Η πολυγραφότατη και πολυαγαπημένη συγγραφέας Ιωάννα Μπαμπέτα μόλις εξέδωσε δυο νέα, καλοκαιρινά, βιβλία από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, «Το όνειρο της Μανταλένας» και τα «Παραμύθια με καρπούζι», που στάθηκαν η αφορμή για μια εφ’ όλης της (θερινής) ύλης συζήτηση…
Και οι δύο ιστορίες είναι καλοκαιρινές, αλλά εντελώς διαφορετικές από άποψη ύφους και θεματικής. «Το όνειρο της Μανταλένας» διαδραματίζεται σε μια αυλή κοντά στη θάλασσα και πρωταγωνιστούν ένας γερο-ναυτικός, ο εγγονός του, μια ονειροπόλα γαϊδούρα και οι φίλοι της… Η Ιωάννα μάς εξηγεί ότι ήθελε πολύ να γράψει μια ιστορία με ηρωίδα μια γαϊδουρίτσα, καθώς έχει μια ιδιαίτερη αγάπη σε αυτά τα ζώα που στέκουν υπομονετικά, με τόσο θλιμμένα μάτια. Πάντα αναρωτιόταν τι να σκέφτονται… Όλα τα άλλα ήρθαν και έδεσαν σιγά σιγά. Πέρασαν δύο καλοκαίρια για να πάρει μορφή η ιστορία. Η ηρωίδα της, πάντως, πήρε το όνομά της από την ομώνυμη ταινία, με την ατρόμητη βαρκάρισσα Αλίκη Βουγιουκλάκη, και η ιστορία γράφτηκε με μουσική υπόκρουση τα τραγούδια του Χατζηδάκι που την επένδυσαν, το «Θάλασσα πλατιά» και το «Μέσα σ’ αυτή τη βάρκα»… Δεν θα μπορούσε να έχει σκεφτεί άλλο όνομα για την ηρωίδα της. Θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν την είχε βαφτίσει αλλιώς.
Η Ιωάννα Μπαμπέτα καταλαβαίνει τους συμβολισμούς στις ιστορίες της, αφού έχω τελειώσει την συγγραφή. Δεν τους σκέφτεται από πριν. Στο «Όνειρο της Μανταλένας», όπως μας εξηγεί, η κότα συμβολίζει τους φίλους εκείνους που είναι πάντα δίπλα μας και μας βοηθούν. Η καρδερίνα συμβολίζει εκείνους τους φίλους που είναι μακριά και δεν έχουν τη δυνατότητα να μας σταθούν όπως θα ήθελαν. Όμως κάνουν ό,τι μπορούν και μας εμψυχώνουν με μια καλή κουβέντα. Ενώ το παγόνι συμβολίζει τους «φίλους» εκείνους που περισσότερο κοιτούν τον εαυτό τους και δεν πολυνοιάζονται για εμάς. Όταν όμως τα καταφέρουμε, τότε είναι που μας θυμούνται και μας πλησιάζουν για να επωφεληθούν κι εκείνοι από την επιτυχία μας. Τέλος, η Μανταλένα είναι η ίδια η συγγραφέας. Μια ολόκληρη γαϊδούρα που ονειρεύεται και που παλεύει να κάνει αυτά τα όνειρα πραγματικότητα.
Πάμε τώρα, στα «Παραμύθια με καρπούζι», που είναι κάτι διαφορετικό, πιο καλλιτεχνικό κατά τη γνώμη μου. Στην ιστορία αυτή έπαιξαν σίγουρα ρόλο τα παιδικά βιώματα της Ιωάννας, γιατί είχε μια γιαγιά στη Γλυφάδα, που εκείνα τα χρόνια έμοιαζε αρκετά με νησί κι έναν «Λεωνίδα», έναν φιλαράκο, να την προκαλεί. Περισσότερο όμως έγραψε σκεπτόμενη τα παιδιά της και τη σχέση τους με τη γιαγιά τους, τη μαμά της, που ήταν συνεχώς δίπλα τους. Πάντα με ιστορίες και πάντα με ένα γλύκισμα να τα «κακομαθαίνει». Το καρπούζι είναι ο βασιλιάς του καλοκαιριού. Όμως οι ιστορίες από τα παιδικά χρόνια της μαμάς της, αλλά και τα παραμύθια το έκαναν πιο γλυκό. Όχι μόνο το καρπούζι, αλλά ολόκληρο το καλοκαίρι.
Μέσα στο βιβλίο, η Ιωάννα Μπαμπέτα περιγράφει τον θάνατο με τρόπο αριστουργηματικό. «Η σκάλα της γιαγιάς μεγάλωσε πιο πολύ. Τόσο που έφτασε ως τον ουρανό. Η γιαγιά με ένα μόνο ”αχ” την ανέβηκε και κάθισε πάνω σε ένα σύννεφο». Όταν τη ρωτώ πώς κατάφερε να αποδώσει τόσο όμορφα τη βαθιά θλίψη που δίχως άλλο προκαλεί η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, μου εξηγεί πως ήθελε πολύ να γράψει μια ιστορία με αυτό το θέμα. Την απασχολούσε έντονα τα τελευταία τρία χρόνια, γνωρίζοντας πως θα βίωνε αυτή τη βαθιά θλίψη. Την ιστορία την έγραψε πριν από την απώλεια. Ευτυχώς, λέει, που το έκανε, γιατί δεν ξέρει αν τώρα θα μπορούσε να τη γράψει. Άραγε η λογοτεχνία μπορεί να αποδειχθεί φάρμακο στον πόνο; Όχι, απαντάει η Ιωάννα. Η λογοτεχνία δεν γιατρεύει, δυστυχώς. Γλυκαίνει όμως τον πόνο. Και είναι κι αυτό κάτι.
Θάλασσα, καρπούζι, τα παραμύθια της γιαγιάς. Το καλοκαιρινό τρίπτυχο που διατρέχει τις σελίδες του βιβλίου της μεγάλωσε τη γενιά μας, δίνοντάς μας μια αίσθηση ξενοιασιάς, που νομίζω, δυστυχώς, ότι πλέον λείπει. Τα σημερινά παιδιά τι θα έχουν άραγε να θυμούνται από τα καλοκαίρια τους; Η Ιωάννα Μπαμπέτα απαντά, και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη, ότι οι αναμνήσεις των παιδιών εξαρτώνται από τους γονείς. Τα δικά της παιδιά, πάντως, θυμούνται παιχνίδια στη θάλασσα, ψάρεμα, κάστρα στην άμμο, βραδινά μπάνια. Χωριάτικη σαλάτα και καλαμαράκια στα ταβερνάκια. Καρπούζι στη βεράντα. Τώρα βέβαια υπάρχουν τα τάμπλετ και τα κινητά, που έχουν κι αυτά το ενδιαφέρον τους. Αν όμως τα αφήνουμε λίγο να ξεκουράζονται μέσα στην τσάντα μας, τότε δεν πειράζουν και τόσο…
Αναρωτιέμαι τι θέση έχει το διάβασμα στα καλοκαίρια των παιδιών μας και πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε την ανάγνωση τόσο απαραίτητη καλοκαιρινή εμπειρία όσο και το… καρπούζι. Η Ιωάννα υποστηρίζει πως τα παιδιά δεν διαβάζουν πολύ. Ποτέ όμως δεν διάβαζαν όλα τα παιδιά. Όταν ήταν μικρή δεν θυμάται να έρχονταν παιδιά στην παραλία με βιβλία στο χέρι, ενώ τώρα το βλέπει. Και αυτό εξαρτάται από τους γονείς, πιστεύει. Αν διαβάζουν στα παιδιά τους, αν επισκέπτονται βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, αν αγαπούν και οι ίδιοι το βιβλίο κι έχουν μια όμορφη βιβλιοθήκη στο σπίτι, τότε είναι πολλές οι πιθανότητες να αγαπήσουν κι εκείνα το βιβλίο. Η ίδια έχει κάποια αγαπημένα καλοκαιρινά βιβλία, ταλαιπωρημένα, με τσαλακωμένες σελίδες. Ως παιδί είχε διαβάσει δεκάδες φορές τις Περιπέτειες του μικρού Νικόλα του René Goscinny, Τα ψάθινα καπέλα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, Το αυγουστιάτικο φεγγάρι της Βούλας Μάστορη.
Ξεφεύγουμε λίγο από τη νοσταλγία των παιδικών μας καλοκαιριών και μιλάμε για τις εικονογραφήσεις των νέων βιβλίων της. Ήταν πολύ τυχερή και με τις δύο συνεργασίες της, μας εξηγεί. Όταν πρότεινε στο Μεταίχμιο τις αγαπημένες της Χρύσα Σπυρίδωνος για τη Μανταλένα και Ντανιέλα Σταματιάδη για το Καρπούζι, δέχτηκαν αμέσως. Η αλήθεια είναι πως ποτέ δεν επεμβαίνει στη δουλειά των εικονογράφων. Πόσο μάλλον όταν είναι επαγγελματίες που εμπιστεύεται. Είναι ο δικός τους τομέας και ξέρουν καλύτερα. Όταν, πάντως, είδε τις τελικές εικόνες, συγκινήθηκε. Ήταν ομορφότερες από ό,τι είχε φανταστεί. Και μιας και ένα παιδικό βιβλίο συνήθως επιλέγεται από την εικονογράφηση, χρωστάει ένα μεγάλο ευχαριστώ στη Χρύσα και την Ντανιέλα που με αγάπη και τρυφερότητα ζωντάνεψαν τις ιστορίες της.
Κλείνουμε τη συζήτησή μας με ευχές και πεφταστέρια…Πιστεύει, άραγε η Ιωάννα Μπαμπέτα όπως η ηρωίδα της η Μανταλένα, πως όταν πέφτει ένα αστέρι πραγματοποιείται μια ευχή; Κι αν ναι, τι θα ευχηθεί με το επόμενο πεφταστέρι που θα δει; Το πεφταστέρι είναι απλά η αφορμή για να κάνουμε μια ευχή, μας απαντά. Είναι η ευκαιρία να ψάξουμε βαθιά μέσα μας για να δούμε τι είναι αυτό που λαχταράμε περισσότερο στη ζωή. Από εκεί κι έπειτα πρέπει την ευχή αυτή να την κάνουμε στόχο, που θα τον κυνηγήσουμε. Η ίδια δεν βασίζεται στα αστέρια για να γίνει όμορφη η ζωή της. Βασίζεται στις δυνάμεις της. Αυτό άλλωστε έκανε και η Μανταλένα. Ένα σύκο στάθηκε η αφορμή να γίνει καπετάνισσα. Όσο για το επόμενο πεφταστέρι που θα δει, θα ευχηθεί απλά να περάσει ένα όμορφο καλοκαίρι κάνοντας όσα αγαπά με εκείνους που αγαπά…
