Η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα συχνότερα προβλήματα υγείας στην παιδική ηλικία, η οποία επηρεάζει την υγεία και στην ενήλικη ζωή, καθώς φαίνεται ότι τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. H χώρα μας διατηρεί, δυστυχώς, την παγκόσμια πρωτιά στην παιδική παχυσαρκία.

Πότε ένα παιδί είναι παχύσαρκο; Για να θεωρηθεί ένα παιδί παχύσαρκο πρέπει να έχει 20% παραπάνω από το φυσιολογικό βάρος του σώματος. Αν και σε διεθνές επίπεδο δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με τον ακριβή ορισμό της παιδικής παχυσαρκίας, φαίνεται ότι η χρήση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ = Βάρος (kg) /Ύψος2 (m2)) στα παιδιά αποτελεί τον πλέον αποδεκτό τρόπο. Κατόπιν τούτου το κατά πόσο ένα παιδί είναι υπέρβαρο καθορίζεται μόνο μέσω σύγκρισης του βάρους ή του ΔΜΣ του με μία μέση τιμή βάρους ή ΔΜΣ για τη συγκεκριμένη ηλικία και φύλο. Επομένως, η μέθοδος ορισμού του υπέρβαρου ή του παχύσαρκου στα παιδιά βασίζεται στα πιο σύγχρονα πρότυπα ανθρωπομετρικά διαγράμματα ανά ηλικία και φύλο, τα οποία θα σας υποδείξει ο γιατρός σας.

Παράγοντες κινδύνου

• Η διατροφή, καθώς η συστηματική κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες αυξάνει το σωματικό βάρος. Στα παχύσαρκα παιδιά συνήθως υπάρχει κακό ισοζύγιο μεταξύ της πρόσληψης και της κατανάλωσης θερμίδων, έλλειψη πρωινού γεύματος και κακή ποιότητα διατροφής, με πολλά λιπαρά και ζάχαρη.
• Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζουν και γενετικοί παράγοντες, το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι εάν ένα παιδί έχει έναν παχύσαρκο γονέα οι πιθανότητες να γίνει και το ίδιο παχύσαρκο είναι πολύ μεγάλες, ενώ το ποσοστό σχεδόν διπλασιάζεται όταν και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι. Σπάνια, η παιδική παχυσαρκία μπορεί να οφείλεται σε παθολογικά αίτια όπως ο υποθυρεοειδισμός, η υπερκορτιζολαιμία ή ορισμένα γενετικά σύνδρομα.
• Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, την έλλειψη άθλησης και την έντονη ενασχόληση των παιδιών με τις οθόνες, έχει συμβάλει καθοριστικά στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας
• Σημαντικό ρόλο παίζουν και ψυχολογικοί και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες. Η έλλειψη επικοινωνίας των παιδιών με τους γονείς τους, η κακή μεταχείριση (σωματικές τιμωρίες, σεξουαλική κακοποίηση, διαζύγιο γονέων, εθιστικές συμπεριφορές γονέων, ενδοοικογενειακές διαμάχες με βία και ύβρεις) η υπερπροστασία, ο κοινωνικός στιγματισμός, το bullying, το άγχος και οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του βάρους

Επιπλοκές

Η παιδική παχυσαρκία συνοδεύεται από σοβαρές επιπλοκές, τόσο άμεσες όσο και απώτερες. Είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2). Είναι πλέον γνωστό ότι ο ΣΔ 2 και το Μεταβολικό Σύνδρομο έχουν τις ρίζες τους στην παιδική και εφηβική ηλικία. Ο ΣΔ 2, νόσος άγνωστη μέχρι πρότινος  στα παιδιά και στους έφηβους, αυξάνεται με επικίνδυνο ρυθμό, αποτελώντας ένα σημαντικό ποσοστό των νεοδιαγνωσθέντων περιπτώσεων ΣΔ στις ηλικίες αυτές. Όπως προαναφέρθηκε, ένα μεγάλο ποσοστό παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες και θα ανήκουν στους ασθενείς με Μεταβολικό Σύνδρομο.

Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό δεδομένο είναι ο αυξημένος κίνδυνος πρόωρου θανάτου στην ενήλικο ζωή, κυρίως από καρδιαγγειακά νοσήματα, ανεξάρτητα αν ο παχύσαρκος νέος χάσει περιττά κιλά. Προδιαθέτει επίσης για πρώιμη ήβη, πολυκυστικές ωοθήκες, υπογοναδισμό, υπερλιπιδαιμία, υπέρταση, βρογχικό άσθμα, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, χολολιθίαση, μυοσκελετικές παθήσεις και υπέρταση. Αξιοσημείωτες είναι και οι ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας. Χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και προ- βλήματα συμπεριφοράς, μαθησιακές δυσκολίες, κοινωνική απομόνωση, διατροφικές διαταραχές, τάση για εξαρτήσεις και αυτοκαταστροφή είναι χαρακτηριστικά που συνοδεύ- ουν συχνά τα παχύσαρκα άτομα.

Μέθοδοι πρόληψης

Σε κάθε περίπτωση, είναι ευθύνη των γονιών να προσφέρουν υγιεινά φαγητά, να περιορίζουν την ύπαρξη παχυντικών τροφών τουλάχιστον στο σπίτι, να αφουγκράζονται τις ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού τους και να ενθαρρύνουν και όχι να επικρίνουν και να συμβουλεύονται τον παιδίατρό τους για κάθε αφύσικη μεταβολή του βάρους που εντοπίζουν. Φυσικά, οι ριζικές αλλαγές των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής δεν αφορούν μόνο τα παιδιά, αλλά και τους ίδιους τους γονείς, ακριβώς επειδή τα παιδιά τους μιμούνται.

Οι μέθοδοι πρόληψης πρέπει να εφαρμόζονται ακόμη και από την ενδομήτρια ζωή. Η έγκυος πρέπει να τρέφεται σωστά και να γυμνάζεται ελαφρά ώστε να αναπτυχθεί σωστά το έμβρυο, διότι το αυξημένο βάρος των νεογνών προδιαθέτει για παχυσαρκία με την πάροδο του χρόνου. Ο θηλασμός πρέπει να ενισχύεται διότι ελαττώνει τον κίνδυνο σωματικού υπέρβαρου κατά 30% και της παχυσαρκίας κατά 40%. Κρίσιμη περίοδος είναι η ηλικία των 5-7 χρονών, όπου αυξάνει απότομα ο λιπώδης ιστός. Στις ηλικίες αυτές πρέπει να μπαίνουν οι βάσεις της υγιεινής διατροφής και της σωματικής δραστηριότητας. Η περίοδος της εφηβείας χρειάζεται επίσης επαγρύπνηση διότι τότε το άτομο αλλάζει σωματικά, ανεξαρτητοποιείται και μεταβάλλει τις διατροφικές του συνήθειες. Επιπλέον, για να ελεγχθεί η παιδική παχυσαρκία, πρέπει να διεξάγονται συχνά πληθυσμιακές μελέτες, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες και προγράμματα πρόληψης.

Με τη συνεργασία του Κυριάκου Κοτσυφάκη, Βιολόγου, Διδάκτορα Φαρμακευτικής Χημείας, υπεύθυνου Βιοπαθολογικού Εργαστηρίου Κοσμοϊατρικής.