Αν και έχουμε το προνόμιο να αντικρίζουμε τον ήλιο πολύ πιο συχνά από όσο άνθρωποι που κατοικούν σε άλλα σημεία του πλανήτη, να γευόμαστε ολόφρεσκα φρούτα και λαχανικά, να νοστιμίζουμε τα φαγητά μας με αγνό ελαιόλαδο, δεν παίρνουμε άριστα στις… εξετάσεις τις διατροφής. Ολοένα και περισσότερες έρευνες αποτυπώνουν προβλήματα και ελλείψεις βασικών θρεπτικών συστατικών. Τα αποτελέσματα μιας μεγάλης τέτοιας μελέτης για τη διατροφή συζητάμε με τον Αντώνη Ζαμπέλα, Kαθηγητή Διατροφής του Ανθρώπου του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, και Επιστημονικού Υπεύθυνου της Πανελλαδικής Μελέτης Διατροφής και Υγείας (ΠΑ.ΜΕ.Δ.Υ.)

1. Είναι μάλλον αλήθεια ότι εμείς οι Έλληνες πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε στο… απυρόβλητο διατροφικών ελλείψεων λόγω του κλίματος και του γεωργικού πλούτου της μικρής αλλά θαυματουργής πατρίδας μας. Τελικά, αρκεί ο ήλιος και η μεσογειακή διατροφή για να μας θωρακίσουν με τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα;

Πράγματι, η χώρα μας είναι γεμάτη με μικρούς, αλλά σημαντικούς θησαυρούς που θα μπορούσαν να μας καταστήσουν προνομιούχους όσον αφορά τη διατροφή μας και τον τρόπο που αυτή συνδέεται με την καλή μας υγεία. Δυστυχώς όμως τα στοιχεία μάς δείχνουν ότι οι διατροφικές μας συνήθειες έχουν απομακρυνθεί από τις αρχές της μεσογειακής διατροφής που-στην ουσία- είναι η πρωτοκαθεδρία των δημητριακών, των φρούτων και των λαχανικών στη διατροφή μας και η ελεγχόμενη κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών. Το σπιτικό φαγητό δίνει πολλές φορές τη θέση του σε γεύματα «απ’έξω», με αποτέλεσμα ο έλεγχος του ΤΙ τρώμε να είναι πιο δύσκολος. Έτσι λοιπόν φτάσαμε τελικά να μιλάμε για σημαντικές διατροφικές ελλείψεις, οι οποίες μάλιστα επιβεβαιώθηκαν και από μεγάλη έρευνα.

2. Πείτε μας λίγα λόγια για την έρευνα αυτή και τα συμπεράσματά της

Μιλάμε λοιπόν για την Πανελλαδική Μελέτη Διατροφής και Υγείας (ΠΑ.ΜΕ.Δ.Υ.). Είναι μία από τις μεγαλύτερες μελέτες διατροφής που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα, καθώς το μεγάλο δείγμα (περισσότεροι από 4600 ερευνόμενοι) αποτελούν άτομα όλων των ηλικιακών ομάδων. Στόχος της έρευνας είναι η εκτίμηση των διατροφικών συνηθειών, του τρόπου ζωής και τη σχέση τους με χρόνια νοσήματα του ελληνικού πληθυσμού. Η μελέτη λοιπόν έδειξε ότι μέρος του ελληνικού πληθυσμού, μεταξύ του και πολλά παιδιά, δεν προσλαμβάνει τις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες σε κάποιες βιταμίνες και μέταλλα, όπως η βιταμίνη D, το ασβέστιο, το φυλλικό οξύ και ο σίδηρος, που είναι απαραίτητα στοιχεία για τον οργανισμό μας. Ενδεικτικά θα σας πω ότι η πρώτη φορά που έρευνα δείχνει ελλείψεις τόσο μεγάλης κλίμακας στη χώρα μας.

3. Πώς μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη των παιδιών μας οι ελλείψεις που εντόπισε η έρευνα σε βιταμίνες και μέταλλα;

Οι ελλείψεις αυτές επηρεάζουν καθοριστικά, όχι μόνο την ανάπτυξη, αλλά και την καθημερινότητα των παιδιών μας. Το ασβέστιο και η βιταμίνη D συμβάλλουν στη διατήρηση της φυσιολογικής κατάστασης των οστών, οπότε η έλλειψή τους σίγουρα έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να επιφέρει κόπωση, κούραση, μειωμένη συγκέντρωση και γνωσιακή λειτουργία. Και φυσικά, οι μειωμένες προσλήψεις όλων των προαναφερθέντων στοιχείων καθιστούν πιο αδύναμο το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

4. Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να εξασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι φυσικά να λειτουργούμε εμείς ως παράδειγμα. Να ακολουθούμε το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής και να προσφέρουμε τις ανάλογες επιλογές στα παιδιά μας. Να επαναφέρουμε στην καθημερινότητά μας το οικογενειακό τραπέζι, να προσπαθούμε να τρώμε κάποιες φορές μέσα στην εβδομάδα-αν δεν μπορούμε κάθε μέρα-όλοι μαζί. Να αποφεύγουμε να παραγγέλνουμε φαγητό από έξω σε συχνή βάση και να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας, έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν τις σωστές επιλογές και εκείνα. Όμως, υπάρχουν θρεπτικά συστατικά που δεν συνδέονται σε απόλυτο βαθμό με τις διατροφικές μας συνήθειες, όπως για παράδειγμα η βιταμίνη D, τις οποίας τα ποσοστά συγκέντρωσης στον οργανισμό δεν μπορούν να αλλάξουν με την πρόσληψη συγκεκριμένων τροφών.

5. Και τι μπορεί να γίνει σε αυτές τις περιπτώσεις;

Θα σας μιλήσω για το τι γίνεται εδώ και χρόνια στο εξωτερικό, στο οποίο είμαι απόλυτα σύμφωνος. Σε πολλές χώρες που διαπιστώνονται ελλείψεις βιταμινών ή θρεπτικών συστατικών σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, εφαρμόζεται η διαδικασία του εμπλουτισμού βασικών υλών. Στις Ηνωμένες πολιτείες ενισχύθηκαν για παράδειγμα τα άλευρα συνολικά με φυλλικό οξύ, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν τα αυξημένα κρούσματα γενετικών ατελειών (όπως η δισχιδής ράχη). Σε άλλες περιπτώσεις εμπλουτίζονται τα γαλακτοκομικά με βιταμίνη D. Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα μπορούν πραγματικά να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση διατροφικών ελλείψεων, ειδικά στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Είναι ελπιδοφόρο ότι την ίδια πρακτική ακολούθησε μια ελληνική εταιρεία, εμπλουτίζοντας ένα προϊόν ευρείας κατανάλωσης-το ψωμί-με συστατικά απαραίτητα για τον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτό μας δίνει εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε πολύ σημαντικές βιταμίνες και μέταλλα που-σύμφωνα με την ΠΑ.ΜΕ.Δ.Υ.- λείπουν ολοένα και περισσότερο από τον οργανισμό μας. Ακόμα λοιπόν και 2 φέτες ψωμί μαζί με το γεύμα μας ή το αγαπημένο σε όλους τοστάκι, αποκτούν ιδιαίτερη διατροφική αξία, αν είναι εμπλουτισμένα! Τόσο απλά!

6. Ποιο είναι το μέλλον της ΠΑ.ΜΕ. Δ.Υ. κύριε Ζαμπέλα;

Τα ευρήματα της έρευνας ήταν μεγάλης σημασίας και αντανακλούν σημαντικές ελλείψεις που καθρεφτίζονται στην υγεία του πληθυσμού. Στόχος μας είναι η έρευνα να επαναληφθεί για να μπορούμε να έχουμε συγκριτικά στοιχεία. Τα αποτελέσματα αυτά χαρτογραφούν ένα τοπίο στο οποίο πρέπει να αλλάξουν ριζικά τρόποι και συνήθειες που θα αλλάξουν τη σχέση των παιδιών μας με τη διατροφή και θα τα βοηθήσουν να χτίσουν υγιές σώμα και δυνατό πνεύμα.