Από την πρώτη παράσταση στην Ελλάδα για παιδιά από 1.5 χρονών “Η δική μου ομπρέλα”, σκηνοθεσία Κατερίνας Αλεξάκη, στη φωτο η Μαριλένα Τριανταφυλλίδου”
Μετά τη μεγάλη συνέντευξη της Μαριλένας Τριανταφυλλίδου και της Βάσιας Παρασκευοπούλου για την κατάσταση που επικρατεί (και) εξαιτίας της πανδημίας στο θέατρο και τις παραστατικές τέχνες για παιδιά, για το επόμενο χρονικό διάστημα θα δημοσιεύουμε συνεντεύξεις με καλλιτέχνες και ομάδες που ασχολούνται με το παιδικό θέαμα και θέλουν να μιλήσουν για την παρούσα κατάσταση στη χώρα μας και να κινητοποιήσουν το «απόν» Υπουργείο Πολιτισμού. Στο Τaλκ, προετοιμάζουμε το project αυτό εδώ και τρεις μήνες και σας ζητάμε, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσής σας, να βοηθήσετε και εσείς, κοινοποιώντας τα κείμενα αυτά και καθιστώντας έτσι ορατούς μια σειρά από ανθρώπους που αγαπούν τα παιδιά και θέλουν να τα εκπαιδεύσουν και να τα διασκεδάσουν, αλλά δεν μπορούν. Σήμερα, κοντά μας η Artika Theater Company.
Καλησπέρα, συστηθείτε στο κοινό του Τaλκ.
Κ.Α. Eυχαριστούμε για την πρόσκληση. Εγώ είμαι η Κατερίνα Αλεξάκη, συνιδρύτρια της Artika Theater Company, μαζί με την Μαριλένα Τριανταφυλλίδου. Ασχολούμαι με το θέατρο ως περφόρμερ, σκηνοθέτης και facilitator ή, αν προτιμάτε, διαμεσολαβήτρια εφαρμοσμένου θεάτρου τα τελευταία 25 χρόνια. Έχω σπουδάσει υποκριτική και σκηνοθεσία στην Ελλάδα στην πρώτη σχολή σκηνοθεσίας θεάτρου που σύστησε ο Στάθης Λιβαθινός στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου και συνέχισα τις θεατρικές σπουδές στο Queens College στην Νέα Υόρκη, όπου και ζούσα μόνιμα μέχρι πριν από λίγους μήνες. Εργάστηκα ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, αλλά και ως εκπαιδευτικός. Η ανάγκη μου να εστιάσω στους νέους με οδήγησε σε ένα διπλό μεταπτυχιακό, στο χώρο της εκπαίδευσης απο το City College, και του Applied Theater απο το School of Professional Studies και τα δύο στο πανεπιστήμιο του City University of NY. Τα πολύτιμα εφόδια που απέκτησα μου επέτρεψαν να θέσω την θεατρική τέχνη στην υπηρεσία της παιδαγωγικής αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού φάσματος.
Μ.Τ. Είμαι η Μαριλένα Τριανταφυλλίδου, συνιδρύτρια, με την Κατερίνα Αλεξάκη, της Artika. Το πρώτο μου πτυχίο ήταν στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από όπου έτρεξα να φύγω άρον άρον για να γλιτώσω, σπουδάζοντας τα δύο πράγματα που αγαπούσα και ονειρευόμουν, υποκριτική και τραγούδι. Χάρη στην πίστη των δασκάλων μου, της Λένας Φιλίπποβα στο θέατρο και της Μαίρης Έσπερ στο τραγούδι, που με εμπιστεύτηκαν, προτού καλά καλά ολοκληρώσω τις σπουδές μου άρχισα να τραγουδάω, να διδάσκω φωνητική και να παίζω στο θέατρο. Τις ευχαριστώ και τις δύο από την καρδιά μου για τους δρόμους που μου άνοιξαν, δρόμους συναρπαστικούς, δύσκολους και χωρίς επιστροφή. Καθώς στη ζωή το ένα πράγμα φέρνει το άλλο, οδηγήθηκα και στη σκηνοθεσία, κάπως φυσικά θα έλεγα. Κατά τον ίδιο τρόπο, αντιλαμβάνομαι πια, πως, και το πρώτο μου πτυχίο έπαιξε, και αυτό, σημαντικό ρόλο στην πορεία μου και στην πορεία της ομάδας.
Από ποιους άλλους αποτελείται η Artika; Πόσα χρόνια ασχολείστε με το παιδικό θέαμα και γιατί το επιλέξατε;
Κ.Α. Με την Μαριλένα γνωριστήκαμε στη δραματική σχολή και αποφασίσαμε το 2006 να ξεκινήσουμε την Artika Theater Company. Όλα αυτά τα χρόνια η Artika έχει σημαντικούς συνεργάτες με τους οποίους πορευόμαστε μαζί. Η Μάρια Μπαχά στα σκηνικά και στα κοστούμια, ο Βασίλης Καζής ως μουσικός και ηθοποιός, η Κλεονίκη Καραχάλιου ως ηθοποιός και αρκετοί ακόμα με τους οποίους συνεργαζόμαστε σε συγκεκριμένα πρότζεκτ ανάλογα με τις ανάγκες. Ήμασταν η πρώτη ομάδα που έφερε το θέατρο για νήπια στην Ελλάδα μετά την γνωριμία που είχε η Μαριλένα με το ιδιαίτερο αυτό είδος της παραστατικής τέχνης στην Αυστρία ως συνεργάτης του Toihaus Theater. Στο ξεκίνημά μας επιχορηγήθηκαμε από το Υπουργείο Εργασίας και την Ευρωπαϊκή Ένωση και έτσι μας δόθηκε η ευκαιρία να διαμορφώσουμε και τον δικό μας χώρο, σύμφωνο πάντα με τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου κοινού, κοντινή επαφή με τον ηθοποιό, άνετος χώρος με μαξιλάρια όπου γονείς και νήπια παρακολουθούν μαζί το θέαμα, και κατάλληλος φωτισμός που επιτρέπει τη σταδιακή προσαρμογή των μικρών θεατών στον πρωτόγνωρο για αυτούς θεατρικό χώρο. Σήμερα, μετά από αρκετές θεατρικές παραγωγές και εργαστήρια, πάντα για τα βρέφη και τα νήπια, η Artika συνεργάζεται με σχολεία και φορείς και παρουσιάζει την δουλειά της στο θέατρο Studio Μαυρομιχάλη σταθερά από το 2013. Καταλάβαμε οτι η επαφή με το θέατρο πρέπει να ξεκινάει από πολύ νωρίς, γιατί επιτρέπει μια συνολική ανάπτυξη στον νέο άνθρωπο που περικλείει και τη συναισθηματική και τη διανοητική του διαμόρφωση. Σαφώς η αισθητική του οπτική, καθώς και το αίσθημα ότι η παράσταση του ανήκει, οξύνεται αφού οι παραστάσεις που δημιουργούμε επιτρέπουν στον θεατή τους να διαλέξει το σημείο προσοχής του και να αφεθεί σε αυτό. Έτσι, ο νέος άνθρωπος ασκείται στο να επιλέξει το αφηγηματικό νήμα που επιθυμεί απο μικρή ηλικία και να αντιδρά σε ό,τι θέλει. Τα συστατικά του θεάτρου είναι όλα εκεί για να εξελίξουν, και να συνδιαλλαγούν, με παιγνιώδη τρόπο, με την ευφυΐα του.
Πού και πώς σας βρήκε η πανδημία; Παιζόταν ήδη κάποια παράστασή σας; Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Μ.Τ. Η πανδημία μάς βρήκε στο τέλος δύο πολύ δύσκολων θεατρικών μηνών, του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, όπου η προσέλευση στο θέατρο πάντα μειώνεται, αλλά και η ζήτηση παραστάσεων εκτός του θεάτρου σχεδόν μηδενίζεται, τουλάχιστον σε εμάς που απευθυνόμαστε σε πολύ νεαρές ηλικίες 0 εώς 6 χρονών, καθώς αυτούς τους μήνες έχουν πολύ μεγάλη έξαρση οι ιώσεις στα παιδιά. Ήταν δηλαδή η στιγμή που ουσιαστικά θα ξεκινούσε και πάλι για μας η δουλειά, με παραστάσεις κλεισμένες μέχρι και τον Ιούνιο. Είχαμε δύο παραστάσεις που παιζόντουσαν στο θέατρο, τέσσερα καλλιτεχνικά εργαστήρια που επρόκειτο να παρουσιαστούν στο παράρτημα μητέρων στις φυλακές της Θήβας, στο νοσοκομείο Παίδων και σε άλλες δομές, και τρία προγραμματισμένα ταξίδια στο εξωτερικό, στην Ιταλία, στην Πολωνία και στην Ισπανία, όπου θα συμμετείχαμε σε δράσεις, εργαστήρια και φεστιβάλ με την παράστασή μας “Κάτι σαν κήπος”. Ακυρώθηκαν όλα. Από τότε, 8 μήνες μέχρι στιγμής, παραμένουμε άνεργοι και δεν γνωρίζουμε πότε θα μπορέσουμε να δουλέψουμε ξανά.
Αποζημιωθήκατε οικονομικά από τις κρατικές επιχορηγήσεις για τους καλλιτέχνες; Πώς αντεπεξήλθατε οικονομικά και φυσικά πώς συνεχίζετε να βιοπορίζεστε με τα θέατρα κλειστά;
Μ.Τ. Οι ηθοποιοί και ο τεχνικός της Artika θα αποζημιωθούν μέχρι και τον Αύγουστο. Λέω “θα” γιατί παρότι βρισκόμαστε στον Οκτώβριο, δεν έχουν λάβει ακόμα όλους τους μήνες αποζημίωσης. Προσωπικά αποζημιώθηκα μόνο με τα πρώτα 800 ευρώ καθώς η σύμβασή μου έληγε τέλος Φεβρουαρίου και η επόμενη που θα ξεκινούσε από 10 Μαρτίου δεν πρόλαβε να γίνει ποτέ. Η Artika θεωρητικά θα λάβει και την αποζημίωση των 2000 ευρώ, μέχρι στιγμής όμως δεν έχει δοθεί. Να διευκρινιστεί εδώ ότι τα χρήματα αυτά, αν και όταν έρθουν, θα καλύψουν με δυσκολία τα λειτουργικά έξοδα της εταιρείας κάποιων μηνών και σίγουρα όχι πέραν της ερχόμενης άνοιξης. Το λέω για να τονίσω ότι δεν πρόκειται για χρήματα που θα πάνε στις τσέπες ανθρώπων. Οι άνθρωποι, δηλαδή, παραμένουμε άνεργοι και χωρίς καμία άλλη αποζημίωση, παρά το γεγονός ότι τα θέατρα ήταν κλειστά από το κράτος όλο αυτό το διάστημα με κάποιες εξαιρέσεις μέσα στο καλοκαίρι. Τώρα, βέβαια, ανακοινώθηκε η έναρξη της λειτουργίας τους με 30% πληρότητα. Πραγματικά, μπορεί κανείς να πιστέψει ότι τα θέατρα και οι θεατρικές ομάδες μπορούν να επιβιώσουν με 30% πληρότητα; Είτε μικροί, είτε μεγάλοι; Εμείς, εξαιτίας των ηλικιών στις οποίες απευθυνόμαστε, δεν μπορούμε και δεν πρέπει να βάζουμε πάνω από 50 άτομα σε κανονικές συνθήκες. Επιπλέον, όταν μιλάμε για παιδιά από 1 έτους όλα είναι απρόβλεπτα. Μπορεί να ετοιμάζονται να έρθουν και λίγο πριν να αποκοιμηθούν, ή να νιώσουν μία ξαφνικη αδιαθεσία, ή οτιδήποτε. Όμως, και το 100% της πληρότητας να έχουμε, πάλι δυσκολευόμαστε. Το θέατρο είναι μία πολυπληθής δουλειά. Εμπλέκονται καλλιτέχνες διαφορετικών ειδικοτήτων, τεχνικοί, διάφοροι υπάλληλοι (καθαριότητας, ταξιθεσίας, ταμείου, κλπ). Δεν μιλάμε για μία επιχείρηση με 1-2 άτομα, που κάπως θα τα φέρουν βόλτα. Το άνοιγμα, λοιπόν, των θεάτρων με 30% πληρότητα, αλλά και με 60% ακόμα, χωρίς άλλα συνοδευτικά μέτρα, μόνο σαν μία κίνηση για να δημιουργήσει το υπουργείο εντυπώσεις μπορώ να τη δω, και για να συνεχίσει το κράτος να μην πληρώνει αποζημιώσεις, έχοντας τώρα άλλοθι.
Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες των παιδικών θεαμάτων και τι σας οδήγησε στην υπογραφή της επιστολής προς τους αρμόδιους υπουργούς;
Κ.Α. Καταρχάς να υπογραμμίσω ότι ο οποιοσδήποτε ηλικιακός διαχωρισμός των θεαμάτων συμβαίνει για λόγους αναπτυξιακής διαφοροποίησης, κάτι που γίνεται σε όλα τα είδη θεάματος. Πιο συγκεκριμένα το βρεφικό και νηπιακό θέατρο, με το οποίο ασχολούμαστε, προϋποθέτει μια σχέση χώρου, όπου ο συνοδός να βρίσκεται κοντά αν όχι να έχει αγκαλιά το μικρό θεατή. Επίσης ο θεατής είναι σημαντικό να έχει οπτική επαφή με τον ηθοποιό και εγγύτητα. Ο μέγιστος αριθμός θεατών, όπως ήδη αναφέραμε, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος από 50 μαζί με τους συνοδούς τους. Αυτόματα, οι παράγοντες που ανέφερα δημιουργούν προϋποθέσεις που ορίζουν άλλες οικονομικές παραμέτρους, αφού τα έσοδα έχουν ένα σαφές και πολύ συγκεκριμένο όριο, ενώ το κόστος παραγωγής παραμένει μεγάλο. Επομένως, αν η παράσταση δεν χορηγηθεί, μοιραία αρχίζει και παζαρεύει το ποιοτικό της πλαφόν. Μια άλλη ιδιαιτερότητα έχει δημιουργηθεί με το ανώτατο επιτρεπτό όριο θεατών που έθεσε η πολιτεία στις τελευταίες της ανακοινώσεις και ανέρχεται στα 17 άτομα, είτε παίζουμε σε σχολείο, είτε σε θέατρο. Όπως, ίσως, καταλαβαίνετε το κόστος μιας παράστασης με τρεις ηθοποιούς (μισθός και ένσημα), που μεταφέρονται μαζί με τον σκηνικό χώρο τους σε ένα παιδικό σταθμό δεν μπορεί να καλυφθεί με ένα βασικό εισιτήριο των 6 ευρώ – που συχνά μας λένε ότι είναι και ακριβό – το οποίο θα πληρώσουν 17 παιδιά. Ούτε καλύπτεται στην περίπτωση που το σχολείο επισκέπτεται το θέατρο, όπου έχεις να πληρώσεις, ηθοποιούς, τεχνικούς και ενοίκιο. Σημειωτέων ότι δεν αναφερόμαστε σε άλλα έξοδα παραγωγής που πρέπει να αποσβεστούν από τα εισιτήρια των παραστάσεων. Ποιος, λοιπόν, θα πληρώσει τα υπόλοιπα εισιτήρια που απαιτούνται για να καλυφθούν όλα τα έξοδα παραγωγής; Καταλαβαίνετε ότι φτάνουμε σε αδιέξοδο. Έτσι οδηγηθήκαμε στην επιστολή, όπου αναφερόμαστε σε όλα τα προβλήματα που παρουσιάζει ο χώρος τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωση την αβίωτη κατάσταση που επέβαλε η πανδημία και η μη αντιμετώπισή της από την πολιτεία. Αν η κυβέρνηση δεν σταθεί αρωγός σε πρώτη φάση και κατόπιν δεν έχει την πρόθεση να δημιουργήσει από κοινού με τους καλλιτέχνες μια βιώσιμη πολιτική για το θέατρο για νεαρές ηλικίες, και συμπεριλαμβάνω σε αυτό όλες τις ηλικίες από το βρέφος έως τον έφηβο, δεν θα διαμορφώσουμε ποτέ μια σκηνή που να αφορά τους νέους, ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας μας που αριθμεί σχεδόν 2.000.000 ψυχές και μπορεί να διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο, αναπλαισιώνοντας πολιτισμικά αλλά και πολιτικά την χώρα μας.
Φοβάστε για τη χρονιά που έρχεται; Ετοιμάζετε κάποιο νέο project ή προτιμάτε να ανεβάσετε παλαιότερες δουλειές σας ή ακόμα και να απόσχετε από τον χώρο μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση με τον κορονοϊό;
Μ.Τ. Ετοιμάζουμε μία καινούρια παραγωγή η οποία έχει χρηματοδοτηθεί από το ΥΠΠΟΑ και συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ για να κάνει πρεμιέρα την άνοιξη του 2021, καλώς εχόντων των πραγμάτων, στο εξωτερικό, και η οποία θα παρουσιαστεί φυσικά και εδώ. Η παραγωγή αυτή δεν έχει ξεκινήσει ακόμα καθώς υπολείπεται ένα μέρος χρημάτων που είχαμε ζητήσει από το ΥΠΠΟΑ, αλλά το ποσό που μας ενέκριναν ήταν μικρότερο. Οπότε είμαστε σε διαδικασία ανεύρεσης των υπολοίπων χρημάτων για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο στις μέρες μας και για αυτό σκεφτόμαστε να κινηθούμε και μέσω crowdfunding. Δεν θα μπαίναμε, όμως, στη διαδικασία δημιουργίας μίας καινούργιας παραγωγής αν δεν υπήρχε χρηματοδότηση, ειδικά αυτή την περίοδο. Συμβαίνει συχνά να προετοιμάζουμε καινούρια πρότζεκτ, με ελάχιστους πόρους, απλήρωτες πρόβες και απλήρωτους συνεργάτες που περιμένουν να πληρωθούν από τα έσοδα των παραστάσεων. Το κάνουμε γιατί αγαπάμε και πιστεύουμε στην αξία της δουλειάς μας, και είναι ο μόνος τρόπος να γίνει μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες μη στήριξης, μη επιχορήγησης, μη κάλυψης της εργασίας μας. Τώρα όμως, που δεν μπορούμε ουσιαστικά να παίξουμε με 30% πληρότητα, που μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα δεν γνωρίζαμε αν τα θέατρα θα ανοίξουν, που δεν γνωρίζουμε για πόσο τα θέατρα θα είναι ανοιχτά, που δεν γνωρίζουμε αν θα θα έρθει το κοινό στο θέατρο, και δεν μπορούμε να παίξουμε σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς, αν δεν υπήρχε χρηματοδότηση δεν θα προχωρούσαμε σε μία καινούργια παραγωγή. Όπως καταλαβαίνετε, όμως, η επιχορήγηση μιας παραγωγής δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες ενός ολόκληρου χειμώνα. Χρειάζεται να παίξουμε στο θέατρο και στους παιδικούς σταθμούς και στα σχολεία. Σαφώς και υπάρχει φόβος και αγωνία για το τι θα συμβεί και πώς θα αντεπεξέλθουμε στις απαιτήσεις της ζωής αυτή τη χρονιά, αλλά και πέραν αυτής, καθώς τα δείγματα είναι ζοφερά. Η πανδημία ήταν μία αφορμή για να βγουν στην επιφάνεια οι παθογένειες πολλών ετών, καθώς ειπώθηκε και από την υπουργό πολιτισμού. Αυτό θα μπορούσε, υπό κάποιες συνθήκες, να εκληφθεί και ως μία ευκαιρία για να διορθωθεί η κατάσταση και να αλλάξει το τοπίο. Δυστυχώς, και χειρότερο κατά τη γνώμη μου, χειρότερο και από την πανδημία και τις συνέπειές της, είναι ότι δεν υπάρχει η βούληση για κάτι τέτοιο. Είναι εμφανές περισσότερο από ποτέ ότι ο πολιτισμός είναι στοχοποιημένος, και αποδεικνύεται πως όχι μόνο δεν θεωρείται αναγκαίος, αλλά και πως αποτελεί μεγάλη απειλή, γι’ αυτό και θέλουν να τον παροπλίσουν.
Έστω ότι η πανδημία είναι μια ευκαιρία ώστε να αλλάξουν τα κακώς κείμενα στον χώρο σας. Τι θα θέλατε να δείτε να λειτουργεί αλλιώς;
Μ.Τ. O πολιτισμός είναι το θεμέλιο της κοινωνικής συνοχής. Αυτό φάνηκε έντονα και την περίοδο του lockdown, κατά τη διάρκεια του οποίου ο κόσμος αναζήτησε “τροφή”, ερεθίσματα και επικοινωνία στις online θεατρικές παραστάσεις, στις ταινίες, στη μουσική. Αυτό που θα ήθελα να δω, λοιπόν, είναι τον προϋπολογισμό για τον πολιτισμό να εκτοξεύεται σε ποσοστά που να δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό που αποδίδεται στην Ελλάδα ως κοιτίδα ενός λαμπρού πολιτισμού. Αυτόν τον πολιτισμό στον οποίο βασιζόμαστε, που προβάλλουμε και “πουλάμε” αιώνες τώρα, χρειάζεται επιτέλους να τον στηρίξουμε. Ποιον πολιτισμό αναδεικνύουμε φωταγωγώντας την Ακρόπολη, ενώ την ίδια στιγμή οι άνθρωποι που στηρίζουν τον σύγχρονο πολιτισμό εξωθούνται στην ανέχεια; Και δεν είναι μόνο οι καλλιτέχνες, αλλά εκατοντάδες άνθρωποι που εξαρτώνται οικονομικά και επηρεάζονται από την κατάσταση. Χρειάζονται κονδύλια για την επανεκκίνηση του πολιτισμού τώρα, αλλά και τη στήριξή του στο μέλλον. Σε ό,τι αφορά τον χώρο των παραστατικών τεχνών για νεαρές ηλικίες, και μόνο το γεγονός ότι δεν επιχορηγείται φανερώνει τη στάση της πολιτείας, αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης απέναντι στους νέους ανθρώπους. Η τέχνη για τους νέους αντιμετωπίζεται ως υποδεέστερη και με αυτό τον τρόπο οι ίδιοι οι νέοι αντιμετωπίζονται ως ένα διαφορετικό είδος, υποδεέστερο των υπολοίπων ανθρώπων, οι οποίοι αύριο θα γίνουν οι “άξιοι” πολίτες αυτής χώρας. Αυτό φαίνεται και από την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία, η οποία, να σημειώσουμε, δεν είναι μόνο τωρινό φαινόμενο.
Ναι, ας περάσουμε και στην υποβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων… Πώς την κρίνετε;
Κ.Α. Στην Ελλάδα όπως και σε άλλες χώρες του εξωτερικού εξάλλου, υπάρχει ένας κύριος σκοπός που διαφαίνεται από πολύ νωρίς στις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ο οποίος δεν είναι, όπως θα έπρεπε, η γνώση και η κατάκτηση της κυριότητας της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά η συσσώρευση πληροφοριών και η προετοιμασία για την επόμενη τάξη με κορύφωση τις πανελλήνιες εξετάσεις που οδηγούν στο πολυπόθητο “πέρασμα” στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Στη χώρα μας, η ιστορία συνεχίζεται και μετά την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέχρι την επίτευξη του διορισμού. Οι μαθητές δεν χρειάζονται τίποτα άλλο, σύμφωνα πάντα με τους κυβερνώντες, απο αυτά που θα μάθουν για να εξεταστούν. Γνωρίζω οικογένειες που δεν έστειλαν τα παιδιά τους στο σχολείο κατά την διάρκεια του τελευταίου μήνα της καραντίνας, αλλά μόνο στο φροντιστήριο. Αυτό λέει πολλά. Η τέχνη οδηγεί στην γνώση από διαφορετικά μονοπάτια ενισχύοντας την κριτική σκέψη, κάτι που όχι μόνο περιττεύει, αλλά εναντιώνεται και στη λειτουργία ενός νεοφιλελεύθερου πολιτικού μοντέλου. Η στάση αυτή μαρτυρά μια θέαση της τέχνης και άρα και των καλλιτεχνών ως κάτι κοινωνικά περιττού ή στην καλύτερη περίπτωση διακοσμητικού.
Οι τέχνες πρέπει να μείνουν στα σχολεία και να εμπλουτιστούν πολύ περισσότερο τώρα που η ψηφιοποίηση της επικοινωνίας μας κλειδώνει στο σπίτι: η μουσική και ο χορός, που σε ωθούν να ανακαλύψεις το σώμα, την αναπνοή και τη σχέση σου με το περιβάλλον, τα εικαστικά, που ειναι ποίηση χωρίς τον λόγο, και το θέατρο, που συμπεριλαμβάνει όλες μαζί τις τέχνες και καλλιεργεί τη σχέση με τον άλλο και τον εαυτό μας. Παράλληλα, θα ήταν καλό να εισαχθούν πρακτικές που θα βοηθούσαν τους μαθητές να αποκτήσουν μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό τους, όπως η ενσυνειδητότητα μέσω του διαλογισμού, η οποία έχει αρχίσει να υιοθετείται από εκπαιδευτικά συστήματα του εξωτερικού με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Στην Νέα Υόρκη δούλεψα στην Academy of Hellenic Paideia, όπου η διευθύντρια της, Δήμητρα Βαρσάμη μου επέτρεψε να δημιουργήσω τη δική μου ύλη, ώστε να διδάξω στους μαθητές την ελληνική γλώσσα. Έτσι άδραξα την ευκαιρία και αναρωτήθηκα τι λείπει αυτή την στιγμή από το σχολείο και τι θα ήθελα εγώ να είχα διδαχθεί από νωρίς για να γίνω ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος. Διαμόρφωσα ένα μάθημα βασισμένο στα στοιχεία που συνιστούν το “ευ ζην” μας, όπως το βάφτισε η καλή μου φίλη Αλεξάνδρα Σκένδρου, που στόχο είχε την εξερεύνηση των διαφορετικών εκφάνσεων της προσωπικότητάς μας, όπως είναι η συναισθηματική, η διανοητική, η περιβαλλοντική και η επαγγελματική, οι οποίες αλληλεπιδρούν με σκοπό να παρέχουν στην ζωή μας πλήρωση. Τι καλύτερο εφόδιο θα μπορούσε να έχει ο νέος μαθητής που ξεκινάει να ανακαλύψει την πραγματικότητα γύρω του;
Θα ήθελα να προσθέσω μια σημαντική παράμετρο, πέρα από την ένταξη των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο σχολικό πρόγραμμα, η οποία αποτελεί και το κύριο αντικείμενο της εξειδίκευσής μου και της έρευνάς μου: την χρήση των τεχνών και κυρίως του θεάτρου στην διδασκαλία των υπολοίπων μαθημάτων, είτε θετικής και τεχνολογικής, είτε θεωρητικής κατεύθυνσης. Η πληροφορία κατανοείται συνήθως μέσω της εμπειρίας και σπάνια μόνο διανοητικά, και η τέχνη είναι η μόνη που μπορεί να αναπλάσει τον κόσμο της γνώσης με εμπειρικό τρόπο, ώστε η εκπαίδευση να γίνει ένας τόπος θαυμάτων και όχι ένας καταναγκασμός για τον νέο άνθρωπο. Το σχολείο οφείλει να γίνει ένας χώρος ανάπτυξης και έμπρακτης αγάπης και η πολυτομεακή τέχνη του θεάτρου είναι ο ιδανικός τρόπος να διερευνηθεί.
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε σε γονείς και εκπαιδευτικούς, που ελπίζουμε σύντομα να κληθούν να επιλέξουν παραστάσεις για να παρακολουθήσουν με τα παιδιά τους;
Κ.Α. Η τέχνη είναι ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας μας, αν και ακόμα δεν έχει την θέση που της αξίζει. Είναι ισάξιο με την δημιουργία νόμων ή την δράση οργανώσεων του προασπίζονται το περιβάλλον η τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Τολστόι αναφέρεται σε αυτήν ως το όχημα μέσω του οποίου μια βιωμένη εμπειρία μεταδίδεται σε κάποιον άλλο. Είναι όμως κάτι πιο μεγάλο και από αυτό. Μια αυθεντική καλλιτεχνική δημιουργία πρέπει να εμπνέει, να γεννά ερωτήματα, να συν-κινεί και να ανοίγει δίαυλο επικοινωνίας με τον θεατή. Αλλά και να καλλιεργεί διαπολιτισμικό σεβασμό, να καταργεί κοινωνικο-οικονομικούς φραγμούς και να διδάσκει. Αυτοί πιστεύω πρέπει να είναι οι γνώμονες που εκπαιδευτικοί, γονείς αλλά και νέοι είναι καλό να ιχνηλατούν πριν επιλέξουν μία παράσταση. Eπιπλέον, ένα θέαμα για να το παρακολουθήσει ένα νήπιο, ένα παιδί ή ένας έφηβος θα πρέπει να είναι και συμβατό με το αναπτυξιακό του στάδιο. Υπάρχουν θεάματα που διαφημίζονται ως παραστάσεις για 1.5 εώς 4 ετών, αλλά αποδεικνύεται πως είναι θεατρικά εργαστήρια με συμμετοχή παιδιών και συχνά αντιμετωπίζουν το βρέφος ως έναν μη νοήμονα θεατή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πολλές φορές μια ατυχή πρώτη συνάντηση με το θέατρο, το οποίο πρέπει να βασίζεται στην αυθεντική επαφή και στη δέσμευση από την πλευρά των δημιουργών για διάλογο. Ο γνωστός Βραζιλιάνος παιδαγωγός Πάουλο Φρέιρε χαρακτηρίζει τον διάλογο ως το μοναδικό δρόμο για την ανακάλυψη του εαυτού μας και των άλλων γύρω μας. Μόνο με τον διάλογο μπορούμε να προχωρήσουμε. Να ευχηθούμε, λοιπόν, να συναντηθούμε στο θέατρο, τηρώντας, βέβαια, όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας για να κρατηθεί ζωντανή η επικοινωνία μας που είναι απαραίτητη σε όλους.
