Ακμή. «Συμφορά, πανικός, κα-τα-στρο-φή. Μα, τώρα βρήκε να φυτρώσει; Στο δόξα πατρί»; Αγαπητοί γονείς, αποκλείεται να μην είχατε κάποια τέτοιου είδους συνομιλία με τον καθρέφτη στα 14. Δείξτε κατανόηση στη γκρίνια που μπορεί να εκκινήσει ένα απλό σπυράκι, καθώς ένα στα δύο άτομα εφηβικής ηλικίας θα αντιμετωπίσουν κάποιας μορφής ακμή, από ήπια έως σοβαρή. Μερικά tips για τους πάσχοντες εφήβους σας: Να μην «πειράζουν» τα σπυράκια τους, γιατί αυτά επιμολύνονται, να χρησιμοποιούν τα κατάλληλα προϊόντα καθαρισμού και να μην παίρνουν φάρμακα που δεν έχει συστήσει ο γιατρός τους.
Βαρεμάρα. Ουσιαστικό. Από το ρήμα βαριέμαι, στο άκουσμα του οποίου οι γονείς απλά πανικοβάλλονται. Και προσπαθούν, από τη στιγμή που γεννιέται το μονάκριβό τους να μην αφήσουν ούτε ένα δευτερόλεπτο στη διάρκεια του οποίου εκείνο μπορεί να κάνει… τίποτα. Αλλά ακόμη και στην απίθανη περίπτωση να υπάρχουν στην ημέρα στιγμές κενές από… υποχρεώσεις και διασκέδαση, υπάρχει η τεχνολογία. Οπότε οι έφηβοι δε χαζεύουν το ταβάνι, δεν περιμένουν στη στάση το λεωφορείο χαμένοι στις σκέψεις τους, δεν κάνουν παρέα μιλώντας ή παίζοντας. ΔΕΝ ΒΑΡΙΟΥΝΤΑΙ. Και αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό.
Γονείς. Στα μάτια των έφηβων παιδιών, σχεδόν πάντα, το κόκκινο πανί. Οι τελευταίοι άνθρωποι με τους οποίους θέλουν να συναναστραφούν για περισσότερα από 5 λεπτά ημερησίως. Εκείνοι που τα λένε και τα κάνουν όλα λάθος. Που στέκονται πίσω από κλειστές πόρτες, που προσπαθούν να ανοίξουν κουβέντες, που ανησυχούν μόνιμα, δικαίως και αδίκως. Φίλοι γονείς, κάποτε ήμασταν και εμείς έφηβοι, θυμάστε; Οπότε μπόρα είναι, θα περάσει.
Δίαιτα. Το πέρασμα στην εφηβεία εκκινεί και το ενδιαφέρον για το σώμα και την εικόνα μας στους άλλους. Εκτός από τη χαρμόσυνη αύξηση των επισκέψεων στο ντους (επιτέλους πλένονται συχνότερα), οι περισσότεροι έφηβοι θέλουν να έχουν ένα συμμετρικό σώμα. Αυτό, ειδικά όταν συνοδεύεται από την υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών είναι καλό. Προσοχή όμως: Η εφηβεία, ως γενικότερα «παράξενη συναισθηματικά» περίοδος, σηματοδοτεί κατά κύριο λόγο την έναρξη διαταραχών πρόσληψης τροφής με συνηθισμένη ηλικία εκδήλωσης τα 15 έως τα 19 χρόνια. Οι διαταραχές εμφανίζονται σε συντριπτική πλειονότητα, πάνω από 90%, σε κορίτσια, παρόλο που τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση αύξησής τους και στον αρσενικό εφηβικό πληθυσμό. Οι πάσχοντες ασχολούνται υπερβολικά με το τι τρώνε, με τη μέτρηση των θερμίδων και αποστρέφονται καθετί παχυντικό. Έχουν διαταραγμένη εικόνα του σχήματος και του βάρους του σώματός τους και, έστω και αν είναι ιδιαίτερα αδύνατοι, επιμένουν ότι πρέπει να χάσουν ακόμα «κάποια λίγα κιλά» για να δείχνουν εντάξει.
Έρωτας. Ποιος έρωτας; Ερωτεύονται οι έφηβοι σήμερα; Ναι. Μπορεί να έχει αλλάξει ο τρόπος που το εκδηλώνουν, ο χρόνος και ο τόπος στον οποίο το εκφράζουν αλλά, ναι, ερωτεύονται. Συναρπαστικά και συγκινητικά, όπως και εμείς στα 15. Βρίσκουν τον έναν ή τη μια που είναι συνεχώς στη σκέψη τους, τον έναν ή τη μια με τον οποίο νιώθουν οικειότητα, τον έναν ή τη μια που φοβούνται να χάσουν. Και το μενού έχει από όλα: οδυνηρές συγκρούσεις, πάλη με ζητήματα ελευθερίας και κτητικότητα, ζήλια και εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια και εξαπάτηση, πολλά «είμαστε μαζί» και «είμαστε χώρια».
Ζακέτα. Εντάξει, οι έφηβοι έχουν να διαβούν επικίνδυνα μονοπάτια. Και οι γονείς φοβούνται τα πάντα. Κάπνισμα, καταχρήσεις, ναρκωτικά, μηχανές, επικίνδυνη οδήγηση, την ακατανίκητη επιθυμία να λένε ναι σε όλα για να μοιάζουν στους άλλους. Και όμως, όλα λύνονται με μια ζακέτα. Γιωργάκη, ζακέτα να πάρεις.
Ήβη. Το στάδιο της ζωής του ανθρώπου μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενηλικίωσης που σηματοδοτείται από την ανάπτυξη των δευτερογενών γνωρισμάτων του φύλου και την πορεία προς την πλήρη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου και την ωριμότητα
Θυμός. Καλωσήρθατε στην ομάδα γονιών των μονίμως θυμωμένων εφήβων. Των θυμωμένων με όλους και με όλα… εκτός τον εαυτό τους. Ή μήπως όχι; Καλό είναι να ξέρουμε ότι ο θυμός είναι δευτερεύον συναίσθημα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να έχουμε βιώσει μια κατάσταση η οποία να μας έχει προκαλέσει κάποιο άλλο αρχικό συναίσθημα, π.χ. ντροπή, απογοήτευση ή απόρριψη και σε αντίδραση αυτού του συναισθήματος εκδηλώνουμε θυμό. Επιπλέον, ο θυμός έχει κατεύθυνση. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να είμαστε θυμωμένοι με τους άλλους, αλλά μπορεί και με τον ίδιο μας το εαυτό. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να μπορούμε να διαχωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε το αρχικό συναίσθημα. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο θυμός μάς δίνει περισσότερες πληροφορίες για τα θέλω και τις ανάγκες του εφήβου παρά για την κατάσταση η οποία φαίνεται να τον έχει προκαλέσει.
Ίντερνετ. Είναι πολύ εύκολο για εμάς τους γονείς να το αφορίζουμε διαρκώς, να το κατηγορούμε για όλα τα δεινά που επιφέρει στο σπιτικό μας, το οποίο βέβαια έχουμε φροντίσει να έχει την πιο γρήγορη σύνδεση για να τρέχουν οι σελίδες στο −κολλημένο στο χέρι μας− smartphone με ταχύτητα φωτός, το λιγότερο. Δεν ξέρω αν η προ-ίντερνετ εποχή και η προ-ίνσταγκραμ εφηβεία ήταν καλύτερη. Ή πιο ανέμελη. Μπορεί. Όμως η γενιά που σε λίγο θα ενηλικιωθεί θα ζει για πάντα με την τεχνολογία. Και πρέπει να μάθει να τη χρησιμοποιεί και −γιατί όχι;− να την παράγει, να την ορίζει. Δυστυχώς, τα περισσότερα παιδιά καταναλώνουν τεχνολογία και δεν έχουν αναπτυγμένη ψηφιακή νοημοσύνη. Από την άλλη, βρείτε μου έναν γονιό που η οθόνη του κινητού του δεν είναι το πρώτο πράγμα στο οποίο λέει καλημέρα και καληνύχτα…
Καθηγητές. Σχέση αγάπης-μίσους. Κάτι σαν αυτή που αναπτύσσουν τα αγόρια με τον στρατό. Γιατί, πώς να το κάνουμε, τι θα ήταν το σχολείο χωρίς γραφικά αστείους, αυστηρούς ή χαλαρούς, νέους ή μεγάλους καθηγητές; Εκείνοι είναι που άθελά τους πρωταγωνιστούν στις ιστορίες των reunions. Κάποιοι από αυτούς μπορούν να γίνουν πηγή έμπνευσης. Και όταν ο μαθητής τους πάρει το Όσκαρ της ζωής, ίσως να ακούσουν και το όνομά τους.
Λάθη. Ξέρετε, από αυτά που δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να κάνουν. Από μωρά. Τα προσέχουμε να μην πέσουν, τα ταΐζουμε στο στόμα για να μην πνιγούν, τα προστατεύουμε από τον ήλιο, τους θυμίζουμε τις υποχρεώσεις τους, τους διορθώνουμε τις εργασίες τους, τα ξυπνάμε το πρωί (μέχρι να ενηλικιωθούν/πεθάνουν/πεθάνουμε) και γενικά στρώνουμε τον δρόμο τους με το δικό μας ατσαλάκωτο χαλί. Αποτέλεσμα: Τα παιδιά μας δεν μπορούν να πάρουν −ακόμα και τις πιο απλές− αποφάσεις, δεν μπορούν να κάνουν τις δικές τους επιλογές. Γιατί, ποια μητέρα που σέβεται τον εαυτό της δεν έχει ακούσει το αμίμητο «Μαμά, μ’ αρέσουν τα γεμιστά;»
Μέλλον. Δε διαγράφεται πολλά υποσχόμενο, είναι η αλήθεια. Φυσικά, οι ανησυχίες που μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας σχετικά με αυτό, ξεκινούν και τελειώνουν στη μικροοικονομία του ολόδικού τους μέλλοντος. Δεν θα βρουν εύκολα δουλειά, ας πούμε. Ναι. Τη μεγάλη εικόνα, όμως, την αγνοούμε πεισματικά, και εμείς και τα παιδιά μας, εδώ στην Ελλάδα. Γιατί π.χ. στις Βρυξέλλες διαδήλωσαν 35.000 μαθητές για την ανάγκη προστασίας του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή, παίρνοντας τη σκυτάλη από τους συνομήλικούς τους Αυστραλούς. Α, ναι, και τα Ελληνόπουλα διαδήλωσαν. Για την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Καθοριστικής σημασίας ζήτημα για το δικό τους μέλλον, ε;
Ναρκωτικά. Ξέρετε, αυτά από τα οποία θα γλιτώσουν αν φορούν ζακέτα. Αστειεύομαι… Δυστυχώς τα ναρκωτικά είναι παντού και είναι εύκολο να τα βρεις και είναι δύσκολο να τα αρνηθείς, επειδή πρέπει να μοιάσεις με τους άλλους, επειδή δε θες να σε πουν ξενέρωτο, επειδή δοκίμασε και ο φίλος σου και ήταν οκ. Νομίζω ότι το μόνο που μπορεί να κρατήσει τα παιδιά μακριά από την –έστω και περιστασιακή, αλλά και πάλι επικίνδυνη− χρήση ναρκωτικών είναι η επικοινωνία με τους γονείς τους. Όχι δασκαλίστικες νουθετήσεις. Ουσιαστική και ειλικρινής επικοινωνία, αγάπη, αποδοχή.
Ξενύχτι. Οι ώρες του ύπνου των παιδιών μας διαμορφώνονται –κακώς–αντιστρόφως ανάλογα σε σχέση με την ηλικία τους. Από μια ηλικία και μετά, η αλλαγή τάξης ή βαθμίδας συνοδεύεται από «κανονάκια» καθυστερημένης κατάκλισης! Δεν ξέρω τι γίνεται στα δικά σας σπίτια, στο δικό μου πάντως με δυο παιδιά στο κατώφλι της εφηβείας, όταν το «πηγαίνετε για ύπνο» εκστομίζεται νωρίτερα από τις 10 μ.μ. ισοδυναμεί με βρισιά. Παρ΄όλα αυτά, καταφέρνουμε να έχουμε κοιμισμένα παιδιά στις 10:15 μ.μ. Μην αφήνετε τα παιδιά σας να μένουν ξύπνια μέχρι αργά. Αυτό που πετυχαίνουν με το ξενύχτι είναι να νυστάζουν την επόμενη, να παχαίνουν ευκολότερα και να εξασφαλίζουν περισσότερο ψηφιακό χρόνο, καθώς σίγουρα ξενυχτούν μπροστά σε οθόνη.
Όνειρα. Το ίδιο και με τα λάθη. Αφήστε τα να κάνουν, πολλά. Και δικά τους.
Πενθήμερη. Εμείς την περιμέναμε πώς και πώς. Αξέχαστο μομέντουμ η στιγμή που τραβήξαμε όλοι μαζί τα καζανάκια στο άτυχο ξενοδοχείο που μας φιλοξενούσε, με τα αποτελέσματα που φαντάζεστε. Αυτές και πολλές άλλες ιστορίες από την πενθήμερη εκδρομή της Γ’ Λυκείου διηγούμαι στα παιδιά μου και γελούν συνειδητοποιώντας με έκπληξη ότι «ήταν και η μαμά κάποτε παιδί».
Ρούχα. Ποτέ δε θα σας αρέσουν. Ή θα είναι πολύ στενά. Ή πολύ φαρδιά. Ή ολόμαυρα. Ή πολύχρωμα και παρδαλά. Οι ενδυματολογικές επιλογές των εφήβων σχεδόν ποτέ δε συμβαδίζουν με τα δικά μας γούστα, αλλά ούτε και με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Μάλλινο πουκάμισο το καλοκαίρι, βερμούδα το χειμώνα, κουκούλα που δεν βγαίνει ούτε με χειρουργείο από το κεφάλι και για ζακέτα ούτε λόγος…
Σεξ. Μονοπωλεί και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου σίγουρα από τα 13 και μέχρι την ενηλικίωση (την ποια;). Και καλά κάνει, εξάλλου. Τα παιδιά μας έχουν το δικαίωμα μεγαλώνοντας να διαχειρίζονται το σώμα τους με τον τρόπο που επιθυμούν εκείνα και μόνο εκείνα και όχι οι άλλοι. Για αυτό πρέπει να τους μιλήσουμε, τα άλλα μάλλον τα ξέρουν. Ας κάνουν σεξ γιατί το θέλουν, ας αγαπήσουν το σώμα τους για να αγαπήσουν το σώμα του άλλου, ας μάθουν να ζητάνε τι θέλουν, ας μάθουν να παίρνουν προφυλάξεις.
Τηλέφωνο. Κινητό. Η προέκταση του χεριού τους. Η αιτία κάθε τσακωμού, το αντικείμενο κάθε μικρής και μεγάλης διαπραγμάτευσης μέσα στο σπίτι. Το τετριμμένο όχημα κάθε τιμωρίας. Αναγκαίο κακό; Όχι απαραίτητα. Είμαι βέβαιη πως σχεδόν κανένας γονιός δεν αγοράζει smartphone στο παιδί του επειδή πιστεύει πως το χρειάζεται. Το αγοράζει επειδή το παιδί του το ζητάει, επειδή έχουν όλοι και επειδή (δικαίωμά του βέβαια) δεν θέλει να «μαλλιάσει» η γλώσσα του. Είναι πολύ πιο εύκολο ως γονείς να λέμε ναι παρά όχι. Έτσι μαρτυρά και έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, σύμφωνα με την οποία τα παιδιά στην Ελλάδα χρησιμοποιούν κινητό από το νηπιαγωγείο σε ποσοστό 1%(!). Στο δημοτικό, κινητό έχουν τρία στα δέκα παιδιά και στο γυμνάσιο το 80% των παιδιών.
Ύψος. Η ταχεία σωματική ανάπτυξη (height spurt) αποτελεί ένα ακόμη από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβείας και δηλώνει την απότομη αύξηση στο ανάστημα των νεαρών εφήβων. Ρυθμίζεται από την αυξητική ορμόνη και τα στεροειδή του φύλου. Ο μέγιστος ρυθμός αύξησης στα κορίτσια παρατηρείται πάντοτε πριν από την εμμηναρχή, κάτι το οποίο εξηγεί γιατί ψηλώνουν μόνο 5-7,5 cm κατά μέσο όρο μετά την έναρξη της περιόδου. Στα αγόρια, αντίθετα από τα κορίτσια, η επιτάχυνση της ανάπτυξης ξεκινά αφού η εφηβεία έχει αρχίσει «για τα καλά» και μεγιστοποιείται μεταξύ 13-14 ετών. Η απότομη αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης εμφανίζεται στα αγόρια περίπου 2 έτη αργότερα απ’ό,τι στα κορίτσια. Έτσι, κατά την έναρξη της ήβης τα αγόρια είναι ήδη περί τα 10 cm ψηλότερα απ’ ό,τι τα κορίτσια κατά την αντίστοιχη φάση ανάπτυξης. Από την αρχή της εφηβείας το συνολικό κέρδος σε ύψος είναι κατά μέσο όρο 25 cm για τα κορίτσια και 28 για τα αγόρια, ενώ τελικά η μέση διαφορά ύψους μεταξύ ενήλικων ανδρών και γυναικών είναι περίπου 12,5 cm.
Φίλοι. Η αποδεκτή οικογένεια των παιδιών μας στην εφηβεία. Είτε μας αρέσει, είτε όχι τα παιδιά μας θα στρέφονται ολοένα και συχνότερα στους φίλους τους. Είναι υγιές, είναι όμορφο και μακάρι να μπορούν να βρίσκουν πάντα λύσεις, συμπαράσταση και αγάπη σε αυτούς ή σε άλλους φίλους που θα αποκτήσουν στη διάρκεια της ζωής τους. Όπως εμείς, οι γονείς τους.
Χρόνος. Κυλάει τόσο γρήγορα. Το μικροσκοπικό μωρό μας έγινε ένας πληθωρικός έφηβος και εκείνος σε λίγο θα ενηλικιωθεί και μαζί του μεγαλώνουμε και εμείς. Να σας πω μια αλήθεια; Η εφηβεία των παιδιών μου δεν θέλω να τελειώσει ποτέ, γιατί το πέρας της θα με βρει ακόμα πιο μεγάλη. Και ποιος θέλει να μεγαλώσει, εκτός από τα παιδιά;
Ψέμα. Κανένα ψέμα. Για κανέναν λόγο. Ούτε αθώο, ούτε πονηρό. Μη λέτε ψέματα στα παιδιά σας. Μην κρατάτε μυστικά. Μην πνίγετε πράγματα που πρέπει να ειπωθούν. Το να μη λέτε ψέματα είναι το πρώτο και το πιο σημαντικό βήμα για να ακούτε και εσείς από εκείνα μόνο την αλήθεια.
Ώρα να δείξουμε εμπιστοσύνη στα παιδιά μας, να σταματήσουμε να τους λέμε ότι εμείς τα κάναμε όλα καλύτερα (γιατί δεν τα κάναμε), να πιστέψουμε στις απίστευτες δυνάμεις τους, στο υπέροχο μυαλό τους και στην ζεστασιά της καρδιάς τους.
