Με τον όρο αυτοεκτίμηση ορίζουμε την εκτίμηση της αξίας και της σημαντικότητας του ατόμου για τον εαυτό του αλλά και την ικανότητα να είναι υπεύθυνο προς τον εαυτό του και προς τους άλλους. Στις μέρες μας, ακούμε συχνά το αίτημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης από τους γονείς. Ο βαθμός αυτοεκτίμησης που έχει ο καθένας από εμάς, έχει αναπτυχθεί στην παιδική ηλικία μέσα από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον και φαίνεται να καθορίζει τη επιτυχία και την ευημερία σε πολλούς τομείς της μελλοντικής ζωής του ατόμου.
Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση παρουσιάζουν τα εξής:
- Αναφέρονται στον εαυτό τους με αρνητικούς χαρακτηρισμούς.
- Εστιάζουν στην αρνητική διάθεση των άλλων, ακόμα και αν αυτή δεν σχετίζεται με δική τους συμπεριφορά.
- Δεν δέχονται την κριτική ακόμα και όταν είναι εποικοδομητική, επειδή δημιουργεί δυσβάσταχτο άγχος, ασκούν ωστόσο σκληρή κριτική στους άλλους, επηρεάζονται πολύ από τα αρνητικά σχόλια των άλλων.
- Έχουν χαμηλή επίδοση σε δραστηριότητες που συμμετέχουν.
- Στενοχωριούνται επίσης υπερβολικά από τις αποτυχίες τους.
- Νιώθουν συχνά μοναξιά
- Έχουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, κυρίως με συνομηλίκους.
- Δεν τολμούν να εκφράσουν τις ανάγκες ή τις απαιτήσεις τους και να διεκδικήσουν αυτά που επιθυμούν, ακόμα και αν είναι απόλυτα δικαιολογημένα.
- Έχουν την τάση να προσαρμόζουν τη ζωή τους στις επιθυμίες των άλλων.
- Είναι πιθανόν να υπάρξουν θύματα εκφοβισμού (bullying) και κατά συνέπεια είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο άγχος και την κατάθλιψη (τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή).
Αντιθέτως, τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση νιώθουν ανεξάρτητα και ελεύθερα να εξερευνήσουν το περιβάλλον γνωρίζοντας ότι έχουν την υποστήριξη των γονιών τους, παρουσιάζουν επιτυχίες σε διάφορους τομείς που καταπιάνονται, παίρνουν πρωτοβουλίες και δεν φοβούνται να ξεκινήσουν κάτι καινούριο, δεν αγχώνονται έντονα με τις αλλαγές, προσαρμόζονται εύκολα σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα, έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν αποθαρρύνονται εύκολα από τυχόν αποτυχίες, παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό άγχους, λειτουργούν αποτελεσματικά μέσα σε μία ομάδα, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα από αυτήν.
Επομένως οι γονείς είναι σημαντικό:
- Να αποδέχονται το παιδί όπως είναι και να του δίνουν αγάπη άνευ όρων, να επιβραβεύουν και να επαινούν το παιδί όσο πιο συχνά μπορούν όχι μόνο για το αποτέλεσμα, αλλά και για την προσπάθεια του.
- Να θέτουν στόχους στα παιδιά ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες τους.
- Να διδάσκουν στα παιδιά την υπευθυνότητα (π.χ., να μαζεύουν τα παιχνίδια τους).
- Να θέτουν βασικούς λογικούς κανόνες που τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά οφείλουν να ακολουθούν (π.χ., δεν τρώμε στο σαλόνι).
- Να κρίνουν μία πράξη και όχι το παιδί (π.χ., «αυτό που έκανες δεν είναι σωστό γιατί….» και όχι «είσαι κακό παιδί για αυτό που έκανες»).
- Να ακούν το παιδί όταν θέλει να τους μιλήσει, τα συναισθήματα, τις σκέψεις του και τις επιθυμίες του. Είναι σημαντικό το παιδί να γνωρίζει ότι αν του συμβεί κάτι δυσάρεστο μπορεί να απευθυνθεί στον γονιό του που θα είναι εκεί για αυτό.
- Να μην το συγκρίνουν με άλλα παιδιά. Αυτό δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα του παιδιού προς τον εαυτό αλλά και ανταγωνισμό και ζήλεια προς τους άλλους.
- Να επιτρέπουν στο παιδί τους να κάνει λάθη. Όταν το παιδί αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και παίρνει ρίσκα, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα κάνει κάποιο λάθος.
Αυτά είναι σημαντικά μαθήματα για την υπόλοιπη ζωή του παιδιού και με τον τρόπο αυτό χτίζει την εμπιστοσύνη του στον εαυτό του και στους άλλους. Ο γονιός οφείλει να το ενθαρρύνει να συνεχίσει την προσπάθεια του.
Γράφει η Αναστασία Στάμου,Ψυχολόγος, MSc in Child Psychology
