Γιατί κλαίνε τα μωρά; Τι θέλουν; Τι δεν κάνουμε σωστά; Ή μήπως ό,τι κι αν κάνουμε «μωρά είναι και κλαίνε»; Κάπως έτσι είχα απαντήσει σε μια κυρία που με είχε ρωτήσει στο μετρό για το ασταμάτητο κλάμα, της κόρης μου όταν ήταν κάποιων μηνών. Λοιπόν ας προχωρήσουμε απλά και γρήγορα στο εξής αξίωμα: ΤΑ ΜΩΡΑ ΚΛΑΙΝΕ.

Το κλάμα είναι η πρώτη φωνή μας. Ο πρώτος μας ήχος. Το πρώτο μήνυμα προς τον έξω κόσμο. Το αποτέλεσμα της πρώτης-επώδυνης όπως κάποιοι υποστηρίζουν-ανάσας ενός βρέφους έξω από την κοιλιά της μαμάς του, καθώς τη στιγμή που το νεογνό χάνει τη σύνδεση του με τον πλακούντα, λαμβάνει χώρα μια υποξική διαδικασία, διάρκειας περίπου ενός λεπτού η οποία οδηγεί το νεογνό στο κλάμα, ώστε με αυτόν τον τρόπο να γεμίσουν οι πνεύμονες με ατμοσφαιρικό οξυγόνο και να αδειάσουν από το αμνιακό υγρό της κύησης. Φανταστείτε τον εαυτό σας μετά από 60 δευτερόλεπτα χωρίς οξυγόνο, να πρέπει να βρει τη δύναμη να ρουφήξει όσο περισσότερο οξυγόνο μπορεί για να ζήσει.

Και μετά το πρώτο αυτό κλάμα έρχεται το δεύτερο, εκείνο των πρώτων ωρών, όταν το μωρό πεινά, κρυώνει και τρομάζει από την τραγικά απότομη αλλαγή στο εμβρυικό του ρου. Από την ήσυχη, ημι-σκοτεινή και θερμή μήτρα της μητέρας, βρίσκεται σε ένα περιβάλλον με φασαρία από συγκινημένες θείες και ξαδέρφες. Στα μάτια του πέφτουν σαν χαστούκια τα φώτα κάποιου φλας (σημ: απαγορεύεται ως τον 12^ο μήνα)  ή το φως από τις νοσοκομειακές λάμπες φθορίου. Οι 37  βαθμοί Κελσίου που αισθανόταν μέσα στην μήτρα, είναι τώρα σαφώς λιγότεροι, ειδικά εάν έχει γεννηθεί με καισαρική τομή και είναι αναγκασμένο να ανεχτεί τις δροσερές συνθήκες του χειρουργικού χώρου. Από εκεί που κολυμπούσε σε αμνιακό υγρό τώρα ξαπλώνει σε ένα ίσιο στρώμα σε κάποιο κουνάκι που σέρνεται και τραντάζεται στον διάδρομο μιας κλινικής. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, είναι μακριά και από Εκείνη, που τόσο καλά ξέρει να αναγνωρίζει, να μυρίζει, να ακούει να αισθάνεται. Καταλάβαμε γιατί λοιπόν ένα μωρό κλαίει σε πρώτη και δεύτερη φάση;

Μετά οι μέρες κυλούν και οι γονείς επιστρέφουν στο σπίτι με…ψευδαισθήσεις. Και εξηγώ: Τις πρώτες ημέρες φυσιολογικά το νεογνό κοιμάται αρκετά και διατηρεί ένα κάποιο επίπεδο «σωστής συμπεριφοράς». Όμως, μόλις το μωρό πάει σπίτι όλα αλλάζουν και οι γονείς που μέχρι τότε διατυμπάνιζαν ότι απέκτησαν ένα πολύ ήσυχο μωρό, πρέπει να αντέξουν την πρώτη σοβαρή ματαίωση στη νέα τους ζωή. Όμως όλα έχουν την εξήγηση τους. Τις πρώτες ημέρες το νεογνό φυσιολογικά έχει μεγαλύτερα διαστήματα ύπνου ενώ καθώς μεγαλώνει, αυτά όλο και γίνονται πιο βραχέα σε διάρκεια. Ταυτόχρονα το ζευγάρι έχει επιστρέψει στο σπίτι και όλα είναι διαφορετικά. Και αυτά τα διαφορετικά γίνονται ακόμη πιο δύσκολα όταν έρχονται οι κoλικοί. Και είναι σαν να βρίσκεσαι πειραματόζωο σε αντιδραστήρα του CERN! Οι κoλικοί, αυτό το ανεξήγητο κλάμα, που είναι τόσο στερεότυπο κάθε ημέρα στον τρόπο και στον χρόνο που εμφανίζεται και αφήνει τους  γονείς αμήχανους και με δεμένα τα χέρια. Απορροφητήρες, πιστολάκια για μαλλιά και white noise στο youtube γίνονται πλέον το “new wave” που παίζει στο σπίτι. Και ενώ η επιστήμη προχωρά, ακόμα δεν μπορεί να εξηγήσει πλήρως την αιτία τους. Η πιο σύγχρονη θεωρία λέει ότι είναι μια απόκριση του νευρικού συστήματος του μωρού απέναντι σε όλα αυτά τα νέα ερεθίσματα. Ίσως και γι’ αυτό έχει διατηρηθεί ως τις μέρες μας η δοξασία να μην βγει από το σπίτι το νεογνό ώσπου να σαραντίσει. Να ζει δηλαδή κάποιες μέρες σε ένα ήσυχο και σταθερό περιβάλλον και να μην εκτίθεται σε πολλούς διαφορετικούς ήχους, φώτα και αγκαλιές.Ίσως να κρύβεται από κάτω και κάποιου είδους «δυσανεξία» στο αγελαδινό γάλα, είτε αυτό που πίνει, είτε αυτό που περνά στο μητρικό γάλα από τα γαλακτοκομικά που πίνει η θηλάζουσα μητέρα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα παρατημένα σε κάποιο ίδρυμα βρέφη δεν εμφανίζουν κoλικούς. Αυτό αποδεικνύει ότι το κλάμα των κoλικών ανατροφοδοτείται από το άγχος των γονιών, ενώ τα βρέφη που δεν τους δίνει κάποιος σημασία «ιδρυματοποιούνται» και σταματούν να κλαίνε, μιας και καταλαβαίνουν ότι δεν θα υπάρξει ανταπόκριση.

Στην ψυχοφθόρο «απειλή» των κολικών πρέπει οι γονείς να απαντήσουν με ψυχραιμία. Ο εκνευρισμός δεν οδηγεί, παρά μόνο σε περισσότερο κλάμα και εκνευρισμό. Σε αυτή τη φάση οφείλει ο ένας να ξεκουράζει τον άλλον και να μοιράζονται διαλείμματα και στιγμές που θα μπορούν να πάρουν μια ανάσα. Ακόμη και να κλαίει γοερά το μωρό, δεν είναι λάθος οι γονείς να το αφήσουν κάποια δευτερόλεπτα μόνο του στην κούνια και να πάρουν μια βαθιά ανάσα, από το να το κρατάνε και να νιώθουν πως θέλουν να το…πνίξουν! Δυστυχώς, συχνό είναι το shaken baby syndrome, περιστατικό κατά το οποίο γονείς, και μάλιστα συχνότερα εκείνοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και καριέρα, φτάνουν στο σημείο να κουνάνε βίαια το μωρό ώστε να πάψει να κλαίει, με μια κίνηση που το κεφάλι τραντάζεται μπρος πίσω και αυτό μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικές αιμορραγίες.

Όμως ο καιρός περνά και οι κολικοί φεύγουν και το μωρό, παρότι μεγαλώνει, κλαίει ακόμα. Και ενώ το βρέφος είναι πάνω από 6 μηνών, αρχίζει να εμφανίζει δυσκολίες στον υπνο. Και είναι πάλι οι γονείς που απορούν πώς γίνεται, ενώ μεγαλώνει, να κοιμάται πιο δύσκολα. Είναι ίσως η οδοντοφυία ή ακόμη και η εισαγωγή των στερεών τροφών που πρέπει να συνηθίσουν, αλλά σίγουρα είναι και το άγχος αποχωρισμού, το οποίο αρχίζει μετά τους 6 μήνες ζωής. Μέχρι τότε υπάρχουμε για τα μωρά μας, μόνο για όσο μας βλέπουν μπροστά τους. Μετά όμως αρχίζει η αίσθηση τη «μονιμότητας του αντικειμένου», όπως λέμε. Δηλαδή κατανοούν πλέον ότι υπάρχουμε ακόμα και αν λείπουμε. Και έτσι, το βράδυ που ξυπνούν και δεν μας βλέπουν μπροστά τους, τρομάζουν και κλαίνε, γιατί νιώθουν τον αποχωρισμό.

Όλα αυτά που ανέφερα είναι λόγοι για κλάμα-σε έναν βαθμό φυσιολογικοί. Οι γονείς όμως θα πρέπει να μάθουν-σε συνεργασία με τον παιδίατρο τους-να αναγνωρίζουν τα παθολογικά αίτια ενός κλάματος. Ο πυρετός, η δυσανεξία σε κάποια τροφή, η γαστροοισοσφαγική παλινδρόμηση, η δυσκοιλιότητα, μία λοίμωξη όπως η ωτίτιδα ή ουρολοίμωξη, είναι λόγοι που ένα μωρό ίσως κλαίει και δεν πρέπει να ξεφύγουν, γιατί τότε το μωρό κινδυνεύει. Επίσης, η έλλειψη ύπνου αλλά και η ανεπαρκής σίτιση είναι αιτίες για να κλάψει ένα μωρό. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το βρέφος αφουγκράζεται τη ψυχολογία της μάνας, αλλά και του ζευγαριού. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς μού περιγράφουν μια δύσκολη νύχτα με πολλές αφυπνίσεις του παιδιού τους μέσα στα δάκρυα, ύστερα από ένα απόγευμα τσακωμού μεταξύ τους. Γι’αυτό και όταν ένα μωρό είναι ανήσυχο, ειδικά τους πρώτους μήνες, ο παιδίατρος πρέπει να είναι σε θέση να μην ξεχνά πως η μητέρα μπορεί (άθελα της) να περνά απο τη φάση της κατάθλιψης της λοχείας. Υπάρχει και η άποψη ότι τον πρώτο καιρό που ακόμη δεν έχει κατακτήσει το γέλιο, ένα βρέφος μπορεί να κλαίει, ακόμα και σαν μια προσπάθεια να γελάσει.

Καταλάβατε γιατί κλαίνε τα μωρά; «Τα παιδιά είναι εγωιστές», όπως λέει και μια εξαίρετη συνάδελφος και έμπειρη μάνα. Έτσι είναι. Τα θέλουν όλα δικά τους. Και με το κλάμα τα απαιτούν. Όμως σκεφτείτε: πόσο μακριά είναι αυτή η χειριστική συμπεριφορά τους από τη δική μας, των ενηλίκων, στις διαπροσωπικές μας σχέσεις; Εκείνα τουλάχιστον, είναι παιδιά.

Γιατί κλαίνε τα μωρά;

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος είναι παιδίατρος στο νοσοκομείο Σύρου, iordanispapado@hotmail.com

Facebook: μικρο σονοκομειο