Μετά τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, η Μαρία Γονιδάκη, εργάστηκε αρχικά ως εκπαιδευτικός στην ιδιωτική εκπαίδευση. Όταν όμως ήρθε σε επαφή με τον χώρο της επιμέλειας και διόρθωσης κειμένων, συνειδητοποίησε ότι ο τομέας αυτός είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων, αφού μόνο οφέλη μπορεί να αποκομίσει κάποιος από την ενασχόλησή του με ένα τόσο σημαντικό πολιτιστικό αγαθό, όπως είναι το βιβλίο. Σήμερα, μητέρα πλέον τριών παιδιών, εργάζεται ως υπεύθυνη έκδοσης των εκπαιδευτικών βιβλίων στις Εκδόσεις Μεταίχμιο και είναι κοντά μας, με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς, για να συζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους τα σχολικά βοηθήματα είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια μαθητών και γονέων.

Καλησπέρα, κ.Γονιδάκη και σας ευχαριστούμε για την παρουσία σας στις σελίδες του Τaλκ. Περί σχολικών βοηθημάτων η συζήτηση σήμερα. Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα σχολικά βιβλία. Θεωρώ πως τα γνωρίζετε καλά. Προφανώς, δεν μπορούμε να τα τσουβαλιάσουμε όλα, αλλά αν σας ζητούσα μια γενική κριτική για τα εγχειρίδια που προσφέρονται στα παιδιά μας, τι θα λέγατε; 
Πολύ σωστά ξεκινάτε την κουβέντα μας από το σχολικό βιβλίο, γιατί η σημασία του είναι θεμελιώδης για την εκπαίδευση. Από αυτό ξεκινά η διδασκαλία, σε αυτό στηρίζεται η προετοιμασία μαθητών και εκπαιδευτικών στο σπίτι και η αξιολόγηση, αυτό είναι το πρότυπο για τη γλωσσική έκφραση και σκέψη των μαθητών. Βασικά χαρακτηριστικά του σχολικού βιβλίου θα πρέπει να είναι η επιστημονική εγκυρότητα, η μεθοδική διάρθρωση, η σύνδεση του σχολείου με τη «ζωή», με το σήμερα, με τις ανησυχίες και προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Τα περισσότερα, όμως, σχολικά εγχειρίδια γράφτηκαν πριν από σχεδόν δύο ή και τρεις δεκαετίες. Αυτό, λοιπόν, που κυρίως χρειάζεται είναι η επικαιροποίηση και η ανανέωση των σχολικών βιβλίων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, με βάση τις νέες καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας, τη χρήση πολλαπλών πηγών, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών και κυρίως τις απαιτήσεις της εποχής.

Επομένως, ποιες ανάγκες έρχονται να καλύψουν τα σχολικά βοηθήματα; Ποια είναι η λογική πίσω από τη συγγραφή τους;
Βασικό μας μέλημα στις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ είναι να παρέχουμε στον μαθητή ένα βιβλίο-εργαλείο που θα τον απαλλάξει από το άγχος της αναζήτησης της γνώσης που δεν μπόρεσε να κατακτήσει στη σχολική τάξη, που θα του λύσει όλες τις απορίες που δεν πρόλαβε ή δεν τόλμησε να ρωτήσει τον δάσκαλό του, που θα τον παρακινήσει να δοκιμάσει τις ικανότητές του, να εκφράσει τις σκέψεις του, να ασκήσει την κρίση του, να αγαπήσει τη γνώση και τη μάθηση. Ταυτόχρονα, όμως, επιδιώκουμε να βοηθήσουμε και τον γονιό, αφού δίνοντας στο παιδί του το βοήθημα δεν χρειάζεται να επωμιστεί το οικονομικό βάρος της αναζήτησης βοήθειας σε κάποιο φροντιστήριο ή ιδιαίτερο μάθημα.

Πώς ο μαθητής μπορεί να αξιοποιήσει σωστά ένα καλό βοήθημα είτε είναι στο δημοτικό (και μελετάει με τη βοήθεια του γονιού), είτε είναι στο γυμνάσιο ή στο λύκειο;
Ένα βοήθημα δίνει στον μαθητή τη δυνατότητα:

• Να θυμηθεί όσα διδάχτηκε σε προηγούμενες ενότητες ώστε να βασιστεί σε αυτές για να προχωρήσει στη νέα γνώση.
• Να κατανοήσει τη νέα ενότητα του σχολικού βιβλίου, μελετώντας, στο βοήθημα, τη θεωρία η οποία επεξηγείται με απλά λόγια και πολλά παραδείγματα-λυμένες ασκήσεις.
• Να αφομοιώσει, να κατακτήσει τη νέα γνώση, λύνοντας τις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου και τις συμπληρωματικές ασκήσεις του βοηθήματος: αυτό δεν είναι δύσκολο να γίνει, γιατί θυμάται όσα διάβασε στη θεωρία και ακολουθεί τις οδηγίες και τα βήματα εργασίας που βρήκε στα παραδείγματα. Εάν σε κάποιο σημείο δυσκολεύεται, μπορεί να αναζητήσει βοήθεια στις λυμένες ασκήσεις.
• Να ελέγξει τις απαντήσεις του είτε στις απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου είτε στις απαντήσεις των συμπληρωματικών ασκήσεων (όλες οι απαντήσεις δίνονται στο βοήθημα) και με αυτόν τον τρόπο να διαπιστώσει τα λάθη του και να επανέλθει μόνο στα μέρη της ύλης που δεν έχει εμπεδώσει.
• Όταν ο μαθητής θέλει να προετοιμαστεί για την επαναληπτική εξέταση, μελετά το καθημερινό μάθημα, δίνοντας έμφαση πάλι στη θεωρία, και στη συνέχεια αξιοποιεί τα επαναληπτικά κριτήρια αξιολόγησης που υπάρχουν στο βοήθημα. Απαντά στις ερωτήσεις, λύνει τις ασκήσεις και ελέγχει τις απαντήσεις του. Έτσι, καλύπτει τα κενά του, απαλλάσσεται από το άγχος, ενώ αποκτά αυτοπεποίθηση και σιγουριά για την επιτυχία του στην εξέταση.

Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι τα βοηθήματα απλώς δίνουν λύσεις στις σχολικές ασκήσεις; Και αν ναι, πόσο σημαντικό είναι αυτή να ανατραπεί;
Το καλό βοήθημα στοχεύει στην αφομοίωση της γνώσης από τον μαθητή και στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων του. Κάθε υπεύθυνος εκδοτικός οίκος, όπως ο δικός μας, δεν αποβλέπει στο οικονομικό όφελος, μαθαίνοντας κάθε παιδί να ακολουθεί τον εύκολο, αλλά επιζήμιο, δρόμο της αντιγραφής. Του προσφέρει βιβλία που θα το διευκολύνουν στην κατανόηση και την εμπέδωση της γνώσης μέσα από τη μελέτη και την άσκηση της κριτικής του ικανότητας. Έτσι, κάθε παιδί μαθαίνει να αξιοποιεί τη βοήθεια που του δίνεται, ενώ αναπτύσσει τις διανοητικές του ικανότητες και εξελίσσεται σε υπεύθυνη και ευτυχισμένη προσωπικότητα, αφού οι κόποι του ανταμείβονται με τη βελτιωμένη σχολική του επίδοση. Οφείλουμε, λοιπόν, οι εκδοτικοί οίκοι να εκδίδουμε καλά βοηθήματα, όχι «λυσάρια», για να πείσουμε τους μαθητές, αλλά και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ότι ο δρόμος προς την κατάκτηση της γνώσης δεν είναι δύσκολος όταν χρησιμοποιείς τα κατάλληλα βιβλία-εργαλεία.

Πώς μπορεί ένα βιβλίο να βοηθήσει τους μαθητές που δυσκολεύονται με τις επιδόσεις τους;
Το βοήθημα είναι απαραίτητο στους μαθητές που έχουν χαμηλή σχολική επίδοση. Αυτά τα παιδιά νιώθουν απογοήτευση, καθώς τα κενά που έχουν στην αφομοίωση των γνώσεων που διδάχτηκαν σε προηγούμενες τάξεις, τα κακογραμμένα σχολικά βιβλία, το άγχος των εκπαιδευτικών να καλύψουν την εκτεταμένη ύλη χωρίς δυνατότητα επαναλήψεων και ελέγχου της εμπέδωσής της από τους μαθητές, δεν τους επιτρέπουν να παρακολουθήσουν το μάθημα και να προετοιμαστούν σωστά για την αξιολόγησή τους.
Με το βοήθημα κάθε παιδί μπορεί να μελετήσει το καθημερινό μάθημα, ακόμα κι όταν έχει δυσκολευτεί να το παρακολουθήσει στο σχολείο. Διαβάζει τη θεωρία και την κατανοεί, γιατί η ύλη αναλύεται κι αποδίδεται με απλό και εποπτικό τρόπο (πίνακες, διαγράμματα, περιλήψεις). Με τα παραδείγματα και τις λυμένες ασκήσεις βλέπει πώς εφαρμόζεται η θεωρία. Δοκιμάζει τις ικανότητές του λύνοντας τις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου, αλλά και τις πρόσθετες. Δεν έχει σημασία αν δυσκολεύεται ή αν κάνει πολλά λάθη. Το σημαντικό είναι να καταλάβει ότι δεν είναι ακατόρθωτο, ακόμη και γι’ αυτόν, τον «αδύναμο» μαθητή, να απαντήσει σωστά. Πρέπει να νιώσει ότι μπορεί να τα καταφέρει, να βελτιωθεί. Αυτό το στάδιο είναι το σημαντικότερο, να αποκτήσει αυτοπεποίθηση για να μην εγκαταλείψει την προσπάθεια στο σχολείο∙ να βρει την επιβράβευση όπως και οι συμμαθητές του.

Πώς ένα βοήθημα μπορεί να γίνει «εργαλείο» στα χέρια ενός εξοικειωμένου με την ύλη, καλού όπως λέγεται, μαθητή;
Κάθε μαθητής, και αυτός που αντιμετωπίζει μεγαλύτερη δυσκολία στη μελέτη ή την αφομοίωση της γνώσης αλλά και αυτός που έχει καλή σχολική επίδοση, χρειάζεται το βοήθημα για να βελτιωθεί. Στην περίπτωση του «καλού» μαθητή, το βοήθημα θα γίνει το εργαλείο του για να διώξει το άγχος του, να βελτιωθεί με λιγότερο κόπο, κερδίζοντας χρόνο, ώστε να φτάσει στην άριστη επίδοση. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στις πολλές ασκήσεις για λύση και στα διαγωνίσματα που θα βρει σε κάθε βοήθημα. Έτσι, ελέγχει το επίπεδο των γνώσεών του, διαπιστώνει τις αδυναμίες του, τις διορθώνει και προετοιμάζεται με τον καλύτερο τρόπο για την αξιολόγησή του. Καθώς στο βοήθημα όλη η ύλη είναι οργανωμένη με μεθοδικό τρόπο, το παιδί βρίσκει εύκολα κάθε λεπτομέρεια και καλύπτει τα κενά του μελετώντας τα σημεία της θεωρίας και τα παραδείγματα που χρειάζεται για να αριστεύσει.

Με ποια κριτήρια θα επιλέξει ο γονιός το βοήθημα που είναι κατάλληλο για το παιδί του; Τι τον συμβουλεύετε;
Με τα κριτήρια που κι εμείς ακολουθούμε κατά τον σχεδιασμό και τη συγγραφή των βοηθημάτων μας. Να έχουν πλήρες περιεχόμενο, επιστημονική εγκυρότητα, κατανοητή διατύπωση και μεθοδικό τρόπο διάρθρωσης της ύλης, αλλά και να συμβαδίζουν με τη φιλοσοφία και τους στόχους των Προγραμμάτων Σπουδών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συγγραφείς είναι καταξιωμένοι εκπαιδευτικοί, με πολλά χρόνια προϋπηρεσίας στη δημόσια ή στην ιδιωτική εκπαίδευση. Πολλοί από αυτούς υπηρετούν ή υπηρέτησαν ως σχολικοί σύμβουλοι ή σύμβουλοι του ΙΕΠ και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Θεωρείτε ότι η πανδημία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την κατάκτηση της γνώσης; Μπορεί ένα σχολικό βοήθημα να αναπληρώσει, έστω σε κάποιο βαθμό, όσα δεν διδάχτηκαν ή έστω δεν διδάχτηκαν σωστά εν μέσω τηλεκπαίδευσης;
Δυστυχώς, η τηλεκπαίδευση μεγάλωσε την απόσταση, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ανάμεσα στον μαθητή και τον εκπαιδευτικό. Η διδακτική ώρα έγινε πιο μικρή, οπότε περιορίστηκε ο χρόνος για την παράδοση της νέας γνώσης και την αναγκαία επεξεργασία της από τους μαθητές. Ταυτόχρονα, στην τηλεκπαίδευση αποσπάται πολύ εύκολα η προσοχή των παιδιών από διάφορα ερεθίσματα στον χώρο τους και επιδεινώνεται το πρόβλημα μαθητών με ΔΕΠΥ ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες. Το βοήθημα, με την πλήρη και οργανωμένη παράθεση της ύλης σε κεφάλαια που αποτελούνται από θεωρία–παραδείγματα–ασκήσεις, μπορεί να διευκολύνει τον μαθητή να καλύψει τα κενά του σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες και τον γονιό να νιώσει ασφαλής για την πρόοδο του παιδιού του. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον εκπαιδευτικό και τη διά ζώσης διδασκαλία.

Τέλος, μια ευχή για τη φετινή σχολική χρονιά.
Καλή σχολική χρονιά με υγεία, δύναμη και… διά ζώσης διδασκαλία!