Λίγο πριν από το τέλος της σχολικής χρονιάς, είπα να γράψω λίγα λόγια για την εκπαιδευτική διαδικασία στο πεδίο που μου αναλογεί. Σχεδόν όλα μπορούν να γίνουν μάθημα και ειδικά στα θέματα υγείας και πρόληψης χρωστάμε πολλά μαθήματα στους νέους που θα φύγουν κάποτε από την προστασία του σπιτιού και του σχολείου.

Διατροφή

Ξεκινώντας από το δημοτικό, θα ήταν εξίσου σημαντικό με τη γραμματική και την ιστορία να υπάρχει μάθημα σωστής διατροφής, βασισμένης στα οφέλη της μεσογειακής, που θα μιλούσε στα παιδιά για την ανάγκη του σώματος να ενυδατώνεται συχνά και να τρέφεται με όλες τις κατηγορίες θρεπτικών συστατικών. Το μάθημα, όμως, αυτό να γινόταν χωρίς (απαραίτητα) τη χρήση βιβλίου, αλλά βιωματικά, μέσα από το μαγείρεμα ή με την επίσκεψη των μαθητών σε μια αγορά ή με την επίσκεψη στο σχολείο διατροφολόγων, οδοντιάτρων, παιδιάτρων, ακόμη και ενός master chef. Αν κάποιος «ειδικός» τούς εξηγούσε τι μπορεί να προκαλέσει στα δόντια η συχνή κατανάλωση γλυκών, αν μιλούσε για την παχυσαρκία και τις επιπτώσεις αυτής στην εμφάνιση του σώματος, αλλά και στη λειτουργία της καρδιάς, των πνευμόνων και του μεταβολισμού γενικότερα, πιστεύω ότι τα παιδιά θα ήταν πιο διστακτικά στην κατανάλωση μόνο γευμάτων πλούσιων σε υδατάνθρακες, κορεσμένα λίπη και συντηρητικά.

Θα ήταν σκόπιμο ακόμη και να μιλήσουμε για τις αυτοάνοσες φλεγμονές του εντέρου, που όλο και περισσότεροι, έφηβοι κυρίως, εμφανίζουν και να τους πούμε πόσο προστατευτική είναι μια ισορροπημένη δίαιτα και πόσο ταλαιπωρούνται οι ασθενείς αυτοί. Επιπλέον, πλάι σε ό,τι μαθαίνουν τα παιδιά για τη φύση και τα οικοσυστήματα, χρήσιμο είναι να γίνει κατανοητό πως η διατροφή μπορεί να παίξει ρόλο θετικό και στο περιβάλλον. Η υπέρμετρη κατανάλωση κρέατος σχετίζεται άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου και με την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά, αφού τα κρέατα που τρώμε (αλλά και ο υδροφόρος ορίζοντας) είναι πλούσια σε φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την επιβίωση των ζώων σε κλειστές κτηνοτροφικές μονάδες. Οι εποχές έχουν αλλάξει, μιλάμε για κλιματική αλλαγή, αλλά τα παιδιά μας δεν έχουν κατανοήσει ακόμη πως ως γενιά μπορούν να φρενάρουν τη δυσαρμονία και στο περιβάλλον και στην υγεία τους, όχι τόσο με το να μη χρησιμοποιούν πλαστικό, αλλά χάρτινο καλαμάκι, αλλά μέσα από οικολογικά πιο φιλικές διατροφικές επιλογές.

Σεξουαλική υγεία

Συνεχίζοντας με την εκπαίδευση σε θέματα πρόληψης, αναρωτιέμαι τι διδάσκει το ελληνικό σχολείο σχετικά με το σεξ, ξεκινώντας από τις διαφορές των δύο φύλων, τις μεταβολές που εμφανίζει το σώμα στην εφηβεία και φτάνοντας βέβαια μέχρι την ερωτική πράξη. Είναι σύνηθες να απαγορεύεται στα σχολικά πάρτι η μουσική τραπ, αλλά κανείς δεν δείχνει με το ίδιο πάθος να θέλει να μάθει στα παιδιά το σώμα και τον σεβασμό σε αυτό. Ίσως, εάν ήξεραν οι μαθητές να σέβονται τα χαρακτηριστικά του σώματος τους, να σέβονταν σεξουαλικά το άλλο φύλο και τους ίδιους, να ήταν οι ίδιοι που θα αντιτάσσονταν σε αυτό το είδος τραγουδιού, που κατηγορείται για σεξισμό στους στίχους. Μήπως, όμως, θεωρώντας ταμπού αυτά τα θέματα, επιτρέπουμε σε έναν βαθμό να προκύπτουν τέτοια τραγούδια; Θα έλεγα μάλιστα πως η άνθηση της τραπ αποτελεί ιδανική αφορμή για να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση στο σχολείο (και στα σπίτια βέβαια) γύρω από το σεξ. Όσο δαιμονοποιούμε ένα είδος μουσικής, το ενοχοποιούμε, και όσο το ενοχοποιούμε το μετατρέπουμε σε απαγορευμένο, δηλαδή σε ελκυστικό. Έτσι, δίνεται περισσότερο βάρος στον σεξισμό που τραγουδά η τραπ παρά στο σεξ. Ο νέος, όμως, διψά να προσεγγίσει αυτά τα θέματα και η κοινωνία πρέπει να επιλέξει από πού θα προέλθει η εκμάθηση: Από τα βιβλία, τις πηγές από το διαδίκτυο και τη συζήτηση ή από τα διαστρεβλωτικά βιντεάκια στο TikTok και το YouTube και από τα τραπ στιχάκια;

Πρώτες Βοήθειες

Στην εκπαιδευτική διαδικασία θα έπρεπε να ενταχθεί και το μάθημα των πρώτων βοηθειών, σε κάθε τάξη, προσαρμοσμένο στις ικανότητες αντίληψης της κάθε ηλικίας. Γνωρίζουμε πλέον ότι όσο πιο μικροί ερχόμαστε σε επαφή με τις γνώσεις αυτές, τόσο περισσότερο πιθανό είναι να τις εφαρμόσουμε αποτελεσματικά όταν χρειαστεί. Πρόσφατα ξεκινήσαμε με συνεργάτες από το ΕΚΑΒ να πηγαίνουμε σε σχολεία και να δείχνουμε πώς μπορεί κάποιος να σώσει ένα θύμα πνιγμονής ή ανακοπής με τα ίδια του τα χέρια. Τους εκπαιδεύσαμε δηλαδή στο Basic Life Support, ένα σεμινάριο που για την ώρα διοργανώνουν μόνο ιδιωτικές εταιρείες και εκπαιδεύεσαι επί πληρωμή. Γιατί τα σχολεία, λοιπόν, να μην είναι εκείνα που θα μάθουν στους μαθητές αυτή τη δεξιότητα; Η πρόσφατη εμπειρία μου μου έδειξε ότι οι έφηβοι είναι πολύ πιο επιδεκτικοί στη γνώση, πολύ πιο υπομονετικοί και χωρίς καμιά διάθεση ειρωνείας ή αστεϊσμού. Μπορώ να πω ότι έχω δυσκολευτεί περισσότερο σε κοινό ενηλίκων, οι οποίοι συχνά αμφισβητούν τον εκπαιδευτή, χωρίς βέβαια κάποιο επιστημονικό έρεισμα, ή έρχονται στα σεμινάρια απλώς για να πάρουν ένα ακόμη «χαρτί».

Σχολείο γονέων και μελλοντικών γονέων

Πόσοι από εσάς που αποκτήσατε παιδιά είχατε την πληροφορία ότι ένας απόγονος δεν φέρνει πάντα την ευτυχία, αλλά τουναντίον φέρνει τέτοια ταραχή στο σύστημα του ζευγαριού, ώστε ο παιδοψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ έγραφε κάποτε ότι τα περισσότερα διαζύγια λαμβάνονται το πρώτο έτος ζωής ενός παιδιού; Πόσοι γονείς έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο σχετικό με οδηγίες ασφάλειας για το μικρό τους παιδί (αν υπάρχουν βέβαια τέτοια σεμινάρια); Από το παιδικό καθισματάκι στο αυτοκίνητο μέχρι τη φύλαξη των τσιγάρων μακριά από τα χέρια των μικρών, από το κλείδωμα των φαρμάκων μέχρι τα προστατευτικά αξεσουάρ στην κουζίνα… Συχνά συναντώ γονείς που έχουν κλειδώσει το ντουλάπι με τη χλωρίνη, αλλά μέσα στο σπίτι καπνίζουν μπροστά στα παιδιά τους, καθιστώντας τα παθητικούς καπνιστές. Ή γονείς που έχουν πάρει βρεφική κούνια- τελευταία λέξη της εργονομίας, αλλά επιτρέπουν στο βρέφος να δοκιμάσει από τα δύο του έτη ξηρούς καρπούς, όταν αυτό απαγορεύεται λόγω του κινδύνου πνιγμονής. Βήματα, λοιπόν, ευτυχώς έχουν γίνει, αλλά δυστυχώς συχνά δεν είναι ολοκληρωμένα.

Πόσοι γονείς δεν με έχουν ρωτήσει για σεμινάρια πρώτων βοηθειών, ώστε να γνωρίζουν τι θα κάνουν εάν πέσει καυτό νερό στο χέρι του παιδιού τους ή αν πνιγεί με κάποιο παιχνίδι; Όλα αυτά θα μπορούσαν να διδάσκονται από το σχολείο, όχι απαραίτητα μέσα από κάποιες σελίδες, αλλά βιωματικά, μέσα από συζήτηση και καθημερινά παραδείγματα, ακόμη και μέσα από βιντέακια στο YouTube. Είμαι σίγουρος πως θα έκανε εντύπωση σε έναν έφηβο ένα τέτοιο μάθημα, ειδικά εάν του τονίσεις ότι μπορεί αυτός να φέρει στο σπίτι κάποια χρήσιμη αλλαγή, βοηθώντας έτσι να αποτραπεί, για παράδειγμα, ένα ατύχημα στο μικρότερο αδελφάκι του.

Και βέβαια φανταστείτε να υπήρχε σεμινάριο για νέους γονείς, δωρεάν σε κάθε μονάδα πρωτοβάθμιας υγείας (π.χ. ΤΟΜΥ, ΠΕΔΥ) ή σε κάθε Δήμο. Γιατί να μην υπάρχουν δημόσιες δομές που να λειτουργούν ως σχολές γονέων και να μη χρειάζεται να τα μάθουν όλα στην πράξη; Γονιός δεν γεννιέσαι, γίνεσαι· και, ακόμη καλύτερα, εκπαιδεύεσαι.

Η εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να είναι όμορφη και ιδιαίτερα σημαντική. Όμως, για να είναι έτσι, πρέπει πρώτα απ’ όλα να είναι αποτελεσματική και να αφορά πρωτίστως καθημερινά ζητήματα ζωής. Δεν θα γίνουν όλοι φιλόλογοι, μηχανικοί ή συγγραφείς, όμως όλοι θα πρέπει να μάθουν να τρέφονται σωστά, να συμπεριφέρονται σωστά ως οδηγοί (ακόμη και ποδηλάτου), να σέβονται το σώμα τους. Όλοι θα κάνουν σεξ, οι περισσότεροι θα αποκτήσουν παιδιά… Σίγουρα όλοι μας ξέρουμε πως πολλά ατυχήματα ή δυστυχήματα θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί εάν υπήρχε η γνώση μέσα από βιωματική εκπαίδευση, χωρίς δηλαδή τα βιβλία να είναι απαραίτητα το βασικό εργαλείο απόκτησής της. Ας μάθουμε στα παιδιά επιτέλους πώς να φοράνε το προφυλακτικό, πώς να σώζουν ένα θύμα ανακοπής, τι σημαίνει να αποκτάς απογόνους και γενικά ας τους δώσουμε τα σωστά παπούτσια, πριν βγουν γυμνά στα αγκάθια της ζωής.

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος MD, PhD, είναι Επιμελητής Β΄ Παιδιατρικής ΓΝ Σύρου. iordanispapado@hotmail.com