Όλοι όσοι είμαστε εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξάρτητα από τον ρόλο μας –εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς– γνωρίσαμε τον τελευταίο χρόνο πρωτόγνωρες συνθήκες. Κληθήκαμε πολλές φορές να προσαρμοστούμε σε συνεχείς αλλαγές χωρίς να υπάρχει χρόνος προσαρμογής ή κάποιου είδους προετοιμασία. Θεωρώ πως όλοι οι ενήλικοι δυσκολευτήκαμε αρκετά, γκρινιάξαμε, θυμώσαμε, εκφράσαμε τη δυσαρέσκειά μας και αισθανθήκαμε έντονη κόπωση. Εάν φέρουμε στη σκέψη μας τα δικά μας συναισθήματα δυσφορίας αλλά και τις δυσκολίες, θα μπορέσουμε πολύ εύκολα να καταλάβουμε πόσο μπορεί αυτό το ασταθές πλαίσιο να έχει αποδιοργανώσει τους μικρούς μαθητές, τους εφήβους αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά. Ως γονείς, μάθαμε όλοι μέσα από το μεγάλωμα των παιδιών μας πως λαχταρούν τη σταθερότητα, τις ρουτίνες.

Ας οργανωθούμε ξανά

Ξεκινήστε οργανώνοντας το πρόγραμμα της ημέρας ή της εβδομάδας μαζί με το παιδί. Εξηγήστε του όλες τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην καθημερινότητά του. Οργανώνοντας το πρόγραμμα της νέας καθημερινότητας μαζί με το παιδί σας, του δίνετε την αίσθηση πως συμμετέχει στη διαμόρφωσή του και πως του «ανήκει». Προτείνεται οι βασικές ρουτίνες να σημειώνονται σε ένα χαρτί (ωράριο σχολείου, χρόνος μελέτης, χρόνος παιχνιδιού, ώρα ύπνου κ.λπ) ώστε τα παιδιά να μπορούν να ανατρέχουν σε αυτό όποτε θέλουν. Σε αυτόν τον πίνακα μπορείτε να προσθέσετε όποιους κανόνες κρίνετε πως θα βοηθήσουν το παιδί σας να προσαρμοστεί ευκολότερα στη νέα του καθημερινότητα. Προσκαλέστε το να τους χρωματίσει, να χρησιμοποιήσει διαφορετικά χαρτιά και υλικά για να το διακοσμήσει. Όσο περισσότερο συμμετέχει, τόσο πιο πολύ οικειοποιείται τη διαδικασία. Είναι σημαντικό να αισθανθεί συνδημιουργός της ρουτίνας του, αφού είναι κάτι που τον αφορά άμεσα.

Πώς υποστηρίζουμε το παιδί στην οργάνωση της μελέτης του;

Οι βασικές αρχές που μας υποστηρίζουν στον σχεδιασμό του προγράμματος:

Πότε; Εάν το πρόγραμμα του παιδιού σας διαφοροποιείται από ημέρα σε ημέρα μπορείτε να φτιάξετε έναν κανόνα – μία σταθερή ρουτίνα για κάθε απόγευμα ή να φτιάξετε διαφορετικά απογευματινά προγράμματα που να χαρακτηρίζονται από σταθερότητα και επαναληψιμότητα. Είναι πολύ σημαντικό να ξεκαθαρίσετε πότε θα πρέπει να ολοκληρώνεται η μελέτη του Σαββατοκύριακου.  

Πού; Το καλύτερο μέρος για να μελετά το παιδί σας εξαρτάται από τις οικογενειακές συνήθειες και ρουτίνες, των αριθμό των μελών της οικογένειας καθώς και από τη διαρρύθμιση του σπιτιού. Κάποια παιδιά δουλεύουν καλύτερα όταν απλώνονται στο πάτωμα, κάποια άλλα λειτουργούν πολύ πιο αποτελεσματικά στο γραφείο τους ενώ μερικοί μαθητές φαίνεται να συγκεντρώνονται καλύτερα με λίγο θόρυβο γύρω τους, κάποιοι άλλοι πάλι προτιμούν την απόλυτη ησυχία. Αυτό που σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχουμε φροντίσει είναι να υπάρχουν συγκεντρωμένα στον χώρο μελέτης όλα τα απαραίτητα υλικά και εργαλεία ώστε να αποφεύγονται οι συνεχείς μετακινήσεις και περισπασμοί. 

Και εάν το παιδί έχει κάποια απορία και χρειάζεται βοήθεια; Θέλετε να σηκώνεται και να σας ρωτάει κατά τη διάρκεια της μελέτης ή προτιμάτε να συγκεντρώσει όλες του τις απορίες και να τις συζητήσετε στο τέλος; Προτιμάτε να ελέγχετε σε συγκεκριμένα διαστήματα την πρόοδό του και να απαντάτε μόνο τότε σε ερωτήσεις; Μπορεί ο μαθητής να επικοινωνήσει με κάποιον φίλο του για να ζητήσει βοήθεια; Ο κανόνας που θα βάλετε πρέπει να «έχει νόημα για εσάς» και να ταιριάζει με τον τρόπο που λειτουργεί η οικογένειά σας. Προκειμένου να δώσετε απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας τον δικό σας διαθέσιμο χρόνο, τον τρόπο που βλέπετε πως λειτουργεί πιο αποτελεσματικά το παιδί σας, την ηλικία του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του.

Πότε πρέπει να τελειώνει η μελέτη; Αναλογιστείτε πόσο περίπου χρόνο χρειάζεται το παιδί για να ολοκληρώσει τις δουλειές του. Στη συνέχεια ενημερώστε τον μαθητή με ιδιαίτερη σαφήνεια για τον χρόνο που έχει στη διάθεσή του. Αν δεν είστε και πολύ σίγουροι για τον χρόνο που απαιτείται για τη μελέτη του παιδιού σας, τροποποιήστε το αρχικό πλάνο και εξηγήστε του αναλυτικά τον τρόπο που σκεφτήκατε καθώς και το πώς ενεργήσατε. Θα έχετε μόλις δώσει στο παιδί σας ένα σπουδαίο μάθημα για την έννοια της αναθεώρησης, της προσαρμοστικότητας και της διαχείρισης της αλλαγής.

Κάτι ακόμα; Θέλετε να προσθέσετε κάποιον επιπλέον κανόνα που να ακολουθεί το παιδί, να επιστρέψει όλα τα υλικά στη θέση τους, να οργανώσει την τσάντα του μόλις τελειώσει όλες τις εργασίες; Συμπεριλάβετε σαφείς οδηγίες στον πίνακα με τις ρουτίνες. Να θυμάστε πως όλα χρειάζονται μέτρο. Το πλάνο της ρουτίνας μελέτης είναι ένα δυναμικό εργαλείο που μπορεί να επαναδιαμορφώνει.

Προκειμένου να εξασφαλίσουμε την επιτυχία του χρειάζεται να θέσουμε εξαρχής συγκεκριμένους στόχους, «μέτριας δυσκολίας» για το κάθε παιδί. Οι κανόνες για τη διαδικασία της μελέτης πρέπει να παρουσιάζονται με πολύ ξεκάθαρο τρόπο, έτσι ώστε το παιδί να γνωρίζει ακριβώς τι πρέπει να κάνει για να ολοκληρώσει τη μελέτη του με επιτυχία. Μπορεί να είναι περίπλοκο να σκεφτείτε ρουτίνες και κανόνες μελέτης που να αποδίδουν με την πρώτη φορά. Οργανώστε και ταξινομήστε τους βασικούς, εφαρμόστε το πλάνο για μία εβδομάδα και στη συνέχεια, αφού μιλήσετε με το παιδί σας, τροποποιήστε ό,τι κρίνετε πως χρειάζεται βελτίωση.

Οι αλλαγές είναι απαραίτητες και επιθυμητές. Αποτελούν από μόνες τους ένα μάθημα προσαρμογής καθώς «περιγράφουν» την εξέλιξη στην πράξη. Πριν από κάθε αλλαγή χρειάζεται να μιλάμε με το παιδί μας, να εξηγούμε τους λόγους για τους οποίους πρέπει να τροποποιήσουμε τη ρουτίνα του καθώς και να του ερμηνεύσουμε την αλλαγή που έχει γίνει. Το μεγάλωμα είναι από μόνο του μία συνεχής αλλαγή που βιώνουν τα παιδιά. Η εξήγηση των χαρακτηριστικών του ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται βοηθά πάντα στην προσαρμογή. Όταν οι κανόνες είναι ξεκάθαροι, σαφείς και αντανακλούν τις αξίες και της αρχές της οικογένειάς σας, θα είναι οδηγοί για την καλλιέργεια μίας θετικής συμπεριφοράς και στάσης των παιδιών. 

Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός – ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential.  Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr