ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2021 (εκδόσεις 2020) ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ 

Η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2021  (εκδόσεις 2020) ανακοινώνει το σκεπτικό βράβευσης των βιβλίων που διακρίθηκαν, ανά κατηγορία:

Παιδικό Λογοτεχνικό Βιβλίο

Το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο του Μιχάλη Μακρόπουλου με τίτλο Η μαλαματένια βελανιδιά (Εικονογράφηση Κατερίνα Χαδουλού), εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Με τη μυθοπλασία να αξιοποιεί νεοελληνικά παραμυθι(α)κά μοτίβα, στοιχεία της λαϊκής μας παράδοσης και ανόθευτες εικόνες της ελληνικής φύσης, καθώς και με τη συνέργεια της ξεχωριστής εικονογράφησης που κυριολεκτικά αγκαλιάζει το κείμενο, το βιβλίο ξετυλίγει ονειρικά, σχεδόν μαγικά, το πέρασμα από την παιδική στη νεανική ηλικία μιας δεκάχρονης ηρωίδας, της Αθηνάς. Με οδηγό της ένα βελανίδι που βρίσκεται τρυπωμένο στην τσέπη ενός κοριτσίστικου φουστανιού και εκπέμπει φως, η πρωταγωνίστρια σαν μια άλλη Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων φτάνει κάποιο βράδυ στο δάσος. Εκεί, ξεπερνώντας εμπόδια με τη βοήθεια των δέντρων και των ζώων που συναντά, βιώνει όλες τις διαδικασίες ωρίμασής της, αφυπνίζεται πνευματικά και ερωτικά, απελευθερώνεται και αποκτά το δικό της «φωτεινό βελανίδι» , για να συνεχίσει πιο δυνατή τις αναζητήσεις της. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βιβλίου, τα οποία παραπέμπουν στα προσδιοριστικά στοιχεία ενός «εξελικτικού αφηγήματος», ανταποκρίνονται με επιτυχία στα κριτήρια που έχουν τεθεί, γενικά, για τα βιβλία αυτής της κατηγορίας: ειλικρινείς συγγραφικές προθέσεις, πρωτότυπη αλλά και εύληπτη θεματική, όμορφες εικόνες και πειστικές περιγραφές, ενδιαφέρουσα πλοκή και ρέουσα γραφή. Ανάμεσα σε ρεαλιστικές προθέσεις και φανταστικούς αφηγηματικούς τρόπους, το βιβλίο συνιστά μια συμβολική ιστορία ενηλικίωσης, επαναφέροντας και ενεργοποιώντας παλαιότερα μοτίβα σε ένα επικαιροποιημένο μυθοπλαστικό πλαίσιο αναφοράς.

Στην ίδια κατηγορία ξεχώρισε, αλλά μειοψήφησε, το βιβλίο της Αλέκας Τρίπου-Μάνου με τίτλο Σουφλέ Σοκολάτας, εκδόσεις Μεταίχμιο. Με το θεματικό στοιχείο του διαζυγίου να κυριαρχεί στο σκηνικό του, το βιβλίο αγγίζει επίκαιρα ζητήματα, όπως αυτά της ενδοοικογενειακής βίας και της κακοποίησης. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της δεκάχρονης Σοφίας, θυμίζοντας ημερολογιακή καταγραφή, αποτυπώνει πειστικά την οπτική της κεντρικής ηρωίδας και την προβληματική πραγματικότητα που καλείται να διαχειριστεί.

Εφηβικό-Νεανικό Λογοτεχνικό Βιβλίο

Το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου με τίτλο Φως σε μαύρο ουρανό, εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με γρήγορη πλοκή και ρεαλιστικό χαρακτήρα, που μέσα από την ακολουθία των γεγονότων  παρουσιάζει θέματα όπως η ανεργία, ο ρατσισμός, η μετανάστευση, η ενδοοικογενειακή βία, εμβληματικά ιστορικά γεγονότα, τρομοκρατικά γεγονότα, συμμορίες φασιστών κ.ά. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση αποδίδει ρεαλιστικά τις εμπειρίες του έφηβου πρωταγωνιστή, αποφεύγοντας κάθε ίχνος μελοδραματισμού. Οι χαρακτήρες, έφηβοι και ενήλικες, εντάσσονται σε μια ιδεολογικά πολύμορφη εικονογραφία. Πρωταγωνιστής ένας μαθητής με ανεπτυγμένη κοινωνική ευαισθητοποίηση που γίνεται αρωγός ατόμων του περιθωρίου. Δρώντας σε μια οικογένεια με πολλά προβλήματα και με ρατσιστή πατέρα, αναλαμβάνει ρόλους και αντέχει εμμένοντας στο όνειρό του για την επιστήμη των μαθηματικών. Πρόκειται για ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα ενηλικίωσης με ευφυείς αφηγηματικούς τρόπους, οι οποίοι αναδεικνύουν αληθοφανείς χαρακτήρες, ικανό να ελκύσει το αναγνωστικό ενδιαφέρον του έφηβου αναγνώστη /της έφηβης αναγνώστριας.

Στην ίδια κατηγορία ξεχώρισε, αλλά μειοψήφησε, το βιβλίο του Γιώργου Χατζόπουλου, με τίτλο Μάζεψε το θάρρος σου, Ανδώ, εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για μια μυθοπλαστική αφήγηση, με παραμυθιακά στοιχεία, συνύπαρξης πολυπολιτισμικών αναφορών. Πρωταγωνίστρια η δωδεκάχρονη θαρραλέα Ανδώ, η οποία επιχειρεί με τον φίλο της ένα ταξίδι στα βάθη της Ανατολής και στον άλλο κόσμο προκειμένου να βρει τον πατέρα της, Διγενή Ακρίτα. Η μεταμυθοπλασία και ο μαγικός ρεαλισμός είναι κύρια χαρακτηριστικά του βιβλίου που μολονότι εμπεριέχει αρκετούς συμβολισμούς, διαθέτει ενδιαφέρουσα πλοκή και σασπένς που αναμφίβολα κερδίζουν τους σημερινούς έφηβους αναγνώστες. 

Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο

Το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο της, συγγραφέως και εικονογράφου, Ίριδας Σαμαρτζή, με τίτλο Τάτα;;, εκδόσεις Ίκαρος. Η ηρωίδα φτιάχνει, με επίκεντρο το σπίτι της, έναν φανταστικό κόσμο για κείνη και για τη φίλη της, την Τάτα. Τον γεμίζει αδιάκοπα με πράγματα που επιθυμεί (με παιδική χαρά, κήπο, δεντρόσπιτο, πισίνα, δωμάτια για τα αγαπημένα ζώα, βιβλιοθήκη). Καθώς η φαντασία και οι επιθυμίες μεγαλώνουν, η εικονογράφηση καταλαμβάνει όλο και περισσότερο χώρο από το σαλόνι, ώσπου ο φανταστικός κόσμος γίνεται τεράστιος, τόσο που δεν χωράει σε ένα δισέλιδο, αλλά απλώνεται σε ένα τετρασέλιδο που ξεδιπλώνει. Η Τάτα όμως βαθμιαία έχει σπρωχτεί πέρα από αυτόν. Όταν μετά τον στροβιλισμό στη δημιουργική φαντασία, την αυθόρμητη επιθυμία, την παιδική αθωότητα και τη λαχτάρα για την απόλαυση της ομορφιάς, η ηρωίδα θα βρεθεί μόνη, έξω από τον φανταστικό κόσμο που έπλασε, θα αναζητήσει την Τάτα, και τότε ένα παιχνίδι με μια απλή μπάλα, αλλά με τη φίλη της παρούσα, θα της δώσει πολύ μεγάλη χαρά. Τη χαρά του μοιράσματος. Το βιβλίο ανταποκρίνεται με επιτυχία στα κριτήρια που έχουν τεθεί και είναι εξαιρετικό από κάθε πλευρά (πρωτοτυπία, ιδέα, μήνυμα, χιούμορ, εικονογράφηση, χειρογραφή, εκτύπωση), απλό και λιτό, με το λευκό να λειτουργεί προβάλλοντας την ευφυή εικονογράφηση και με την εικόνα να έχει μεγάλη αφηγηματική ικανότητα.

Στην ίδια κατηγορία ξεχώρισε, αλλά μειοψήφησε, το βιβλίο του Θοδωρή Παπαϊωάννου, εικονογράφηση Πέτρος Μπουλούμπασης, με τίτλο Όταν εσύ λείπεις…, εκδόσεις Πατάκη. Ένα ποιητικό οικολογικό βιβλίο, βαθιάς ευαισθητοποίησης για τα θαύματα που συμβαίνουν στο δάσος. Μια πολύ ευγενικά δοσμένη ιδέα για μια μη ανθρωποκεντρική αντίληψη της φύσης και του πλανήτη-γη. Πολύ επιτυχημένη η συνύπαρξη εικόνας-κειμένου. 

Βιβλίο Γνώσεων για παιδιά

Το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο της Στέλλας Κάσδαγλη με τίτλο 30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ (εικονογράφηση Φωτεινή Τίκκου), εκδόσεις Πατάκη.   βιβλίο ανήκει σε μια ιδιαίτερη κατηγορία του βιβλίου γνώσεων, αυτή των βιογραφιών και συγκεκριμένα των συλλογικών βιογραφιών, καθώς, όπως μας προκαταλαμβάνει ο τίτλος, αφορά στη βιογράφηση 30 γυναικών (μεταξύ αυτών και μία Ελληνίδα). Το πρώτο και το τελευταίο μέρος του περιέχουν τα πορτρέτα της κάθε γυναίκας και μια πολύ σύντομη βιογραφική περίληψη, δηλ. το είδος της προσφοράς της στην ανθρώπινη κοινότητα και το βασικό μότο που της αποδίδεται. Αυτό όμως που αποτελεί την ιδιαιτερότητα και πρωτοτυπία του βιβλίου είναι οι ενδιάμεσες σελίδες (από σελ. 18 έως 244) όπου η βιογραφία της καθεμιάς παρουσιάζεται μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση με αφηγήτρια την ίδια τη βιογραφούμενη. Κάθε αφήγησης προηγούνται χαρακτηριστικοί χρονολογικοί δείκτες, ενώ η ίδια η αφήγηση γίνεται σε πολύ προσωπικό τόνο όπου ξεδιπλώνονται εκείνα κυρίως τα γεγονότα που υπήρξαν κομβικά για να αναδειχθεί η πρωτοπορία –και όχι μόνο η συμβολή– της κάθε γυναίκας στον τομέα της. Η αφήγηση των γυναικών γίνεται ψυχογραφική και στις εξομολογήσεις τους ανακαλύπτουμε βαθιά συναισθήματα και σκέψεις που φωτίζουν ποικιλότροπα τη γυναικεία προσωπικότητα. Επίσης, πρωτοτυπία του βιβλίου είναι ότι πρόκειται για βιβλίο γνώσεων που απευθύνεται κυρίως σε εφήβους.

Στην ίδια κατηγορία ξεχώρισε, αλλά μειοψήφησε, το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο με τίτλο 24 εικόνες για την Επανάσταση του 1821, Μακρυγιάννης & Ζωγράφος-Ένας αγωνιστής και ένας καλλιτέχνης, εκδόσεις Καπόν. Το βιβλίο ξεχωρίζει για τη βασική ιδέα να αξιοποιήσει τους πίνακες του Δημήτρη Ζωγράφου (γνωστού και ως ζωγράφου του Μακρυγιάννη) και μέσα από αυτούς να συζητηθεί διαλογικά και διαλεκτικά η Επανάσταση του 1821. Το βιβλίο αποτελεί ένα πανόραμα εποχής δοσμένο με τρόπο που ελκύει τον αναγνώστη, ενώ παράλληλα είναι προφανής η επιστημονική τεκμηρίωση.