Οι εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν για πρώτη φορά την πρώτη ιστορία του Τριγωνοψαρούλη με πολύχρωμη εικονογράφηση! Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος και η Λήδα Βαρβαρούση, 20 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, γράφουν και ζωγραφίζουν ξανά την κλασική ιστορία, που αγαπήθηκε από πολλές γενιές παιδιών. Βρήκαμε, λοιπόν, μια όμορφη αφορμή να μιλήσουμε με τον βραβευμένο συγγραφέα για τον ξεχωριστό ήρωά του. Ο Τριγωνοψαρούλης… βουτάει στο χρώμα!
- Κ. Ηλιόπουλε, χαίρομαι που συναντιόμαστε ξανά με αφορμή τα 20 χρόνια Τριγωνοψαρούλης. Πείτε μας καταρχάς τι προηγήθηκε της συγγραφής του βιβλίου, πώς είχατε την ιδέα, πώς υλοποιήθηκε, πώς συλλάβατε το όνομα και τη μορφή του ήρωά σας… Είχε κάτι από εσάς; Από κάποιον μαθητή σας;
Έχω σκεφτεί πολλές φορές τι ήταν αυτό που με οδήγησε ένα απόγευμα της άνοιξης του 1995 να μιλήσω σε δυο αγαπημένους φίλους για έναν ήρωα που είχα στο μυαλό μου. Με απασχολούσε το θέμα της διαφορετικότητας. Αλλά γιατί ο ήρωάς μου είναι ψάρι, γιατί είναι τριγωνικός, γιατί έχει δυσκολίες δεν ξέρω. Ίσως να ήμουν επηρεασμένος από μαθητές μου με μαθησιακές δυσκολίες. Ίσως και από τον εαυτό μου, γιατί πολύ εύκολα νιώθω «άλλος». Πάντως από τη γέννησή του ο Τριγωνοψαρούλης διεκδικεί την αυτονομία του. Εκείνος μου λέει τι θα κάνουμε. Εκείνος αποφασίζει τη συνέχεια. Ίσως λοιπόν κι εκείνος να επέλεξε τη γέννησή του στο μυαλό μου.
- Θα μας αφηγηθείτε με λίγα λόγια την ιστορία του πρώτου Τριγωνοψαρούλη και θα μας δώσετε και πληροφορίες για την φετινή του επετειακή έκδοση, με την πολύχρωμη εικονογράφηση; Για τους γονείς εκείνους που τώρα ξεκινούν με τα παιδιά τους το ταξίδι τους μέσα στις σελίδες και δεν τον γνωρίζουν…
Ένα ψάρι που κανένας δεν αναγνωρίζει από τη μορφή του σε ποιο είδος ανήκει πηγαίνει στο σχολείο. Η δασκάλα δεν ξέρει πώς να το ονομάσει και του δίνει ένα όνομα σύμφωνα με το σχήμα του. Τριγωνοψαρούλης. Αυτό το ψαράκι έχει δυσκολίες στα μαθήματα αφού μόνο τρίγωνα μπορεί να γράφει και να διαβάζει. Κάποιοι νομίζουν πως είναι τεμπέλης και κουτός. Τα άλλα ψαράκια δεν θέλουν να τον κάνουν παρέα. Κι όμως όταν μια μεγάλη απειλή θα εμφανιστεί αυτός με την εξυπνάδα του θα σώσει το σχολείο!
Στην επετειακή έκδοση ο ήρωας αναγεννημένος βουτάει στο χρώμα. Το πρώτο βιβλίο ήταν ασπρόμαυρο. Μια κλασική ιστορία γίνεται ολοκαίνουργια για να δείξει και στις επόμενες γενιές την αξία της αποδοχής του διαφορετικού. Γιατί τελικά ο καθένας μας είναι διαφορετικός.
- Ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις του κοινού. Πότε καταλάβατε ότι είχατε φτιάξει με τη Λήδα Βαρβαρούση έναν αντι-ήρωα που ήρθε για να μείνει και ένα βιβλίο-σταθμό στη σύγχρονη παιδική λογοτεχνία;
Η αλήθεια είναι ότι ο Τριγωνοψαρούλης αγαπήθηκε από την αρχή. Αλλά ήμαστε πολύ μικροί τότε και πολύ νέοι στο χώρο του παιδικού βιβλίου για να καταλάβουμε αυτή την υπεροχή του στη σχέση που δημιουργούσε με τους αναγνώστες του. Εγώ προσωπικά αρχίζω να συνειδητοποιώ την επιτυχία από τη συμπλήρωση της δεκαετίας και μετά, δηλαδή από το βιβλίο «Τα γενέθλια του Τριγωνοψαρούλη» το 2007. Σήμερα 21 χρόνια και 8 βιβλία μετά, ξέρουμε όλοι πως είναι ένα μοναδικό φαινόμενο.
- Ποια βιβλία ακολούθησαν τον πρώτο Τριγωνοψαρούλη; Πού έχετε φτάσει 20 και βάλε χρόνια μετά; Θα συνεχίσετε;
Η ιστορία του χτίζεται και σε sequel και με prequel. Όλη η ιστορία είναι η μάχη του με τον Άρη Ψαροφαγάκη που θέλει να κάνει τον βυθό υποβρύχιο τσίρκο και να υποτάξει τα ψάρια κάνοντάς τα όλα ίδια. Έχουν κυκλοφορήσει 4 μαυρόασπρα βιβλία: «Ο Τριγωνοψαρούλης»– «Ο Τριγωνοψαρούλης, ο Μαυρολέπιας κι ο τελευταίος ιππόκαμπος» – «Τα γενέθλια του Τριγωνοψαρούλη» – «Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει». Τα βιβλία αυτά κυκλοφορούν και μαζί στον συλλεκτικό τόμο «Τριγωνοψαρούλης, Οι μεγάλες περιπέτειες». Επίσης έχουν κυκλοφορήσει και 4 έγχρωμα: «Τριγωνοψαρούλης εναντίον μεγάλου καρχαρία», «Ο αδελφός του Τριγωνοψαρούλη», «Ο Τριγωνοψαρούλης στον κόσμο των παράξενων ψαριών», «Τριγωνοψαρούλη μην εμπιστεύεσαι ποτέ Αχινό». Τώρα κυκλοφορήσαν ξανά «Τα τραγούδια του Τριγωνοψαρούλη» σε μουσική Δέσποινας Σουγιούλ και ο πρώτος Τριγωνοψαρούλης, έγχρωμος σε μια επετειακή έκδοση. Τώρα, αν θα συνεχίσουμε, αυτό το ξέρει μόνο ο ίδιος. Όπως είπα και προηγουμένως, εκείνος αποφασίζει.
- Παρόλο που το θέμα του σχολικού εκφοβισμού δεν είναι πλέον ταμπού και συζητιέται ανοιχτά μεταξύ γονέων, δασκάλων και παιδιών, συνεχίζει να υπάρχει. Είναι η ανθρώπινη φύση τόσο σκληρή που ό,τι κι αν κάνουμε δεν θα εκλείψει ποτέ το bullying ή χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά να γίνει;
Η κοινωνία μας εκπέμπει βία από παντού. Βία και παιχνίδια εξουσίας από την παιδική ηλικία. Πώς μπορούν τα παιδιά που εισπράττουν βία να μην την επιστρέφουν; Θέλει πολύ δουλειά και στο σχολείο αλλά κυρίως στο σπίτι. Θέλει καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και του σεβασμού στον άλλο. Έχουμε δρόμο ακόμη…
- Ως εκπαιδευτικός, αλλά και ως Αγγελιαφόρος Ψυχικής Υγείας στα σχολεία, έχεις δει βελτίωση στη συμπεριφορά των παιδιών και των γονέων, φυσικά, γιατί και αυτοί εκφοβίζουν, τα τελευταία χρόνια;
Μακάρι να μπορούσα να απαντήσω ναι. Δυστυχώς, όμως, η κρίση έφερε εντάσεις και όξυνση των σχέσεων μέσα στην οικογένεια. Αυτό δεν μπορεί να μην μεταφερθεί και στο σχολείο. Στο μόνο που βλέπω βελτίωση- και αυτό δίνει μια αχτίνα αισιοδοξίας- είναι ότι πλέον γονείς και παιδιά δεν διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια από τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
- Πώς είναι τα σημερινά παιδιά σε σχέση με τότε που ήσουν εσύ παιδί;
Νομίζω πως μέσα σε 40 χρόνια όλα έχουν αλλάξει, ενώ πάντα παραμένει ίδια η παιδική ψυχή. Η τεχνολογία φέρνει τεράστιες αλλαγές και δημιουργεί εντελώς νέα δεδομένα, τα οποία ακόμη και οι γονείς δεν μπορούν να διαχειριστούν.
- Να, λοιπόν, ένας παράγοντας που δεν υπήρχε 20 χρόνια πριν, όταν βγήκε το βιβλίο. Το διαδίκτυο. Ναι μεν μέσα στο σχολείο τα πράγματα μπορεί να είναι πιο ελεγχόμενα, όμως, είναι πλέον παρών ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, που συχνά περνά απαρατήρητος από γονείς και εκπαιδευτικούς. Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας;
Η χρήση της τεχνολογίας έχει θετικές και αρνητικές συνέπειες. Μια από τις αρνητικές είναι ότι με την επίφαση της ανωνυμίας και με τις δυνατότητες απειλής του άλλου, ακόμη και στο ίδιο του το σπίτι, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός έχει πάρει διαστάσεις. Θα προστατεύσουμε τα παιδιά μας αν τα ενημερώσουμε και αν είμαστε κοντά τους ψυχικά, ώστε να μας πουν τι τους συμβαίνει.
- Οι εκπαιδευτικοί σήμερα; Ενημερωμένοι; Διαβασμένοι; Έτοιμοι να προσφέρουν το κάτι παραπάνω στα παιδιά; Ή απογοητευμένοι, αδιάφοροι, διεκπεραιωτικοί, μπουχτισμένοι και εκείνοι από την κρίση, που φυσικά τους έχει αγγίξει πολύ;
Σε κάθε επάγγελμα συναντά κανείς όλες τις περιπτώσεις. Έτσι και στην εκπαίδευση. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί σήμερα είναι τα παιδιά του ’80 με όσα καλά και κακά φέρνει αυτό. Έχουν άρτια κατάρτιση, έχουν κάνει εξαιρετικές σπουδές και αγωνίζονται να βρουν τρόπους να προσεγγίσουν τα παιδιά και τους γονείς. Μεγάλο όπλο τους η αναγνωριση της αξίας της βιωματικής εκπαίδευσης και του παιχνιδιού.
- Ξενοφοβία και ρατσισμός. Πολυσυζητημένα θέματα, χαρακτηρισμένα από πολλούς κλισέ πλέον, αλλά… Συνεχίζουν να υπάρχουν. Γιατί φοβόμαστε τόσο πολύ το διαφορετικό εμείς οι άνθρωποι;
Πολυσυζητημένα, αλλά και πολύτροπα. Αλλάζουν με τον καιρό. Άλλο το ’95 που ξένο λέγαμε τον Αλβανό οικονομικό μετανάστη κι άλλο το 2018 που ξένο λέμε τον Σύρο πρόσφυγα. Πάντα ο άνθρωπος φοβάται και δαιμονοποιεί το ξένο. Κάποιοι το εκμεταλλεύονται αυτό και στήνουν όλη την πολιτική τους στη ρητορική του μίσους, που θέλει να δείξει το άλλο ως ξένο. Αν το διαφορετικό πάψει να είναι ξένο, αν δεις ότι ο άλλος μπορεί να είσαι και εσύ, όλα αλλάζουν. Θέλουμε όμως όλοι να αλλάξουν;
- Δύσκολη η απάντηση. Θα σας ρωτήσω κάτι άλλο. Μπορούμε με ένα καλό βιβλίο να αρχίσουμε τη μικρή μας επανάσταση; Πόση δύναμη έχει η λογοτεχνία, ώστε να αλλάξει, προς το καλύτερο, τον κόσμο; Όλοι θέλουμε να πιστεύουμε πως μπορεί, αλλά μήπως όλο αυτό είναι λίγο ουτοπικό;
Η τέχνη του λόγου, όπως και κάθε Τέχνη, έχει αξία αν μπορεί να φτάσει στην ψυχή σου και να σε κάνει καλύτερο. Δεν είναι εύκολο αυτό. Αν ένα έργο το καταφέρει έστω και σε έναν, επιτυχία το θεωρώ εγώ. Στη δική μας περίπτωση, στο βιβλίο, έχει σημασία και ο αναγνώστης, πόσο έτοιμος είναι, δηλαδή, να επηρεαστεί. Γιατί αυτός είναι άλλωστε που δίνει νόημα στο κείμενο. Επειδή έχουμε εξαιρετικά παραδείγματα, νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Σκεφτείτε ότι «Η καλύβα του μπαρμπα Θωμά άλλαξε ένα ολόκληρο έθνος».
- Αγάπη δώσε και θα δεις να σ’ αγαπούν πόσους θα βρεις… Πώς μπορούμε να διαδώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόν τον στίχο; Ώστε να φτάσουμε στο σημείο να μην χρειαζόμαστε πια τον Τριγωνοψαρούλη…
Εδώ και 21 χρόνια ο Τριγωνοψαρούλης αυτό κάνει. Φωνάζει πως αν δεν δώσεις αγάπη, πώς θα πάρεις αγάπη πίσω; Δώσε και θα δεις… Πολύ σωστά τον χαρακτηρίσατε αντι-ήρωα αφού δεν έχει υπερφυσικές δυνάμεις. Είναι ένας από εμάς. Όπλο του η αγάπη που δίνει απλόχερα. Δύναμή του η αγάπη των φίλων του. Με αυτή καταφέρνει να μας δείχνει την αξία της αποδοχής του διαφορετικού. Κι όσο τραγουδάμε μαζί του, όσο γινόμαστε περισσότεροι, τόσο η κοινωνία μας δεν θα τον έχει ανάγκη.
