα του «χαρτιού», του απολυτηρίου, με άριστα, κι ας είναι η γνώση μονόχρωμη και μετρίου επιπέδου. Διότι τόσα χρόνια τα μαθήματα διδάσκονται μέσα από βιβλία, που απορείς ποια επιτροπή τα ενέκρινε. Άραγε πόσο χρόνο αφιέρωσαν τα μέλη της για να τα μελετήσουν και να τα εγκρίνουν; Δεν είναι, όμως, μόνο τα κακογραμμένα βιβλία. Είναι και η εμμονή να βγει (όπως βγει) η ύλη. Ακριβώς διότι δεν μας νοιάζει η ουσιαστική γνώση, μα μόνο οι εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς.

Έτσι, με τα χρόνια, το μάθημα έχει εγκλωβιστεί στους τέσσερις τοίχους της αίθουσας, αντί να γίνεται με πιο βιωματικούς τρόπους, για παράδειγμα έξω στην αυλή ή σε ένα μουσείο ή σε ένα δάσος. Η δε θεματολογία αφορά κλασικές γνώσεις· όμως ζούμε πια σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς… Και κάποιοι ξεχνούν πως το σχολείο πλέον απευθύνεται σε γενιές που εκσυγχρονίζονται με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς.

Μαθήματα ζωής

Φέτος, οι πνιγμοί ήταν για άλλη μια φορά πάρα πολλοί και η Ελλάδα θα διατηρήσει την τελευταία θέση που κατέχει πανευρωπαϊκά στην αναζωογόνηση θυμάτων καρδιακής ανακοπής (μελέτη EURECA ONE). Σε μια χώρα με τεράστια ακτογραμμή, ακόμα ψάχνουμε το ασθενοφόρο, τον ναυαγοσώστη, τον εξωτερικό απινιδωτή. Σαφώς υπάρχουν ευθύνες σε επίπεδο οργάνωσης υγείας. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, έχουν τοποθετηθεί παντού εξωτερικοί απινιδωτές, σχεδόν ένας ανά οικοδομικό τετράγωνο. Φανταστείτε, δηλαδή, ότι εκεί που εμείς έχουμε περίπτερα οι Ολλανδοί διαθέτουν εξοπλισμό ζωής.

Όμως, παράλληλα με τον συντονισμό στον χώρο της υγείας, που προϋποθέτει προσωπικό, εξοπλισμό και βέβαια πολιτική βούληση, θα μπορούσε το κράτος να «παράγει» κάθε χρόνο διασώστες. Και μάλιστα έμπειρους. Σκεφτείτε πόση ασφάλεια θα νιώθαμε εάν γνωρίζαμε ότι ο διπλανός μας κατέχει τις πρώτες βοήθειες από σεμινάρια που διδάχθηκε σε όλη τη σχολική περίοδο, μέχρι να αποφοιτήσει. Αν το παιδί μας πήγαινε διακοπές με τους φίλους του και ξέραμε ότι όλοι στην παρέα του μπορούν να κάνουν ΚΑΡΠΑ (καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση).

Πριν από λίγο καιρό, ένας εικοσιδυάχρονος έπεσε σε ανακοπή και πέθανε σε παραλία της Σερίφου, όπου είχε πάει διακοπές με τους φίλους του. Ήξερε, άραγε, κανείς να βοηθήσει αποτελεσματικά; Απ’ ό,τι φάνηκε όχι… Εγώ πάντως ως πρωτοετής φοιτητής ιατρικής, πριν από είκοσι χρόνια, δεν γνώριζα τι έπρεπε να κάνω για να βοηθήσω διαβητικό συμφοιτητή μου, ο οποίος εμφάνισε υπογλυκαιμικούς σπασμούς έπειτα από ξενύχτι σε διακοπές. Κι όχι μόνον εγώ, αλλά ουδείς από τους υπόλοιπους δέκα συμφοιτητές, που ήμαστε μαζί του.

Το φετινό πάλι καλοκαίρι, μία μητέρα έδωσε τις πρώτες βοήθειες στο παιδί της όταν εκείνο πνίγηκε στη θάλασσα και έτσι έφτασε ζωντανό μέχρι το νοσοκομείο και σώθηκε. Πόσοι, όμως, άλλοι συνάνθρωποί μας «χάθηκαν», επειδή στα πρώτα κρίσιμα λεπτά ο περίγυρος πανικοβλήθηκε, χωρίς να γνωρίζει ποια βήματα θα έπρεπε να ακολουθήσει; Κι όμως είναι αποδεδειγμένο πια: Οι παρευρισκόμενοι, με τις ενέργειες τους στα πρώτα λεπτά, είναι εκείνοι που πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες επιβίωσης ενός ατόμου σε ανακοπή οποιαδήποτε αιτίας.

Σκεφτείτε ότι στη Δανία εκπαίδευσαν τον γενικό πληθυσμό, και βέβαια τους μαθητές στα σχολεία, και μέτρησαν ότι το ποσοστό εκείνων που τελικά επιβίωσαν από ανακοπή τριπλασιάστηκε μέσα σε λίγα χρόνια. Στην Ελλάδα, ακόμη και στην Ιατρική Σχολή των Αθηνών, το μάθημα «Πρώτες βοήθειες» παραμένει έως σήμερα επιλογής (!) και όχι υποχρεωτικό.

Όσο και να λέμε ότι ο χώρος της υγείας αποδυναμώθηκε αντί να ενισχυθεί κατά την πανδημία, όσο και αν η πολιτεία οφείλει να επιδείξει πολλά ακόμη στην επάνδρωση των μονάδων υγείας, η αλήθεια είναι ότι δεν είναι δυνατόν ούτε σε κάθε παραλία να υπάρχει κι από ένας ναυαγοσώστης ούτε σε κάθε δρόμο κι από ένα διαθέσιμο ασθενοφόρο. Και επειδή τα σοβαρά περιστατικά, που απαιτούν άμεση δράση, δεν θα συμβούν μέσα στον προφυλαγμένο χώρο ενός νοσοκομείου, αλλά στο πεζοδρόμιο, στην παραλία, στο πάρκο ή και στο ίδιο το σπίτι μας, τα Υπουργεία Υγείας και Παιδείας ας δώσουν έμφαση σε αυτό: Να γίνουν τα σχολεία μας εργοστάσια παραγωγής διασωστών.

Μέχρι να επιτευχθεί κάτι τέτοιο σε όλα τα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες και σε όλα τα σημεία της επικράτειας, ζητώ από τους συλλόγους γονέων να καλούν ιατρούς ή διασώστες του ΕΚΑΒ, για να πραγματοποιούν σεμινάρια πρώτων βοηθειών στα παιδιά, από την ηλικία του δημοτικού κιόλας. Προς το παρόν, υπάρχει η οργάνωση KIDS SAVE LIVES, η οποία ξεκίνησε από τη Χαλκιδική με πρωτεργάτες τον Αναστάση Στεφανάκη και την Κατερίνα Κακάνη, όμως αυτοί δεν αρκούν για όλα τα σχολεία της χώρας. Πρέπει οι πρώτες βοήθειες να γίνουν μάθημα επίσημο στο ελληνικό σχολείο και –γιατί όχι;– απαραίτητο προσόν πρόσληψης στον δημόσιο τομέα.

Σεπτέμβριος 2022… Με την ελπίδα, του χρόνου, στο «back to school» του 2023, ένας μαθητής ή μια μαθήτρια να έχει να αφηγείται στους φίλους και στις φίλες του/της πώς κατάφερε να σώσει έναν άνθρωπο στην πλατεία του χωριού του, όπου είχε πάει για διακοπές…

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος MD, PhD, είναι Επιμελητής Β΄ Παιδιατρικής ΓΝ Σύρου. iordanispapado@hotmail.com