Τα παιδιά είναι πιθανό να βιώνουν ανάμεικτα συναισθήματα για τη νέα σχολική χρονιά, από τη μια περιέργεια και προσμονή, αλλά από την άλλη αβεβαιότητα, φόβο και άγχος. Έτσι, η επιστημονική ομάδα του Μαζί για το Παιδί δημιούργησε τον παρακάτω οδηγό για να βοηθήσει γονείς και φροντιστές να υποστηρίξουν τα παιδιά στις σχολικές αλλαγές, δηλαδή στην επικείμενη μετάβασή τους στην επόμενη σχολική τάξη ή/και εκπαιδευτική βαθμίδα.

Κοινές πηγές ανησυχίας για τα παιδιά αποτελούν η απόκτηση νέων φίλων και η διατήρηση των «παλιών», η αλλαγή των εκπαιδευτικών και των διδακτέων μαθημάτων και η αύξηση του όγκου του διαβάσματος για το σπίτι. Σημάδια του άγχους που εμείς οι ενήλικοι μπορούμε να αντιληφθούμε αυτήν την περίοδο είναι διάφορες σωματικές ενοχλήσεις χωρίς βιολογική αιτία (πχ. πονοκέφαλοι, πονόκοιλοι, αίσθημα αδιαθεσίας) και, στο επίπεδο της συμπεριφοράς, η μειωμένη ομιλητικότητα του παιδιού, οι τάσεις απόσυρσης, όπως και τα πιο άμεσα αιτήματα για αποφυγή του σχολείου.

Ιδέες για το πώς να υποστηρίξουμε το παιδί στις σχολικές αλλαγές 

Γενικές συμβουλές πριν το ξεκίνημα

• Η προετοιμασία είναι κομβική. Είναι πολύ σημαντικό να προϊδεάσουμε με διάφορους τρόπους το παιδί για το πώς θα μοιάζει ο πρώτος καιρός στο σχολείο. Η προετοιμασία είναι που θα το βοηθήσει να εξοικειωθεί και να προσχεδιάσει μία ρουτίνα μπροστά στο «άγνωστο» με αποτέλεσμα την μείωση του φόβου και του άγχους.
• Βρίσκουμε ήρεμες στιγμές να ρωτήσουμε το παιδί μας για το πώς αισθάνεται για την επικείμενη επιστροφή στα θρανία. Κάνουμε ανοιχτές ερωτήσεις που δίνουν χώρο για ανάπτυξη, (πχ. «πώς αισθάνεσαι;») αντί για κλειστές που απαντώνται με Ναι ή Όχι (πχ «είσαι καλά;»). Οι ανοιχτές ερωτήσεις βοηθούν το παιδί να ξετυλίξει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
• Επικυρώνουμε και αποδεχόμαστε τα συναισθήματα του παιδιού, όποια κι αν είναι αυτά! Η επικύρωση των συναισθημάτων του παιδιού μας μπορεί να έχει ως εξής: «Καταλαβαίνω πως λυπάσαι που τελείωσε το καλοκαίρι» ή «Καταλαβαίνω πως φοβάσαι γιατί δεν ξέρεις ακριβώς πως θα είναι αυτή η χρονιά».
• Εξηγούμε πως είναι φυσιολογικό να ανησυχεί σχετικά με την όποια αλλαγή και μοιραζόμαστε μια κατάλληλη δική μας εμπειρία. Για παράδειγμα, «θυμάμαι όταν ήμουν στην ηλικία σου, ένιωσα φόβο στην αρχή κι ήθελα τον χρόνο μου μέχρι να συνηθίσω». Ένα κατάλληλο σύντομο μοίρασμα από εμάς τους ενήλικες δείχνει στο παιδί πως κι εκείνο μπορεί να μιλήσει για ό,τι το απασχολεί. Επιπλέον, μπορούμε να ανατρέξουμε μαζί με το παιδί μας και σε μία προηγούμενη αλλαγή στην οποία αντεπεξήλθε και από την οποία μπορεί να αντλήσει αυτοπεποίθηση.
• Αναλογιζόμαστε το δικό μας άγχος και τις δικές μας προσδοκίες. Είναι φυσικό να βιώνουμε οι ίδιοι άγχος για την προσαρμογή του παιδιού σε τέτοιες περιόδους αλλαγής. Ωστόσο, πολλές φορές η αγωνία «ανήκει» περισσότερο σε εμάς τους γονείς, διότι έχουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες για την απόδοσή τους. Δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε από ένα παιδί να κάνει τα πάντα από τις πρώτες εβδομάδες! Το παιδί χρειάζεται τη δική μας ψυχραιμία, την εμπιστοσύνη στην ανθεκτικότητα του, την ενθάρρυνση και αναγνώριση των προσπαθειών του.
• Τέλος, είναι βοηθητικό να αναφερόμαστε και στις θετικές και «ανάλαφρες» πτυχές του σχολείου, όπως το ότι στο σχολείο θα βλέπει τους συμμαθητές και την παρέα του, ότι θα γίνονται εκδρομές, ότι θα έχει πάρτι μέσα στη χρονιά κ.λ.π.

Πριν την έναρξη του σχολικού έτους:

• Περιγράφουμε όσο πιο ρεαλιστικά γίνεται το πώς θα μοιάζουν οι πρώτες ημέρες στο σχολείο. Πολύ βοηθητική είναι και η δημιουργία ενός οπτικοποιημένου προγράμματος, το οποίο θα βρίσκεται σε εμφανές σημείο για να ανατρέχει το παιδί σε αυτό. Εάν δεν έχουμε όλες τις λεπτομέρειες των δραστηριοτήτων του παιδιού, το οπτικό πρόγραμμα καλό είναι να περιλαμβάνει σε αδρές γραμμές το τι θα κάνει το παιδί το πρωί ως το μεσημέρι και το απόγευμα ως το βράδυ. Επίσης, περπατάμε/οδηγούμε παρέα με το παιδί σας προς και από το σχολείο του μια δυο φορές, καθώς η διαδρομή αυτή είναι ένα σημαντικό κομμάτι του πώς θα κυλούν οι ημέρες του.
• Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη σχολική ρουτίνα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αρχίσουμε να μεταφέρουμε το πρωινό ξύπνημα του παιδιού σταδιακά όλο και πιο νωρίς – όσο πιο κοντά γίνεται στην ώρα έγερσης για το σχολείο. Παρότι τα περισσότερα παιδιά κοιμούνται και ξυπνούν αργότερα το καλοκαίρι, μεταφέροντας την ώρα έγερσης νωρίτερα, το σώμα μπορεί να προσαρμοστεί με επιτυχία μέσα σε λίγες ημέρες.
• Επιπλέον, το παιδί καλό είναι να έχει επιλέξει την τσάντα του μία εβδομάδα πριν από την έναρξη του σχολείου και να την έχει εξοπλίσει και με κάποια βασικά αντικείμενα (τετράδια, εξοπλισμένη κασετίνα) με το όνομά του πάνω. Η επιλογή και ετοιμασία της τσάντας αποτελεί και μια τελετουργία που σηματοδοτεί τη νέα αρχή. Προσκαλούμε -χωρίς επιμονή- το παιδί να σκεφτεί αν υπάρχει και κάποιος άλλος τρόπος που το ίδιο θα ήθελε να σηματοδοτήσει αυτή τη νέα αρχή (πχ. δημιουργία κολάζ, γράψιμο σε ημερολόγιο, οικογενειακή δραστηριότητα κλπ).
• Ενθαρρύνουμε τις συναντήσεις και τις συνομιλίες με τους φίλους και συνομηλίκους! Οι ευχάριστες αλληλεπιδράσεις ενισχύουν τόσο τη διάθεση όσο και το αίσθημα του ανήκειν.
• Τέλος, αν το παιδί μας εκφράσει συγκεκριμένες ανησυχίες (πχ. Μήπως αργήσει, δεν βρει την τάξη του ή δεν ξέρει με κάποιον να κάτσει μαζί) τότε συνδιαμορφώνουμε ένα σχέδιο. Ακούμε (ή μπορούμε και να γράψουμε μαζί) την ανησυχία του και να εξετάσουμε διάφορες πιθανές λύσεις. Στη συνέχεια, προσκαλούμε το παιδί να επιλέξει ποια λύση του ταιριάζει περισσότερο για να τη δοκιμάσει.

Το βράδυ πριν την 1η ημέρα του σχολείου:

• Ρυθμίζουμε τα ξυπνητήρια μας 15-20 λεπτά νωρίτερα από όσο υπολογίζουμε ότι αρκεί. Οποιαδήποτε πίεση χρόνου επιτείνει το άγχος του παιδιού και το δικό μας και μπορεί να δημιουργήσει αρνητική διάθεση, προστριβές και αργοπορίες. Συνεπώς, με αυτά τα 15-20 λεπτά που φαινομενικά θυσιάζουμε, έχουμε πολλά να «κερδίσουμε», τόσο συναισθηματικά όσο και πρακτικά.
• Αφήνουμε το ίδιο το παιδί να επιλέξει ρούχα (κατάλληλα για τον καιρό) για την πρώτη του μέρα από το προηγούμενο βράδυ και όχι το πρωί που μάλλον θα είμαστε όλοι πιο αγχωμένοι.

Την 1η ημέρα του σχολείου

• Εάν είναι εφικτό, καθόμαστε να φάμε μαζί πρωινό και κουβεντιάζουμε μαζί του καθώς ετοιμαζόμαστε, επαναδιατυπώνουμε το πρόγραμμα της 1ης ημέρας και επαναλαμβάνουμε το πότε θα βρεθούμε ξανά μαζί του.
• Όταν επιστρέψει το παιδί από το σχολείο, είναι σημαντικό να του δώσουμε χώρο ώστε να μοιραστεί μόνο του όσα θέλει και χρειάζεται. Το να το ρωτήσουμε “πως ήταν τελικά η μέρα σου;” αρκεί. Αν δούμε ότι είναι προβληματισμένο ή στεναχωρημένο, είναι απαραίτητο να μείνουμε ψύχραιμοι και να μη βομβαρδίσουμε το παιδί με ερωτήσεις. Μπορούμε να ρωτήσουμε ήρεμα και ήπια αν είναι όλα καλά. Αν το παιδί δεν ανταποκριθεί, δηλώνουμε απλώς τη διαθεσιμότητα μας πχ. «Α, εντάξει, μου φάνηκες λίγο πεσμένος/η. Αν κάποια στιγμή θες να συζητήσουμε κάτι εγώ είμαι εδώ».

Με την κατάλληλη υποστήριξη, όλα τα παιδιά έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν με επιτυχία τη μετάβαση πίσω στο σχολείο. Ωστόσο, εάν οι γονείς – φροντιστές παρατηρούμε επίμονες αλλαγές κι ενοχλήσεις όπως πχ. έντονο κοιλιακό άλγος, συνεχόμενες αϋπνίες και μείωση ορέξεως, τότε καλό είναι να διερευνήσουμε αυτά τα πρώιμα σημάδια έντονου άγχους με έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Μη διστάσετε να απευθυνθείτε στη Τηλεφωνική Γραμμή 11525 του «Μαζί για το Παιδί», η οποία προσφέρει δωρεάν συμβουλευτική Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00-21:00. 

Λίγα λόγια για τη Γραμμή 115 25 & το Συμβουλευτικό Κέντρο του «Μαζί για το Παιδί»: Η Συμβουλευτική Γραμμή 115 25 του «Μαζί για το Παιδί» βρίσκεται από το 2009  δίπλα σε γονείς, εκπαιδευτικούς και εφήβους. Παρέχει δωρεάν συμβουλευτική υποστήριξη. Το όραμα πίσω από τη λειτουργία της Γραμμής είναι η ψυχολογική στήριξη και η ενδυνάμωση γονέων, εκπαιδευτικών και εφήβων σχετικά με προβληματισμούς και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και η ενίσχυση των ευρύτερων οικογενειακών και υποστηρικτικών πλαισίων των παιδιών και των εφήβων. Η Γραμμή 115 25 είναι στελεχωμένη από έμπειρη επιστημονική ομάδα και εκπαιδευμένους εθελοντές με συνεχή κλινική εποπτεία. Τηρείται απόρρητο και όλες οι κλήσεις είναι εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται.

Πέρα από τις τηλεφωνικές συνεδρίες, η Γραμμή 115 25 συμπληρώνεται από το Συμβουλευτικό Κέντρο, όπου προσφέρονται διαδικτυακά ή με φυσική παρουσία:

• Ολοκληρωμένος κύκλος συμβουλευτικών συνεδριών
• Ομάδες στήριξης γονέων
• Ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια συγκεκριμένης θεματολογίας σε γονείς/ εκπαιδευτικούς /εφήβους

Το σύνολο των υπηρεσιών της Συμβουλευτικής Γραμμής και του Συμβουλευτικού Κέντρου πλαισιώνουν ολοκληρωμένα, σε επίπεδο πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης, την κάθε οικογένεια. Οι δια ζώσης υπηρεσίες λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις της Ένωσης και τα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια πραγματοποιούνται σε σχολεία και οργανωμένα σύνολα πανελλαδικά.

Όλες οι ανωτέρω υπηρεσίες προσφέρονται ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ.

Οι κλήσεις στη Γραμμή 11525 για τους συνδρομητές της κινητής και σταθερής τηλεφωνίας της OTE-COSMOTE, WIND και VODAFONE είναι δωρεάν. 

Ωράριο λειτουργίας και επικοινωνία

Η πανελλαδική «Γραμμή 115 25» της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» λειτουργεί, από Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00-21:00. Στεγάζεται  στην Αγίου Θωμά 14 στους Αμπελοκήπους.

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 11525, email: 11525@mazigiatopaidi.gr

Τηλεοπτικό σποτ Γραμμής: https://youtu.be/6Vurai6rRF8

Λίγα λόγια για το «Μαζί για το Παιδί»: Το «Μαζί για το Παιδί» και τα σωματεία-μέλη του εργάζονται εδώ και 27 χρόνια για την προστασία χιλιάδων παιδιών στη χώρα μας. Προσφέρει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών με στόχο κάθε παιδί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας να έχει πρόσβαση σε βιώσιμες συνθήκες διαβίωσης και σε ίσες ευκαιρίες. Το έργο του «Μαζί για το Παιδί» επικεντρώνεται στην καταπολέμηση της φτώχειας, στην υγεία και την ψυχική υγεία, στην εκπαίδευση, στην στήριξη των σωματείων-μελών που απαρτίζουν την Ένωση «Μαζί για το Παιδί», καθώς και την υποστήριξη πληθυσμών που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ), που στηρίζεται σε πόρους από χορηγίες εταιρειών, δωρεές ιδιωτών, έσοδα από προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και από τη διοργάνωση πολιτιστικών, αθλητικών και άλλων εκδηλώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο εθελοντισμός είναι κινητήριος μοχλός του «Μαζί για το Παιδί» συμβάλλοντας αποφασιστικά στην προώθηση των σκοπών και την υλοποίηση των δράσεων του.

Περισσότερα www.mazigiatopaidi.gr

Αγ. Θωμά 14, Αθήνα 115 27 | Τηλ.: 210 7482690 | E-mail: info@mazigiatopaidi.gr|www.mazigiatopaidi.gr| Facebook • Twitter • Instagram: @mazigiatopaidi