Καμπύλες σωματικής αύξησης: Τι είναι και πώς τις χρησιμοποιεί ο παιδίατρος

Οι καμπύλες σωματικής αύξησης χρησιμοποιούνται από τους παιδιάτρους ώστε να παρακολουθούν την αύξηση ενός παιδιού με την πάροδο των ετών. Περιλαμβάνουν τις εκατοστιαίες θέσεις (Ε.Θ.) των σωματομετρικών παραμέτρων (ύψος, βάρος και περίμετρος κεφαλής) ανά φύλο και ηλικία. Εκατοστιαία ονομάζεται η θέση, την οποία καταλαμβάνει η κάθε σωματομετρική παράμετρος του παιδιού σε σειρά 100 συνομηλίκων του. Οι καμπύλες αυτές έχουν δημιουργηθεί μετά από διαχρονική καταγραφή της σωματικής αύξησης μεγάλου αριθμού φυσιολογικών παιδιών. Με τη χρήση τους, το ύψος, το βάρος και η περίμετρος κεφαλής ενός παιδιού μπορούν να συγκριθούν με τις αντίστοιχες αναμενόμενες παραμέτρους παιδιών ίδιας ηλικίας και φύλου. Έτσι, μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν ένα παιδί αναπτύσσεται φυσιολογικά.

Οι καμπύλες σωματικής αύξησης είναι διαφορετικές για αγόρια και κορίτσια, λόγω διαφορετικού χρόνου έναρξης της εφηβείας και διαφορών στο τελικό τους ύψος. Ειδικές καμπύλες χρησιμοποιούμε για τα πρόωρα νεογνά, κατάλληλες για την παρακολούθηση τους μέχρι και τις 50 εβδομάδες από τη σύλληψη, δηλαδή μέχρι και τη διορθωμένη ηλικία των 10 εβδομάδων.

Υψηλή ή χαμηλή θέση των σωματομετρικών στοιχείων στη γέννηση δεν προδικάζει και ανάλογο εξωμήτριο βαθμό αύξησης, γιατί τα σωματομετρικά στοιχεία του τελειόμηνου νεογνού αντικατοπτρίζουν κυρίως το ενδομήτριο περιβάλλον, ενώ το σωματικό μέγεθος από την ηλικία των δύο χρόνων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το γενετικό μας δυναμικό, δηλαδή την κληρονομικότητα.

Με τις καμπύλες σωματικής αύξησης μπορεί επίσης να προβλεφθεί, σε ένα βαθμό, το αναμενόμενο ύψος και βάρος ενός παιδιού στην ενήλικη ζωή και αυτό γιατί τα υγιή παιδιά συνήθως διατηρούν σταθερή την καμπύλη ανάπτυξής τους. Όταν ένα παιδί παρεκκλίνει αρκετά από την προηγούμενα κατοχυρωμένη του καμπύλη, κατά κανόνα χρειάζεται διερεύνηση του αιτίου. Σημειώνεται ότι σωματομετρικά στοιχεία στις πολύ χαμηλές ή τις πολύ υψηλές Ε.Θ. δε σημαίνουν υποχρεωτικά διαταραχή της αύξησης, αλλά απλώς υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο διαταραχής.

Αυτό που ουσιαστικά αναζητούμε στις καμπύλες ανάπτυξης είναι να χαρτογραφήσουμε τη σωστή σωματική αύξηση. Μας ενδιαφέρει κυρίως ο ρυθμός με τον οποίο ένα παιδί κερδίζει σε βάρος, ύψος ή περίμετρο κεφαλής. Μετά τα 2 έτη μπορούμε να χρησιμοποιούμε καμπύλες που εκτείνονται μέχρι τα 18 έτη. Σε αυτή τη φάση ελέγχουμε και τον δείκτη μάζας σώματος (Body Mass Index-BMI), που αντανακλά την αναλογία βάρους προς το ύψος και δείχνει αν ένα παιδί τείνει να γίνει παχύσαρκο ή λεπτόσαρκο.

Ποικίλοι παράγοντες, από την κληρονομικότητα και το περιβάλλον, μέχρι τη διατροφή, την άσκηση και διάφορα προβλήματα υγείας, επηρεάζουν τη σωματική αύξηση των παιδιών. Γι’ αυτόν το λόγο ο παιδίατρος αξιολογεί τις καμπύλες ανάπτυξης σε κάθε προγραμματισμένη επίσκεψη και συζητά με τους γονείς για πιθανά προβλήματα υγείας του παιδιού και τρόπους αντιμετώπισης.

Στη χώρα μας χρησιμοποιούμε τα πρότυπα διαγράμματα σωματικής αύξησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, γιατί αντανακλούν την επιθυμητή σωματική αύξηση, λαμβάνοντας υπόψιν τα θηλάζοντα βρέφη και προτείνονται για παγκόσμια χρήση. Η διαμόρφωση και προσαρμογή των διαγραμμάτων για την Ελλάδα έγινε από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, μετά από σχετική άδεια και έγκριση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Επιπλέον, για τον Δείκτη Μάζας Σώματος χρησιμοποιούμε τα διαγράμματα του Ιnternational Obesity Task Force (Revised BMI cut-offs, 2012), η χρήση των οποίων προτείνεται για καλύτερη εκτίμηση του υπερβάλλοντος βάρους και της παχυσαρκίας. (εικόνες 1-8).

Συμπερασματικά, το επίκεντρο της εξέτασης ενός υγιούς παιδιού είναι ο έλεγχος της ανάπτυξής του. Η σωματική αύξηση αντανακλά τη συνολική κατάσταση της υγείας του και της διατροφής του και είναι σημαντικό να κατανοήσουμε με τη συμβολή των παιδιάτρων, τις φυσιολογικές ή μη διακυμάνσεις της.