Είναι η εκπαίδευση συγκεκριμένη, εντός ηλικιακών ορίων ή μία δυναμική διαδικασία που διαρκεί σε όλη μας τη ζωή; Με ποιον τρόπο μαθαίνουν καλύτερα τα παιδιά; Είναι η αυτοκατευθυνόμενη, μη παρεμβατική, αυτοκινούμενη και ελεύθερη μαθησιακή διαδικασία ένας εφικτός τρόπος να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα του κόσμου; Είναι το ταξίδι και η περιπλάνηση μια πρόσφορη μέθοδος ανακάλυψης και εξερεύνησης του κόσμου μας και κατάκτησης της γνώσης μέσω του βιώματος; Τι ρόλο παίζει η επαφή με τη φύση σε όλη τη μαθησιακή διαδικασία; Tα παραπάνω ερωτήματα απασχολούν τους ανθρώπους που σκέφτονται λίγο διαφορετικά για την εκπαίδευση. Ορισμένοι από αυτούς μιλάνε για εξωσχολισμό (unschooling). Αναρωτιούνται αν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική μάθηση μέσα στο σχολείο, όπως είναι διαμορφωμένο σήμερα, και οραματίζονται την ανάπτυξη και εξέλιξη των ανθρώπων εκτός αναλυτικών προγραμμάτων, δεδομένης ύλης και αξιολόγησης.

Ίσως για τα ελληνικά δεδομένα, που η εκπαίδευση στο σχολείο είναι υποχρεωτική και ο νόμος κάνει εξαίρεση μόνο για τα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, κάτι τέτοιο να ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά σε πολλές χώρες του εξωτερικού, οι διάφορες μορφές του εξωσχολισμού αναπτύσσονται με όλες τις νόμιμες διαδικασίες. Η πιο διαδεδομένη μορφή του εξωσχολισμού λέγεται homeschooling και αναφέρεται στην εκπαίδευση η οποία πραγματοποιείται εκτός σχολικών ιδρυμάτων, σε μικρές κοινοτικές μονάδες ή στο σπίτι, από γονείς ή επιλεγμένους εκπαιδευτικούς. Δεν είναι λίγες οι χώρες που τολμούν να επιτρέψουν στα παιδιά τους να παρακολουθήσουν μαθήματα στο σπίτι, με πρωτοπόρο τις ΗΠΑ, όπου περίπου 2,5 εκατ. παιδιά δεν πάνε στο σχολείο! Τις αρχές και τα δεδομένα για το homeschooling μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά εδώ, σε παλιότερο άρθρο του Taλκ.

Στο πλαίσιο του εξωσχολισμού λοιπόν αναπτύχθηκε και η έννοια του worldschooling που σημαίνει «μαθαίνω από και εντός της οικουμένης». Πρόκειται για μια εκπαίδευση που αναδεικνύει το βίωμα, εστιάζει στην πραγματική ζωή, στις διαφορετικές εμπειρίες, στην παγκόσμια γνώση και σε θέματα όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, το περιβάλλον, η φτώχεια και η ανάπτυξη, αμφισβητώντας τους παγιωμένους τρόπους μάθησης. Το worldschooling πραγματοποιείται ταξιδεύοντας σε όλον τον κόσμο! Οι εκπρόσωποί του έχουν συστήσει ομάδες στον τόπο διαμονής τους, όπου μπορούν να τους επισκέπτονται περιπλανώμενες οικογένειες και να περνάνε λίγες μέρες μαζί, άλλοτε στο πλαίσιο κάποιου είδους σχολικής ομάδας κι άλλοτε έξω στη φύση.

Στην Ελλάδα ανακαλύψαμε μία τέτοια ομάδα που δραστηριοποιείται στη Μονεμβασιά της Λακωνίας και λέγεται Ηλιακό Λεωφορείο. Για τους ανθρώπους της, η περιήγηση μπορεί να αποτελέσει έναν από τους εναλλακτικότερους και αποδοτικότερους τρόπους μάθησης. «Το Ηλιακό Λεωφορείο είναι μια πρωτοβουλία για την προώθηση του ταξιδιού και της περιπλάνησης ως μέσο μάθησης για τους νέους. Η πρώτη ανοιχτή συλλογικότητα που εφαρμόζει τον “εκπαιδευτουρισμό” και τη “μάθηση του δρόμου”» μας είπε ο δημιουργός του Ευάγγελος Βλαχάκης. Έτσι, από τις 15 έως τις 21 Μαΐου 2017, η ομάδα θα υποδεχτεί στη Μονεμβασιά δύο οικογένειες από την Ιταλία, μία από τη Γερμανία και μία από την Αγγλία με παιδιά από 8 μηνών έως 15 χρονών, καθώς και μία από την Ελλάδα με παιδιά ωστόσο προσχολικής ηλικίας, αφού τα μεγαλύτερα δεν επιτρέπεται να λείψουν από το σχολείο. Οι οικογένειες μετακινούνται με τροχοκινούμενα οχήματα, κάνουν διάφορες στάσεις στις περιοχές που ταξιδεύουν και συναντιούνται με ανθρώπους της ίδιας φιλοσοφίας. Εκεί, όπως μας είπε ο κ.Βλαχάκης, θα αφήσουν τα παιδιά να συνυπάρξουν, να πάρουν όσο χρόνο χρειάζονται για να γνωριστούν και να αλληλεπιδράσουν και θα περιηγηθούν στη φύση μαζί τους, όπου εκείνα θα γεννούν ερωτήματα κι εκείνοι θα καλούνται να απαντήσουν. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσουν πολύτιμες γλωσσικές και πολιτισμικές εμπειρίες και θα έρθουν σε επαφή με την πολυγλωσσία.

Ο κ. Βλαχάκης είναι ευαισθητοποιημένος με τον εξωσχολισμό σε όλες τις μορφές του, αφού ήρθε σε επαφή μαζί του, κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο εξωτερικό. Η περιέργειά του τον οδήγησε σε διάφορες χώρες όπου εφαρμόζονται εναλλακτικές μέθοδοι εκπαίδευσης, μπήκε στις διαφορετικές τάξεις των διαφορετικών σχολείων που υπάρχουν σε κάποιες, παρακολούθησε τη «διδασκαλία», περιηγήθηκε με τις αυτόνομες εκπαιδευτικές ομάδες στη φύση και στα μνημεία του πολιτισμού και μάζεψε αρκετό υλικό, για να μεταλαμπαδεύσει την εμπειρία των άλλων χωρών και στην Ελλάδα. Ο ίδιος βρίσκεται πίσω από την ομάδα του Facebook Αλλάζουμε τα σχολεία – Αλλάζουμε την παιδεία η οποία στόχο έχει να δημιουργηθούν σχολεία βιωματικής μάθησης που να περιλαμβάνουν όλα τα παιδιά και να ασκηθεί μια τεκμηριωμένη πίεση, ώστε να αρχίσουν να συμβαίνουν αλλαγές θεσμικές/δομικές στο υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα προς την παραπάνω κατεύθυνση.

Κάποιες μικρές μεμονωμένες κινήσεις, όπως το Σχολείο του Φουρφουρά στο Ρέθυμνο της Κρήτης, όπου η διδασκαλία γίνεται εκτός του αυστηρού σχολικού προγράμματος με την έμπνευση ενός και μόνο δασκάλου, είναι στο πνεύμα της όλης προσπάθειας για να διευρυνθούν οι ορίζοντες του εκπαιδευτικού συστήματος και να υπάρξουν επιλογές. Το δικαίωμα άλλωστε στην επιλογή του εκπαιδευτικού μοντέλου, ο κ. Βλαχάκης σκέφτεται να διεκδικήσει από την Κυβέρνηση με τη δημιουργία ενός νόμιμου φορέα. Μέχρι τότε είναι ευχαριστημένος με το πιλοτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης μερίδας εκπαιδευτικών στην Παιδαγωγική Φρενέ, που μόλις άρχισε να εφαρμόζεται στη δημόσια εκπαίδευση σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και τη συνεργασία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής πολιτικής, μετά από παρότρυνση της παιδαγωγικής ομάδας για τη διάδοση της παιδαγωγικής Φρενέ στην Ελλάδα «Το Σκασιαρχείο – Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας». Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εν ενεργεία εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όλων των ειδικοτήτων που επιθυμούν να εφαρμόσουν στην τάξη τους την συνεργατική μάθηση με την παιδαγωγική Φρενέ. Στόχος είναι η εκπαίδευση πάνω στις παιδαγωγικές αρχές και τα εκπαιδευτικά εργαλεία της μεθόδου αυτής καθώς και η ανάπτυξη της αυτονομίας αλλά και μιας συνεργατικής παιδαγωγικής και εκπαιδευτικής κουλτούρας μεταξύ των εκπαιδευτικών. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε αναλυτικότερα σε άλλο άρθρο μας.

Για τα προγράμματα του «εκπαιδευτουρισμού» στην Ελλάδα, επισκεφτείτε τη σελίδα του Porto Grana Hub