Την ώρα που είδα στα ράφια των σούπερ μάρκετ γαριδάκια, γκοφρέτες και πλαστελίνες (ακόμη) χωρίς γλουτένη, σκέφτηκα ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει και δεν το έχω καταλάβει. Στο μυαλό μου είχα ότι τη γλουτένη πρέπει να αποφεύγουν όσοι πάσχουν από κοιλιοκάκη κι ότι κάποιο trend στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού έκανε ορισμένους σταρ να αδυνατίζουν αφαιρώντας τη γλουτένη από το τραπέζι τους. Τα γαριδάκια όμως με θορύβησαν. Διότι, εντάξει, στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι περίπου 18 εκατ. Αμερικανοί έχουν κάποιου βαθμού ευαισθησία στη γλουτένη, νούμερο που καθιστά την κοιλιοκάκη πρόβλημα της δημόσιας υγείας, και, όχι τυχαία, η αγορά των gluten free προϊόντων κάνει πλέον τζίρο 6,3 δισ. δολάρια, στην Ελλάδα όμως;

Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν αντιπροσωπευτικά δείγματα ερευνών για τα ποσοστά εμφάνισης της νόσου, υπάρχουν όμως κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες. Η ερευνητική μελέτη που πραγματοποιήθηκε με επικεφαλής την ιατρό Ρώμα Ελευθερία, παιδίατρο-γαστρεντερολόγο, το 2009 στην πρώτη Παιδιατρική Κλινική του γαστρεντερολογικού τμήματος, του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία», έγινε με στόχο να εντοπίσει τη χρόνια τάση της επίπτωσης της κοιλιοκάκης σε παιδιά στην Ελλάδα. Παρατηρήθηκε ότι η συχνότητα εμφάνισης της νόσου αυξήθηκε σημαντικά κατά τα τελευταία έτη, γεγονός που οφείλεται και στον συχνότερο έλεγχο των ασυμπτωματικών παιδιών.

Γλουτένη: ποιο είναι το πρόβλημα; 

Η αναστάτωση ξεκίνησε από τον Γουίλιαμ Ντέιβις, έναν καρδιολόγο από το Μιλγουόκι, που έγραψε το βιβλίο «Η κοιλιά της γλουτένης: χάστε κιλά και ξαναβρείτε το μονοπάτι της υγείας», ενοχοποιώντας το σιτάρι για τα πάντα, από την παχυσαρκία, μέχρι το διαβήτη, τις καρδιοπάθειες, τα δερματικά και τη διάσπαση προσοχής. Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, στο κριθάρι και στην σίκαλη. Επηρεάζει τις αρτοποιητικές ικανότητες του αλεύρου, επειδή απορροφά νερό διπλάσιο του βάρους της και χαρίζει στη ζύμη ελαστικότητα και αντοχή, με αποτέλεσμα εκείνη να διατηρεί τη μορφή της όταν διογκώνεται. Τα περισσότερα από τα σύγχρονα άλευρα περιέχουν γλουτένη σε μεγάλες ποσότητες, προκειμένου να μπορούν να φουσκώνουν πιο εύκολα και να παρασκευάζουν ψωμί ταχύτερα. «Παλιότερα, τα άλευρα δεν περιείχαν τόση γλουτένη, αλλά χρειάζονταν περισσότερο χρόνο αρτοποιητικής επεξεργασίας και ζύμωσης προκειμένου να γίνουν ψωμί», μας είπε ο Κριστόφ Βασέρ, φημισμένος γάλλος αρτοποιός. Οι εχθροί της γλουτένης ισχυρίζονται πως οι σπόροι που χρησιμοποιούνται σήμερα έχουν υποστεί τόσες γενετικές μεταλλάξεις, ώστε δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς που καλλιεργούσαν οι πρόγονοί μας και ότι οι σημερινές ποικιλίες έχουν υψηλότερο γλυκαιμικό δείκτη, ενώ ένα συστατικό της γλουτένης, η γλιαδίνη, στη νέα της μορφή, κάνει τον οργανισμό να αντιδρά με διατροφικές αλλεργίες.

Ποιοι πρέπει να κόψουν τη γλουτένη 

Οι άνθρωποι που πρέπει να κόψουν τη γλουτένη είναι όσοι έχουν το αυτοάνοσο νόσημα κοιλιοκάκη, το οποίο διαπιστώνεται με μια απλή εξέταση αίματος και όσοι, χωρίς να έχουν κοιλιοκάκη, έχουν κάποιες παρενέργειες όταν καταναλώνουν τρόφιμα με γλουτένη, όπως φούσκωμα και πρήξιμο στην κοιλιά, θολούρα και έντονη κούραση. Εξέταση για τους δεύτερους δεν υπάρχει, επομένως αν πιστεύουμε ότι ανήκουμε σε αυτή την κατηγορία, καλό είναι να διακόψουμε την κατανάλωση προϊόντων με γλουτένη και να απευθυνθούμε σε κάποιον διατροφολόγο. Τέλος, κάποιοι από εμάς πιθανώς να έχουν δυσανεξία στο σιτάρι, όμως όχι στη γλουτένη. Σε αυτή την περίπτωση ένα τεστ αλλεργίας ξεκαθαρίζει το τοπίο.

Τι είναι η κοιλιοκάκη; 

Η κοιλιοκάκη είναι μία από τις συνηθέστερες αυτοάνοσες ασθένειες στην Ευρώπη, η οποία προκαλείται από δυσανεξία στη γλουτένη. Πρόκειται για μία εφ’ όρου ζωής πάθηση, με πιθανές επιδράσεις σε ολόκληρο το σώμα. Η γλουτένη προκαλεί αλλοιώσεις στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, εμποδίζοντας τη φυσιολογική πέψη και απορρόφηση του φαγητού. Σε περίπτωση που καθυστερήσει η διάγνωσή της, επειδή το σώμα δεν απορροφά σωστά τα θρεπτικά στοιχεία των τροφών (ή τις τροφές) μπορεί να οδηγήσει, μεταξύ άλλων σε αναιμία, οστικά προβλήματα και απώλεια βάρους. Δυστυχώς ενώ ένας άνθρωπος έχει τα γονίδια της νόσου εκ γενετής, τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του – για παράδειγμα στη γέννησή του, κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας, σε περίοδο άγχους ή μετά από ένα ατύχημα. Για την πλειονότητα όμως των ανθρώπων, η διάγνωση γίνεται στη μέση ηλικία.

Αν κόψουμε τη γλουτένη, χάνουμε κιλά;

Μερικές φορές ναι, επειδή ωστόσο κόβουμε προϊόντα όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά, οι φρυγανιές, τα παξιμάδια και άλλα αρτοποιήματα όπως κέικ ή μπισκότα, που ούτως ή άλλως η υπερκατανάλωσή τους παχαίνει. Στην πραγματικότητα, οι θερμίδες, τα λιπαρά και τα σάκχαρα παίζουν ρόλο. Μερικές φορές πάλι, τα ειδικά προϊόντα χωρίς γλουτένη ενδέχεται να είναι πιο παχυντικά, καθώς περιέχουν περισσότερα σάκχαρα κι άλλα πρόσθετα για να βελτιώνεται η γεύση τους.

Τελικά αν δεν συντρέχει σοβαρός ιατρικός λόγος, δεν χρειάζεται να κόψουμε τη γλουτένη. Διότι ενδέχεται να αποκλείσουμε σημαντικές βιταμίνες, φυτικές ίνες και μέταλλα από το διαιτολόγιό μας. Η διατροφή μας θα πρέπει να είναι ισορροπημένη, αποφεύγοντας τις επεξεργασμένες τροφές και τη ζάχαρη και δίνοντας έμφαση στα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κοιλιοκάκη και τη γλουτένη, μπορείτε να διαβάσετε στα www.koiliokaki.com και www.coeliac.gr