(σε συνεργασία με τα Εκπαιδευτήρια «Ο Πλάτων»)

Διαβάζω την πρόσφατη αξιολόγηση μαθητών του Διεθνούς Προγράμματος PISA, η οποία κατατάσσει τους μαθητές ανάλογα με τις σχολικές τους επιδόσεις. Η χώρα μας φιγουράρει στις πρώτες θέσεις… από το τέλος. Οριακά πιο ψηλά από Τουρκία, Σερβία και Ισραήλ. Τα αντικείμενα στα οποία εξετάζονται τα παιδιά είναι τα Μαθηματικά, η Κατανόηση Κειμένου και οι Φυσικές επιστήμες. Η έρευνα διεξάγεται κάθε 3 χρόνια και η κατάταξη των μαθητών μας δεν διαφοροποιείται, δυστυχώς.

Το τι συμβαίνει είναι μάλλον σε όλους γνωστό, καθώς εμείς οι γονείς έχουμε υπάρξει μάρτυρες ουκ ολίγων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Καμία από αυτές δεν κατάφερε να αλλάξει τη -βαθιά ριζωμένη στην ελληνική εκπαιδευτική κουλτούρα- λογική της αποστήθισης. Ένα εκπαιδευτικό υλικό που μοιάζει να έχει μείνει πίσω στο χρόνο, μαθητές που θυμίζουν εξανλτημένους δρομείς στην κούρσα των πανελληνίων εξετάσεων, γονείς που αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς βάσει της δουλειάς που δίνουν στα παιδιά τους (και σε εκείνους) για το σπίτι… Στην καρδιά του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, το σχολείο είναι απλά το όχημα για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.

Όμως δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Ο κόσμος αλλάζει και οι πολίτες του «αύριο» δεν θα έπρεπε να περπατούν στους δρόμους του αδιέξοδου «χτες». Τα σχολεία σήμερα θα έπρεπε να έχουν στόχο τη δημιουργία προσωπικοτήτων ικανών να πραγματώσουν το δυναμικό τους σε μία διεθνή κοινωνία, να ζήσουν ως υπεύθυνοι και καταξιωμένοι πολίτες του κόσμου. Αυτό προϋποθέτει βαθιά κατανόηση της εθνικής παράδοσης και ταυτότητας αλλά και άνοιγμα προς τα έξω, για την κατανόηση των πολιτισμών και των εξελίξεων σε ολόκληρο τον πλανήτη, για τον αμοιβαίο σεβασμό και τη συνεργασία ανάμεσα στους λαούς.

Αυτή είναι και η φιλοσοφία του ΙΒ, το οποίο λανθασμένα θεωρείται αποκλειστικά και μόνο ο δρόμος που εξασφαλίζει σπουδές στο εξωτερικό. Το ΙΒ είναι μια φιλοσοφία εκπαίδευσης που καλλιεργεί μία πολύπλευρη Παιδεία ενισχύοντας την κριτική σκέψη, τη φαντασία, την πρωτοβουλία, την υπευθυνότητα και το δημόσιο λόγο, τη δημιουργικότητα και την παραγωγή λύσεων, ικανότητες απολύτως απαραίτητες σε κάθε παιδί και νέο άνθρωπο, ανεξάρτητα από τη χώρα ή το σύστημα εξετάσεων-σπουδών στο οποίο θα αποφασίσει αργότερα να ενταχθεί. Και χωρίς αμφιβολία, οι επιδόσεις των κατά τα άλλα πανέξυπνων μαθητών μας, κάνει επιτακτική την ανάγκη να αναθεωρήσουμε την τοποθέτησή μας απέναντί του.

Κουβεντιάζοντας με τους ανθρώπους των Εκπαιδευτηρίων “Ο Πλάτων”, προσπαθώ να καταλάβω πώς μπορεί να ενταχθεί η ΙΒ κουλτούρα  στα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής.

Στα Εκπαιδευτήρια “Ο Πλάτων”, μου εξηγούν, με το International Baccalaureate Primary Years Programme συγκεκριμένα, οι μικροί μαθητές περιστοιχίζονται από όλα όσα πρέπει να κατακτήσουν μέσα από τη διδακτέα ύλη: Έννοιες, Δεξιότητες, Συμπεριφορά και Δράση. Η Γνώση αναπτύσσεται μέσω της έρευνας των έξι αντικειμένων, στα οποία εντάσσονται τα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος και των έξι διαθεματικών αξόνων δράσης που κινούνται στον πυρήνα αναζήτησης απαντήσεων σε βασικά ερωτήματα του ανθρώπου: Ποιοι είμαστε; Πού βρισκόμαστε; Πώς εκφραζόμαστε; Πώς λειτουργεί ο κόσμος; Πού θέλουμε να πάμε;

Το πρόγραμμα ενσωματώνει φυσικά την ελληνική παράδοση και γλώσσα, αλλά και κάθε άλλη γλώσσα και καλύπτει πλήρως τη διδακτέα ύλη του Υπουργείου Παιδείας, εξελίσσοντάς την με τρόπο που οδηγεί σε ουσιαστική γνώση. Τα παιδιά έχουν χαρά, σιγουριά, ισχυρό αυτοσυναίσθημα, κίνητρα για δημιουργία, ικανότητα να παράγουν λύσεις.

Ενθουσιασμένη αλλά και μπερδεμένη από την κουβέντα μας, τους ρωτάω πώς εκφράζεται αυτή η αντίληψη στην καθημερινότητα του σχολείου;

Είναι πολύ απλό, μου εξηγούν. Όλα ξεκινούν από μια ιδέα. Μια ερώτηση, μια παρατήρηση, μια διαπίστωση, μια επιθυμία. Τα παιδιά εμπνέονται από το περιβάλλον που έχει δημιουργήσει ο δάσκαλος μέσω πλούσιου παιδαγωγικού υλικού, φυσικών υλικών, διαφοροποιημένων χώρων μάθησης και εστιάζουν σε αυτό που τους κινεί περισσότερο το ενδιαφέρον. «Μαγικά», στην ομάδα δημιουργείται μια αλληλουχία αναζητήσεων, σχετικών με ένα κοινό θέμα. Έτσι προκύπτει το επόμενο project της τάξης, δηλαδή το εύπλαστο θεματικό πλαίσιο, που θα τους δώσει την ευκαιρία να καταπιαστούν με πολλούς διαφορετικούς τομείς γνώσης.

Ένα project λοιπόν αναπτύσσεται μέσα στο οικείο «σύμπαν» του σχολείου με τα αμέτρητα ερεθίσματα που προσφέρει και βέβαια διευρύνεται στο σπίτι, στο δρόμο, στην παραλία, στην εξοχή, όπου τα παιδιά μπορούν να παρατηρήσουν, να αναρωτηθούν, να δημιουργήσουν. Σημασία πέρα από τις γνώσεις που θα αποκτηθούν, έχει η χαρά της μάθησης, η ανάπτυξη της προσωπικότητας και η παγίωση της πεποίθησης ότι οι ίδιοι μπορούμε να δημιουργήσουμε πολλά από τα καταπληκτικά πράγματα που διεκδικούμε για τη ζωή μας.

Να ένα παράδειγμα project όπως δουλεύτηκε στην Α’ δημοτικού  Πλανήτες 

Το ηλιακό μας σύστημα: Τα παιδιά παρατηρούν στον υπολογιστή της τάξης εικόνες από το διάστημα και στη συνέχεια φτιάχνουν ομαδικό κολάζ με τίτλο “Το ηλιακό μας σύστημα”. 

Πλανήτες: Τα παιδιά χρησιμοποιώντας καρτέλες με τους πλανήτες, τους βάζουν στη σειρά ανάλογα με το μέγεθός τους από τον μικρότερο στον μεγαλύτερο και αντίστροφα. 

Ήλιος: Τα παιδιά μαθαίνουν αινίγματα, ποιήματα και τραγούδια για τον ήλιο. (π.χ. Κλειδώνω, μανταλώνω κι ο κλέφτης είναι μέσα. Τι είναι; Ο ήλιος.)

 Αστρονομία: Τα παιδιά επισκέπτονται τη βιβλιοθήκη του σχολείου και με τη βοήθεια του βιβλιοθηκονόμου αναζητούν βιβλία και εγκυκλοπαίδειες ώστε να συλλέξουν πληροφορίες για την αστρονομία και τους αστρονόμους.

Διαστημόπλοια: Τα παιδιά κατασκευάζουν στο Ατελιέ διαστημόπλοια με ανακυκλώσιμα υλικά.

Αστροναύτες: Τα παιδιά κλείνουν τα μάτια και με τη συνοδεία απαλής μουσικής ταξιδεύουν στο διάστημα και φαντάζονται τον εαυτό τους σαν αστροναύτη. Τι παρατηρούν έξω από το παράθυρο του διαστημόπλοιου; Στη συνέχεια συζητούν και ζωγραφίζουν όσα φαντάστηκαν.

Τηλεσκόπια: Φέρνουν στην τάξη ένα αληθινό τηλεσκόπιο και τα παιδιά παίζουν, πειραματίζονται μαζί του και προσπαθούν να παρατηρήσουν τ’ άστρα και τους πλανήτες.

Κίνηση πλανητών: Τα παιδιά στην αίθουσα της μουσικοκινητικής παίζουν ένα μουσικο-κινητικό παιχνίδι “Ο χορός των πλανητών”, για να καταλάβουν την κίνηση των πλανητών.

Νύχτα-μέρα: Κλείνουμε τα φώτα της τάξης και με τη βοήθεια ενός φακού και της υδρογείου σφαίρας τα παιδιά παρατηρούν τις εναλλαγές μέρας και νύχτας καθώς γυρίζουν την υδρόγειο.

Φωτιά-θερμότητα: Τα παιδιά στο Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών πραγματοποιούν ένα πείραμα με τη φωτιά, ώστε να καταλάβουν πώς η θερμότητα που εκπέμπει ο ήλιος επηρεάζει τα ουράνια σώματα. Κρεμάνε ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο πάνω από κεράκια ρεσό και σε λίγο παρατηρούν ότι όσο θερμαίνονται τα κεράκια το αλουμινόχαρτο αρχίζει να περιστρέφεται.

Ονόματα πλανητών: Τα παιδιά παίζουν γλωσσικά παιχνίδια με τα ονόματα των πλανητών. Απομονώνουν το αρχικό γράμμα του ονόματος του κάθε πλανήτη, το αναγνωρίζουν και βρίσκουν κι άλλες λεξούλες που αρχίζουν απ’ αυτό.

Μυθολογία: Τα παιδιά συσχετίζουν τα ονόματα των πλανητών με τη μυθολογία μέσα από παραμύθια που διαβάζουν. Φτιάχνουν ένα διακριτικό για κάθε πλανήτη και συζητούν γι’ αυτό. (π.χ. φτερά – Ερμής, τρίαινα – Ποσειδώνας, κεραυνός – Δίας κ.ά.)

Ηφαίστεια-Κρατήρες: Τα παιδιά φτιάχνουν με πηλό ένα ηφαίστειο και κάνουν ένα πείραμα με ξύδι και σόδα ώστε να παρατηρήσουν την έκρηξη του ηφαιστείου.

Βαρύτητα: Τα παιδιά στο Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών πραγματοποιούν πειράματα ώστε να καταλάβουν την έννοια της βαρύτητας. Πετούν διάφορα αντικείμενα προς τα επάνω, προσπαθώντας να τα κάνουν να μείνουν στον αέρα. Στη συνέχεια δοκιμάζουν να πηδήξουν τα ίδια προς τα επάνω και να σταθούν στον αέρα όπως οι αστροναύτες. Επίσης κρατούν στο ένα τους χέρι ένα μπαλόνι φουσκωμένο με αέρα και στο άλλο ένα μπαλόνι με νερό και ζυγίζουν ώστε να δουν ποιο είναι πιο βαρύ.

Γη: Τα παιδιά στο Ατελιέ παρατηρούν μία φωτογραφία της Γης που μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής και σε ομάδες, χρησιμοποιώντας πινέλα και μπογιές, προσπαθούν να τη ζωγραφίσουν πάνω στα τραπέζια με τους καθρέπτες.

Σελήνη: Τα παιδιά διαβάζουν την ιστορία του “Φεγγαροσκεπαστή” και μαθαίνουν για τα διαφορετικά σχήματά της στον ουρανό (πανσέληνος, ημισέληνος κ.λπ.). Στη συνέχεια προσπαθούν να τα ζωγραφίσουν.

Αστερισμοί: Κάνουν τρύπες πάνω σε ένα κουτί παπουτσιών και δημιουργούν έτσι τις μαύρες τελείες των αστερισμών και στη συνέχεια πηγαίνουν στο Forest Room, όπου με κλειστά τα φώτα και με τη βοήθεια ενός φακού τα παιδιά προβάλουν τους αστερισμούς στον τοίχο. Στη συνέχεια πάνω σε βοτσαλάκια σχεδιάζουν αστέρια και τα τοποθετούν πάνω σε ένα μαύρο χαρτόνι φτιάχνοντας έτσι τους αστερισμούς που παρατήρησαν προηγουμένως.

Ενθουσιάστηκα. Εσείς;