Με ένα νέο πρόγραμμα της, η οργάνωση παιδικής προστασίας Terre des hommes Hellas ανοίγει δρόμο για την προστασία των παιδιών από την κακοποίηση σε χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας. Ιδιοκτήτες παιδικών κατασκηνώσεων ανά την Ελλάδα ανταποκρίνονται θετικά, βοηθώντας να καταρριφθεί ένα από τα πιο επίμονα ταμπού στη χώρα μας.
Η Terre des hommes Hellas, το ελληνικό τμήμα της διεθνούς οργάνωσης παιδικής προστασίας Terre des Hommes που φέτος κλείνει τα 60 χρόνια παρουσίας της σε όλο τον κόσμο, επεκτείνει τις δράσεις της στην Ελλάδα για να προφυλάξει τα παιδιά από όλες τις μορφές κακοποίησης (σωματική, συναισθηματική, σεξουαλική, παραμέληση) σε περιβάλλοντα αθλητισμού και ψυχαγωγίας όπως οι κατασκηνώσεις. «Όπλο» της, το πρωτοποριακό πρόγραμμα “Κeeping Children Safe in Sports” («Παιδιά Ασφαλή στα Σπορ», KCSS).
«Η προστασία των παιδιών είναι ευθύνη όλων μας. Ιδιαίτερη ευθύνη όμως έχουν φορείς και οργανισμοί που ασχολούνται με παιδιά. Γι’ αυτό οφείλουν -σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα- να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά δεν εκτίθενται σε κίνδυνο βλάβης και κακοποίησης στο πλαίσιο των δράσεών τους, και ότι υπάρχει μηχανισμός ανταπόκρισης σε κάθε σχετική ανησυχία», δηλώνει η συντονίστρια του προγράμματος, Μαρία Αθανατσίκη.
Γιατί όμως είναι απαραίτητη η προστασία των παιδιών ειδικά στα σπορ;
Αφορμή για τη λειτουργία του KCSS στάθηκαν τα σοκαριστικά ποσοστά παιδικής κακοποίησης σε όλον τον κόσμο και η συχνότητα με την οποία αντίστοιχα περιστατικά συμβαίνουν ειδικά σε χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας. Στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει εκτενής έρευνα ή συλλογή δεδομένων για περιστατικά παιδικής κακοποίησης στις κατασκηνώσεις. Η διεθνής εμπειρία όμως καταδεικνύει ότι ο βαθμός επικινδυνότητας για την κακοποίηση σε χώρους όπου επαγγελματίες έρχονται σε επαφή με παιδιά είναι υψηλός καθώς επίδοξοι κακοποιητές επιλέγουν συχνά να εργαστούν κοντά σε ανήλικους.
Τι λένε όμως τα περιστατικά διεθνώς;
▪ Η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών έχουν κακοποιηθεί από ανθρώπους που τα παιδιά εμπιστεύονται· περίπου το 70-85% των παιδιών γνωρίζουν τον δράστη ενώ δεδομένα από 28 χώρες φανερώνουν ότι 9 στα 10 έφηβα κορίτσια που έχουν εξαναγκαστεί σε σεξουαλική δραστηριότητα, υπήρξαν θύματα κάποιου από το στενό ή ευρύτερο κύκλο τους.
▪ Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, περίπου 1 στα 5 παιδιά στην Ευρώπη είναι θύμα κάποιου τύπου σεξουαλικής βίας (αγγίγματα, βιασμός, πορνογραφία κ.λπ.).
▪ Σχεδόν 1/3 των κακοποιημένων παιδιών δε θα μιλήσουν ποτέ σε κανέναν για ό,τι τους συμβαίνει.
▪ Με βάση στοιχεία από 30 χώρες, μόνο το 1% των έφηβων κοριτσιών που έχει εξαναγκαστεί σε σεξ, θα ζητήσει επαγγελματική βοήθεια.
Σε έρευνα των Lang και Hartill (Safeguarding, Child Protection and Abuse in Sport, 2015), αναφέρεται συγκεκριμένα για την Ελλάδα, ότι μεταξύ των αθλητών γυναικείου φύλου, το 32% έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από κάποιον αθλητή ανδρικού φύλου και 16% από κάποιον προπονητή.
Και στις κατασκηνώσεις…
Όμως και στο χώρο των παιδικών κατασκηνώσεων σε διεθνές επίπεδο, έχουν υπάρξει αρκετά σκάνδαλα. Το CBS News αναφέρει εκατοντάδες περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε κατασκηνώσεις στις ΗΠΑ, με περισσότερα από 500 θύματα τα τελευταία 55 χρόνια. Αντίστοιχες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί σε Χριστιανικές Κατασκηνώσεις επίσης στις ΗΠΑ, σε δημόσιες κατασκηνώσεις, σε προσκοπικούς χώρους, ακόμη και στην κατασκήνωση που λειτουργεί το σχολείο στο οποίο φοιτούσε η κόρη του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα… Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ένας συναθλητής του Sheldon Kennedy ( επαγγελματίας Καναδός αθλητής του ice hockey) όταν αντιλήφθηκε ότι ο τελευταίος κακοποιούνταν σεξουαλικά από τον προπονητή του από τα 14 έως τα 19, «αν δεν θέλεις να το πιστέψεις, δεν θα το δεις».
Τα καλά νέα -παρόλ’ αυτά- είναι ότι η παιδική κακοποίηση μπορεί να προληφθεί. Η Μαρία Αθανατσίκη επισημαίνει ότι «μεγάλοι φορείς όπως η FIFA, η UEFA και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή έχουν τα τελευταία χρόνια αναγνωρίσει την ευθύνη που φέρουν και εργάζονται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης στους κόλπους τους ενώ κυβερνήσεις και κρατικές αρχές δεσμεύονται διεθνώς να λάβουν συστηματικά μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου.
«Σε χώρες του εξωτερικού, που έχουν ήδη συμμορφωθεί με τις διεθνείς προδιαγραφές, η πιστοποίηση για την ύπαρξη πολιτικών διασφάλισης παιδιού, που δίνεται είτε από κρατικούς είτε από ιδιωτικούς φορείς είτε από την ένωση των κατασκηνώσεων, αποτελεί προαπαιτούμενο της έναρξης ή της συνέχισης λειτουργίας μιας κατασκήνωσης ενώ υπάρχουν συστηματικοί έλεγχοι για την τήρηση των πολιτικών και των μέτρων που εφαρμόζονται».
Προς αυτή την κατεύθυνση εργάζεται και η Tdh στην Ελλάδα με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, οι κατασκηνώσεις μπορούν να δώσουν ευκαιρίες για την κακοποίηση του παιδιού στους θύτες. Με τη δημιουργία όμως εθνικών προτύπων, σε συνεργασία με τις αρμόδιες κρατικές αρχές, που πρέπει να πληρούν όλες οι κατασκηνώσεις για διαπίστευση, αδειοδότηση, πιστοποίηση και λειτουργία, τότε ο δρόμος για τους επίδοξους κακοποιητές θα γίνει πιο δύσκολος.
Το πρόγραμμα στην πράξη
Μέσα από το πρότζεκτ “Κeeping Children Safe in Sports”, η οργάνωση ενισχύει την προστασία των παιδιών σε κατασκηνώσεις ή χώρους άθλησης (στην Ελλάδα και στη Ρουμανία όπου «τρέχει» το πρόγραμμα), δουλεύοντας σε τέσσερις πυλώνες:
- Εφαρμογή διαδικασιών, μέτρων και πρωτοκόλλων που προλαμβάνουν ή αντιμετωπίζουν την παιδική κακοποίηση στους χώρους των κατασκηνώσεων ή της άθλησης
- Ενίσχυση των δεξιοτήτων και εκπαίδευση των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται σε αυτούς τους χώρους (ομαδάρχες, προπονητές κ.λπ.)
- Ενδυνάμωση των ίδιων των παιδιών ώστε να παίζουν ενεργό ρόλο στην αναγνώριση της κακοποίησης και στην αυτοπροστασία τους
- Διεθνής και διακρατική συνεργασία και ανταλλαγή εμπειριών για την ακόμα πιο συστηματική αντιμετώπιση του ζητήματος.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2019 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2021. Για την επίτευξή του, η Terre des hommes Hellas συνεργάζεται με κατασκηνώσεις από όλη τη χώρα, οι οποίες με τη συμμετοχή τους θα λάβουν σχετική πιστοποίηση. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, στο πλαίσιο του έργου, εξειδικευμένο προσωπικό της οργάνωσης υλοποίησε δράσεις με ομάδες παιδιών/εφήβων σε 7 παιδικές κατασκηνώσεις (Θάσος, Καβάλα, Κόρινθος, Αττική). Στις δράσεις συμμετείχαν συνολικά 152 παιδιά (74 κορίτσια και 78 αγόρια).
Η Tdh συμβουλεύτηκε επιστημονικούς συμβούλους διεθνώς με εξειδίκευση σε ζητήματα Διασφάλισης Παιδιού. Κάποιες ενδεικτικές θεματικές κατά τη διάρκεια των εκπαιδευτικών δράσεων με τα παιδιά αφορούν σε ζητήματα όπως: το δικαίωμα των παιδιών σε προστασία από οποιουδήποτε είδους κίνδυνο, η πρόληψη φαινομένων εκφοβισμού/κυβερνο-εκφοβισμού και στρατηγικές αντιμετώπισής τους, το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και η διαφοροποίηση μεταξύ “καλού” και “κακού” αγγίγματος στο σώμα, οι αισθήσεις και τα συναισθήματα που συνδέονται με καταστάσεις επικινδυνότητας κ.ά.
Επιπλέον, τον Οκτώβριο η Tdh οργάνωσε μια πενθήμερη συνάντηση στην Αθήνα, όπου 21 κατασκηνώσεις, εκπροσωπούμενες από ιθύνοντα στελέχη, ιδιοκτήτες, αρχηγούς ή άλλους επαγγελματίες, συναντήθηκαν για να εκπαιδευτούν, να ανταλλάξουν εμπειρίες και να θέσουν τα θεμέλια για την υιοθέτηση ή την ενίσχυση ωφέλιμων πολιτικών. «”Πώς αναγνωρίζω τα σημάδια της κακοποίησης;”, “Πώς απαντώ σε ένα παιδί που μου αποκαλύπτει άμεσα ή έμμεσα ότι έχει υποστεί κακοποίηση;”, “Πού παραπέμπω το περιστατικό και πώς συνεργάζομαι με τις αρχές;”, είναι μερικά από τα θέματα που προσεγγίστηκαν», επισημαίνει η συντονίστρια του προγράμματος, και προσθέτει πως «οι επαγγελματίες των κατασκηνώσεων παρακινήθηκαν να αποκτήσουν ενεργό ρόλο σε ένα πρόγραμμα καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα, και να κάνουν το πρώτο βήμα για να γίνουν μέρος της λύσης: να σπάσουν τη σιωπή τους ως φορείς και ως ενήλικες και να δώσουν φωνή στα παιδιά.» Το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο σε αυτό το πρόγραμμα, σύμφωνα με την ίδια, είναι η ανταπόκριση, η ευαισθησία και η συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στα παδιά από τους επαγγελματίες στο χώρο των κατασκηνώσεων αλλά και η ανάγκη για καθοδήγηση, ενημέρωση και στήριξη σε όλες τις εκφάνσεις της παιδικής προστασίας. Φτάνοντας γρήγορα στο στάδιο της αναγνώρισης του κινδύνου και της πραγματικότητας, δείχνοντας επαγγελματική περιέργεια αλλά και εξαίρετη διάθεση να ενισχύσουν το προστατευτικό περιβάλλον για τα παιδιά, οι επαγγελματίες των κατασκηνώσεων αποκτούν ενεργό ρόλο σε ένα πρόγραμμα καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα και κάνουν το πρώτο βήμα για την παιδική προστασία και τη διασφάλιση του παιδιού: σπάνε τη σιωπή τους ως φορείς και ως ενήλικοι με σκοπό να δώσουν φωνή στα παιδιά και παιρνώντας από το στάδιο της αποδοχής, έχουν τη διάθεση να ξεπεράσουν προσωπικούς περιορισμούς και να παρατηρήσουν το κόσμο διαφορετικά.
Η χρησιμότητα και η σπουδαιότητα του προγράμματος για την προστασία των παιδιών, εξάλλου, φαίνονται ξεκάθαρα στις δηλώσεις και τις εντυπώσεις των επαγγελματιών από τη μέχρι τώρα συμμετοχή τους σε αυτό. Να τι δήλωσαν πολλοί από αυτούς:
«Όλα τα θέματα που πολύ προσεκτικά αγγίξαμε, λόγω της άρτιας κατάρτισης των εκπαιδευτών θα μας βοηθήσουν, πιστεύω, ουσιαστικά στο λειτούργημα που ασκούμε όσοι ασχολούμαστε με τα παιδιά κυριολεκτικά 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Θα μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε πλέον πιο σωστά και με γνώση, θέματα που αφορούν στην παιδική κακοποίηση. Το πρόγραμμα της Terre des hommes Hellas είναι πολύ ενδιαφέρον και πολύ κοντά στις ανάγκες των παιδικών κατασκηνώσεων βοηθώντας ουσιαστικά τη δουλειά μας». (Καπόλλα Μαρινέλα, Δ/ντρια, «Eυρωκατασκήνωση Θάσου»)
«Για να είμαι ειλικρινής ένοιωσα αρκετές “τύψεις” για το ότι η κατασκήνωση μας δεν είχε ακόμη ασχοληθεί σε βάθος με παρόμοια ζητήματα. Χωρίς το έναυσμα του προγράμματος της Terre des hommes Hellas, δε θα είχαμε ξεκινήσει τίποτα. Σας ευχαριστούμε για την έμπνευση!», (Γιώργος Γεωργιάδης, Διευθύνων Σύμβουλος, «Παιδικές Κατασκηνώσεις Τσαφ Τσουφ»)
«Αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης, που τελικά φάνηκε να επηρεάζει κατά πολύ και το αποτέλεσμά της, ήταν το χαρακτηριστικό εύρος των συμμετεχόντων που κλήθηκαν να εξετάσουν ένα ζήτημα τόσο λεπτό και μείζον, όπως η παιδική προστασία στο χώρο των κατασκηνώσεων. Οι διαφορετικές οπτικές, τα ξεχωριστά καθήκοντα, η ηλικία και τα βιώματα του καθενός μας, δημιούργησαν ένα ιδανικό περιβάλλον ζύμωσης ώστε να μπορέσουν αμφότεροι, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι, να αντλήσουν το μέγιστο δυνατό από αυτή την ανταλλαγή ιδεών και γνώσης. Με κοινό στόχο την δημιουργία ενός ισχυρού πλαισίου ασφαλείας για τους κατασκηνωτές και τις κατασκηνώτριες, οι συζητήσεις μας μπορεί πολλές φορές να ήταν έντονες και απαιτητικές, όμως το αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι αδιαμφισβήτητο». (Γιάννης Κανλής, Ψυχαγωγός, «Παιδικές Κατασκηνώσεις Τσαφ Τσουφ»)
«Πιστεύαμε ότι είχαμε μια εικόνα για το τι είναι η παιδική κακοποίηση και πώς να την αναγνωρίσουμε. Χάρη στο KCSS, συνειδητοποιήσαμε πως δεν υπάρχουν “πιστεύω” ή “νομίζω” στο συγκεκριμένο θέμα. Πια, βλέπουμε τα πράγματα πιο καθαρά, γνωρίζοντας ακριβώς τι είναι η κακοποίηση και πως να αντιδράμε. Ευελπιστούμε ότι με την ολοκλήρωση του προγράμματος θα έχουμε δημιουργήσει τα πλαίσια που θα ενισχύσουν την ασφάλεια και την προστασία των μικρών μας φίλων. Ευχαριστούμε την Tdh Hellas για όλα!» (Κίρκη Αθανασιάδου, Υπεύθυνη λειτουργίας γραφείου & Υπεύθυνη Ανθρώπινου Δυναμικού, Αργύρης Δογούλης, Υπεύθυνος Εκπαίδευσης Προσωπικού, «Skouras camp»).
«Οι ορίζοντες του προγράμματος είναι πολυδιάστατοι όπως ακριβώς και η κατασκηνωτική ζωή. Τα σενάρια που αναπτύχθηκαν καθώς και οι δράσεις που αναλύθηκαν, ήταν πολυπαραγοντικά και εφαρμοσμένα πάνω στην κατασκηνωτική πραγματικότητα, δίνοντας σαφείς κατευθύνσεις για εφαρμογή της θεωρίας στην κατασκηνωτική καθημερινότητά μας» (Λεωνίδας Καργάκος, Αρχηγός και Διαχειριστής, «Ξέγνοιαστο Μελίσσι»)
«Πλέον, μπορώ να πω ότι έχω τη γνώση να αντιλαμβάνομαι τα είδη κακοποίησης στα οποία εκτίθενται τα παιδιά, μέσα από τα βιωματικά παιχνίδια, ομαδικές ασκήσεις, στατιστικά, καθώς και το θεωρητικό υπόβαθρο που μας δόθηκε και που θα προστεθούν στον εκπαιδευτικό πρόγραμμα της κατασκήνωσής μας επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τη συνέχιση του έργου μας. Θεωρώ τη συνολική προσπάθεια της Tdh Hellas, το περιεχόμενο του έργου καθώς και το σεμινάριο που παρακολουθήσαμε άκρως ενδιαφέροντα και πως οι γνώσεις που έλαβα θα αποδειχθούν «χρυσές» όχι μόνο για την εξέλιξη της επιχείρησης που εκπροσώπησα αλλά και για την προσωπική μου» (Μιχάλης Βιγκόπουλος, Αρχηγός Παιδικής Κατασκήνωσης, “Olympia Camp”)
«Αυτό που πραγματικά με εξέπληξε, είναι το πως έγινε ξεκάθαρο ότι συμπεριφορές που συχνά θεωρούμε ανεκτές και τις αντιμετωπίζουμε με μια επίπληξη, είναι αδικήματα και άπτονται των μορφών βίας που αναπτύξαμε. Πέρα από το πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο των συναντήσεών μας, αυτό που θα βοηθήσει την κατασκήνωση είναι το οργανωμένο υλικό που πια έχουμε στα χέρια μας και μπορούμε να προσαρμόσουμε στις ανάγκες μας και να χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά. (Δέσποινα Τσιπτσέ, «Pitsas Camp»)
«Παρά τις αρχικές ανησυχίες κι ενδοιασμούς, οφείλω να αναγνωρίσω το υψηλό επίπεδο γνώσεων των εκπαιδευτών μας, την αμεσότητα, τον επαγγελματισμό και το ήθος όλων των εμπλεκομένων. Το αρχικό μούδιασμα μετατράπηκε σε αίσθημα ικανοποίησης και δικαίωσης του λόγου για τον οποίο συναντηθήκαμε, έκπληξης για το πού μπορεί να οδηγήσει κάτι «αθώο» και «αστείο», αλλά και στη σιγουριά ότι τα πράγματα στη σκέψη και την αντιμετώπιση δε θα είναι το ίδιο με πριν το σεμινάριο. Τώρα είμαστε ακόμα πιο «υποψιασμένοι». Το εύρος των προβληματισμών μεγάλο. Όμως οι απαντήσεις στοχευμένες κι άμεσες, μας οδηγούσαν σιγά σιγά σε διέξοδο σκέψης κι εφαρμογών. Γενικά, ήταν ένα σεμινάριο που ξεπερνούσε τις αρχικές προσδοκίες μας καθώς με «εύπεπτο» τρόπο δόθηκαν κι απαντήθηκαν πολλοί προβληματισμοί.» (Λίτσα Ζωγραφάκη, Παιδικές Κατασκηνώσεις ΖΩΓΡΑΦΑΚΗ- Village Park)
Tους επόμενους μήνες, η Terre des hommes Hellas θα παρέχει εξατομικευμένη ή ομαδική τεχνική υποστήριξη στις κατασκηνώσεις για την ανάπτυξη και υιοθέτηση πολιτικών διασφάλισης παιδιού σύμφωνα με διεθνείς προδιαγραφές και πρότυπα (KCS standards) που έχουν διαμορφωθεί από τη διεθνή ένωση Keeping Children Safe, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα πληρούν τα κριτήρια για να λάβουν την πιστοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο τέλος του έργου.
*To πρόγραμμα για την προστασία των παιδιών “Keeping Children Safe in Sports” συντονίζεται από το γραφείο της Tdh στη Βουδαπέστη και υλοποιείται από τα γραφεία της οργάνωσης στην Ελλάδα και τη Ρουμανία, με την υποστήριξη του Προγράμματος της ΕΕ “Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια”.
