Μια γνωστή, κλισέ, φράση που όλοι έχουμε ακούσει λέει πως «η εγκυμοσύνη είναι η ωραιότερη φάση στη ζωή μιας γυναίκας». Αν, όμως, κανείς ρωτήσει την καθεμιά γυναίκα ξεχωριστά και ιδιωτικά θα διαπιστώσει πως το παραπάνω απέχει πολύ από την αλήθεια.

Η εγκυμοσύνη μπορεί μεν να είναι μια ξεχωριστή περίοδος, έχει, όμως, πολλές ιδιαιτερότητες που δυσκολεύουν τη μέλλουσα μητέρα και δυσχεραίνουν την καθημερινότητά της. Μια από αυτές τις ιδιαιτερότητες είναι η διαρκής αλλαγή της διάθεσης της εγκύου, οι συναισθηματικές, δηλαδή, διακυμάνσεις που ξεκινούν από τον υπέρμετρο ενθουσιασμό και μπορούν να φτάσουν μέχρι την απελπισία, τον πανικό, ακόμα και την έντονη κατάθλιψη. Τα δε στερεότυπα αναφορικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι εγκυμονούσες, τι πρέπει να κάνουν ή πώς πρέπει να νιώθουν όχι μόνο δεν τις βοηθούν, αλλά αντιθέτως τις επιβαρύνουν, αφού δημιουργούν απαιτήσεις, και τις οδηγούν στην αυτοκριτική και στις ενοχές.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου υπάρχει σίγουρα μεγάλη χαρά, αν η εγκυμοσύνη είναι επιθυμητή, έντονος προβληματισμός, αν η εγκυμοσύνη δεν είναι προγραμματισμένη και σε κάθε περίπτωση μεγάλος φόβος και ανησυχία για τυχόν απώλεια του μωρού, μιας και η κύηση δεν έχει ακόμα εμπεδωθεί. Επομένως, η αμφιθυμία της γυναίκας είναι συνηθέστατη, ιδιαίτερα αν πρόκειται για την πρώτη εγκυμοσύνη, οπότε και η νέα κατάσταση της είναι εντελώς άγνωστη και έχει ακόμα αμφιβολίες για το αν είναι έτοιμη να γίνει μητέρα. Συν τοις άλλοις, πολλές γυναίκες αισθάνονται ναυτίες, κούραση και υπνηλία που φυσικά δεν βοηθούν καθόλου στο να έχουν καλή διάθεση. Οι δε σωματικές και ορμονικές αλλαγές, συνδυαζόμενες με τις πρακτικές αλλαγές, που σίγουρα έρχονται, μπορεί να προκαλέσουν στρες, εντάσεις, θυμό και ταυτόχρονα τύψεις για όλα τα προαναφερθέντα, που δεν συνάδουν (κοινωνικά και πολιτιστικά) με τον ενθουσιασμό που θα έπρεπε να έχει προκαλέσει η εγκυμοσύνη.

Κατά το δεύτερο τρίμηνο, η γυναίκα αισθάνεται μεν πιο σίγουρη για την κύηση και συνήθως οι ναυτίες υποχωρούν, όμως τα συναισθήματά της είναι εξίσου έντονα, μπερδεμένα και ευμετάβλητα. Το σώμα αλλάζει, το βάρος αυξάνεται, η εξωτερική εμφάνιση μεταβάλλεται και πολλές εγκυμονούσες παύουν να εκτιμούν τον εαυτό τους, νιώθοντας ανασφάλεια και προβληματισμό. Ταυτόχρονα, ο μέλλων πατέρας πιθανόν να έχει και αυτός παράξενη στάση, άθελά του, μην ξέροντας πώς πρέπει να συμπεριφερθεί στη σύντροφό του και προσπαθώντας με τη σειρά του να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση. Αν και η επιθυμία της γυναίκας για σεξουαλική επαφή είναι, τουλάχιστον θεωρητικά, αυξημένη ανάμεσα στον 4ο και τον 6ο μήνα της εγκυμοσύνης, το ζευγάρι πρέπει να βρει νέους ρυθμούς και να προσαρμοστεί ανάλογα με τις οδηγίες του γυναικολόγου αλλά και ανάλογα με τους φόβους του, καθώς τόσο η έγκυος όσο και ο σύντροφός της έχουν καλούς λόγους να είναι συγκρατημένοι στο σεξ, με μεγαλύτερο εξ αυτών το ότι, κάνοντας έρωτα, θα βλάψουν το έμβρυο.

Στο τρίτο τρίμηνο, εν αναμονή του τοκετού, οι γυναίκες αρχίζουν να φοβούνται τόσο την ίδια τη γέννα, ως σωματική και ψυχική διαδικασία, όσο και τις πρακτικές αλλαγές που θα επιφέρει στη ζωή τους η άφιξη του μωρού, που πλησιάζει όλο και περισσότερο. Ταυτόχρονα, το σώμα επιβαρύνεται όλο και περισσότερο, η δυσφορία και η κούραση αυξάνονται, ενώ συχνά παρουσιάζονται μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα υγείας. Φυσικά, όσο η κύηση προχωρά δυσκολεύει και ο ύπνος, με αποτέλεσμα η γυναίκα να είναι ακόμα πιο ευερέθιστη.

Σημειώνουμε εδώ ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι ορμονικές μεταβολές επηρεάζουν πολύ την ψυχολογία και οδηγούν σε κυκλοθυμία. Για παράδειγμα, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη υπερτονίζουν όλα τα συναισθήματα και μπορεί η γυναίκα να χαίρεται ή να λυπάται αφύσικα και να είναι παράλογα ευσυγκίνητη.

Φυσικά, τα συναισθήματα και οι ψυχολογικές μεταπτώσεις μιας μέλλουσας μαμάς σχετίζονται και με παράγοντες όπως η ηλικία της (όσο πιο νέα ή όσο πιο μεγάλη είναι η γυναίκα, τόσο περισσότερες δυσκολίες παρουσιάζονται), οι προηγούμενες εμπειρίες της (για παράδειγμα μια γυναίκα που δυσκολεύτηκε να μείνει έγκυος ή που έχει ιστορικό αποβολών είναι σίγουρα επιβαρυμένη ψυχολογικά), η υγεία της και η υγεία του εμβρύου, η στήριξη που έχει (ή δεν έχει) από τον σύντροφο και την υπόλοιπη οικογένειά της, το εργασιακό περιβάλλον της και το πώς αντιμετωπίζεται εκεί και φυσικά η οικονομική της κατάσταση (έρευνες καταδεικνύουν ότι όσο φτωχότερη είναι μια γυναίκα τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να αναπτύξει κατάθλιψη κατά την εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό).

Μέχρι πρόσφατα ήταν μάλλον κατακριτέο να δηλώσει μια έγκυος δυσαρεστημένη από την εγκυμοσύνη της και να δηλώσει ρητά το άγχος και την αγωνία της. Τα τελευταία, όμως, χρόνια, χάρη στο Διαδίκτυο, που έφερε κοντά ομάδες γυναικών και τους έδωσε τη δυνατότητα να εκφραστούν ανώνυμα, χάρη στην καλύτερη επιστημονική κατάρτιση των γιατρών και στην κοινωνική απενοχοποίηση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, παρατηρούμε ότι όλο και περισσότερες γυναίκες εκφράζουν τα αρνητικά συναισθήματα που τις κατακλύζουν κατά τους 9 μήνες της κύησης, χωρίς να ντρέπονται για αυτό. Αν η γυναίκα έχει (εύλογες) φοβίες και ταυτόχρονα φοβάται να μιλήσει για αυτές ή το περιβάλλον της δεν είναι έτοιμο να τις αποδεχτεί, τότε δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα, διότι οι φοβίες αυτές διογκώνονται και μόνο βλαβερές μπορούν να είναι, τόσο για τη μαμά όσο και για το μωρό που κυοφορεί. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η κατάθλιψη και το άγχος αυξάνουν τον κίνδυνο για πρόωρο τοκετό και μειώνουν την ικανότητα της γυναίκας για τη φροντίδα του εαυτού της και του μωρού της. Μια γυναίκα που περιμένει παιδί πρέπει να είναι προετοιμασμένη κατ’ αρχάς ότι θα έχει να αντιμετωπίσει τον ίδιο της τον εαυτό και κατά δεύτερον ότι θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια, όταν νιώσει ότι τη χρειάζεται, από τους δικούς της ανθρώπους και από τον γιατρό της που θα την καθοδηγήσει ανάλογα. Τότε όλα θα γίνουν ευκολότερα!