Ως παιδίατρος και, κυρίως, ως πατέρας δύο παιδιών νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας του προβληματισμούς μου σχετικά με την έλευση ενός νέου μέλους στην οικογένεια. Kαι δεν εννοώ ότι θα μιλήσω για ό,τι αφορά στη ψυχολογία και στην αδελφική ζήλια του πρώτου και μεγαλύτερου παιδιού, αλλά για ό,τι αφορά σε αυτά που συντελούνται στο νου και στο ψυχισμό του μικρότερου, του νεοερχόμενου μέλους. Με λύπη μου διαπιστώνω πως η βιβλιογραφία (και η παιδοψυχολογία) έχει αναλωθεί τόσα χρόνια στην μελέτη και την επεξήγηση της αντίδρασης του μεγαλύτερου αδελφού στον ερχομό του μικρότερου. Aν γκουγκλάρετε τη φράση «αδελφική ζήλια» θα διαπιστώσετε πώς όλα τα άρθρα αναφέρονται στη ζήλια του μεγαλύτερου αδελφού. Είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν μου έτυχε να με ρωτήσουν “γιατρέ μου, πώς να συμπεριφερθούμε με το νέο μέλος τώρα που θα συναντήσει μπροστά του το μεγαλύτερο; Τι να κάνουμε για να μη ζηλέψει; Πώς μπορεί να αντιδράσει που θα ενταχθεί σε μια «έτοιμη» οικογένεια, σε μια ομάδα με κατασταλαγμένους ρόλους; Η κλασική ερώτηση και η διαχρονική αγωνία τους περιλαμβάνει μόνο το μεγαλύτερο αδελφάκι, λες και μόνο αυτό κατέχει την αποκλειστικότητα στο άγχος, στην στενοχώρια και στο «ξεβόλεμα».
Κι όμως και το δεύτερο (ή έστω το επόμενο) μέλος ξεβολεύεται! Σκεφτείτε για λίγα δεύτερα του λεπτού πώς θα νιώθατε εάν η/ο σύζυγος σας έμπαινε στο σπίτι μια όμορφη μέρα και σας παρουσίαζε τον εραστή της/την ερωμένη του και σας έλεγε μάλιστα πως πλέον θα μένει μαζί σας στην οικία σας, κανονικά και επίσημα, σαν τακτικό μέλος του σπιτικού σας; Αυτές οι αγχωτικές σκέψεις είναι σαν αυτές που θα έκανε ίσως το πρώτο παιδί στην οικογένεια, όταν θα γυρνούσατε από το μαιευτήριο και θα είχατε στην αγκάλη σας το νέο μέλος. Σκεφτείτε τώρα το ανάποδο σενάριο…να διατηρείτε εξωσυζυγική σχέση και ένα εξίσου όμορφο βράδυ να ανακοινώσετε στην ερωμένη/στον εραστή ότι αποφασίσατε να ζείτε πλέον όλοι μαζί στο σπίτι, εσείς, ο εραστής/η ερωμένη και ο/η σύζυγος σας! Νομίζω πως και αυτό είναι ένα καλό ξεβόλεμα…
Τα μικρότερα παιδιά είναι και αυτά παιδιά που έχουν προέλθει από μια πολύμηνη κύηση. Έχουν ως εμπειρία το άρωμα και τη φωνή της μητέρας τους, τους χτύπους της καρδιάς της. Αν κάτι έχουν για να κρατηθούν σε αυτή τη ζωή είναι αυτά τα λίγα-αλλά σημαντικά-παραπάνω στοιχεία. Το μεγαλύτερο μέλος λοιπόν που τα είχε ως τότε δικά του, ακόμα και αν τα έχει «απομυθοποιήσει» και ακόμη και εάν βρίσκει γοητεία και ζωτικότητα και σε άλλες εμπειρίες, ξαφνικά θα νιώσει πως τα κεκτημένα του θίγονται. Άλλωστε είναι γνωστή η παλινδρόμηση στη συμπεριφορά των μεγαλύτερων αδελφών, τα οποία ζητάνε πάλι να θηλάσουν, να μπουν στο κρεβάτι των γονιών, να κοιμηθούν ξανά στην κούνια και να καθίσουν και πάλι στο καρότσι. Είναι λάθος να πιστεύουμε πως επειδή το μικρότερο παιδί θα βρει μια τέτοια κατάσταση από την αρχή της ζωής του, θα μάθει να ζει και έτσι. Διότι είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει αποκλειστικότητες, ειδικά όταν νιώθει αδύναμος. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα στενοχωρηθείτε με το μεγαλύτερο σας παιδί που αισθάνεται άγχος ή ζήλια και μπήκε στο καρότσι του μωρού, φροντίστε να στενοχωρηθείτε και με το μωρό που νιώθει πως δεν έχει τελικά τίποτα δικό του, ούτε καν αυτό το μεταχειρισμένο ρημαδοτροχήλατο.
Τα μικρότερα παιδιά πολύ συχνά εμφανίζουν βίαιη συμπεριφορά απέναντι στα μεγαλύτερα. Τα χτυπούν, τα σπρώχνουν, τα φθονούν. Συνήθως πιστεύουμε πως είναι κάτι που δε γίνεται συνήθως. Γελαστήκαμε και πάλι! Μια χαρά γίνεται και συνήθως και αρκετά συχνά θα έλεγα. Η συχνότητα του φαινομένου εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του ατόμου και από τη διαφορά της ηλικίας ανάμεσα στα αδέλφια. Προφανώς και δε θα δούμε το ίδιο σκηνικό αν το πρώτο παιδί είναι 12 ετών και το δεύτερο 2. Όμως αν η διαφορά τους είναι λίγα έτη, τότε η αδελφική ζήλια από το μικρότερο στο μεγαλύτερο είναι πιο μεγάλη. Η συμπεριφορά αυτή υποκρύπτει έντονο στρες. Το μικρότερο αδελφάκι νιώθει ίσως όπως ένας νέος υπάλληλος σε μια επιχείρηση με ανωτέρους-παλιές καραβάνες, όπου πρέπει να τους αποδείξει ότι κι αυτός, παρότι νέος, είναι άξιος και «ωραίος». Φαντάζομαι πως αρκετοί από εσάς που τώρα με διαβάζετε θα έχετε υπάρξει νέοι ανάμεσα σε παλιούς σε κάποιον εργασιακό χώρο, στον οποίον δεν σας άφηναν να αναπτύξετε το ταλέντο σας και εσείς αντίστοιχα θα σκαρώνατε σχέδια ανάδειξης της δικής σας παρουσίας. Το δύσμοιρο μικρό νέο αδελφάκι, ειδικά εάν είναι και τόσο μικρό που δεν μπορεί να μιλήσει, είναι επόμενο να χρησιμοποιήσει τα δόντια και τα άκρα του, τα άνω και τα κάτω, απέναντι στο καθεστώς του μεγαλύτερου.
Και εμείς οι γονείς τι κάνουμε για όλα αυτά; Ουσιαστικά τίποτα διαφορετικό από ό,τι θα κάναμε για την αδελφική ζήλια και το άγχος του πιο μεγάλου μας τέκνου. Αυτό που χρειάζεται είναι να κατανοήσουμε ότι και τα μικρότερα ζηλεύουν, ότι και τα μικρότερα ξεβολεύονται. Να αντιμετωπίσουμε τη ζήλια ως συναίσθημα ανθρώπινο, όπως άλλωστε κρύβεται καθημερινά και σε μας τους ενήλικες, κάτω απο τα ρούχα της ψευτοευγένιας μας. Σαν επιπλέον μικρή συμβουλή-ιδέα θα πρότεινα να περνάτε καθένας γονιός προσωπικό χρόνο με το κάθε παιδί ξεχωριστά. Να νιώσουν όλοι στο σπίτι τη χαρά όλων των συνδυασμών στις σχέσεις.
Τελευταία αγόρασα από τις εκδόσεις GEMA το βιβλίο ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΕΣ ΑΔΕΛΦΑΚΙ. Είναι όντως ένα αρκετά πλούσιο στο περιεχόμενο βιβλίο, που περιγράφει πολλές περιπτώσεις και δίνει λύσεις στην όλη αναστάτωση του μεγαλύτερου αδελφού που υποδέχεται το μικρότερο. Εύχομαι σύντομα να πέσει στα χέρια μου και κάποιο σύγγραμμα για την αδελφική ζήλια με τίτλο ΚΑΛΩΣ ΣΕ ΒΡΗΚΑ ΑΔΕΛΦΑΚΙ, που να αγγίζει τη ψυχολογία του νεοερχόμενου μέσα σε μια καλά δομημένη ομάδα, με κατασταλαγμένους ρόλους, όπου σχεδόν όλοι μοιάζουν πρωταγωνιστές που κοιτούν τον νέο με μάτι εξεταστικό. Και ένας λόγος που το εύχομαι αυτό είναι για να διαβάσω εμπεριστατωμένες απόψεις από ειδικούς στη ψυχολογία των παιδιών. Διότι όπως είπα και στην αρχή, όλα αυτά τα έγραψα λιγότερο σαν παιδίατρος και περισσότερο ορμώμενος από την καμένη γούνα ενός γονιού με δύο κόρες.
