Η Νορβηγίδα Hedvig Montgomery είναι ψυχολόγος με ειδίκευση και πολύχρονη εμπειρία στην οικογενειακή συμβουλευτική, τη θεραπεία ζεύγους και την ψυχολογική υποστήριξη παιδιών και εφήβων. Η σειρά βιβλίων της «Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα» γνωρίζει μεγάλη επιτυχία διεθνώς και έχει μεταφραστεί σε 23 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια Χριστίνα Ρασιδάκη, που έχει και την επιμέλεια της σειράς. Προς το παρόν, έχουν κυκλοφορήσει τα δύο από τα πέντε βιβλία της, Η μαγεία να είσαι γονιός, μια γενική εισαγωγή στον κόσμο της γονεϊκότητας και Η εποχή των θαυμάτων, που αφορά την ανατροφή παιδιών από 0-2 ετών. Μέσα στο 2020 θα κυκλοφορήσουν και τα τρία επόμενα βιβλία της, χωρισμένα σε ηλικιακές κατηγορίες.
Διάβασα τους δυο πρώτους τόμους αυτής της εγκυκλοπαίδειας της παιδικής ηλικίας μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και εντυπωσιάστηκα από το χωρίς στεγανά στιλ γραφής της Montgomery. Αν και έχουν περάσει από τα χέρια μου δεκάδες βιβλία parenting, τόσα ώστε να νομίζω ότι κανένα πλέον δεν μπορεί να με εντυπωσιάσει, η δουλειά αυτή με εξέπληξε ευχάριστα. Γι’ αυτό και ήρθα σε επαφή με τη συγγραφέα, με την οποία είχα μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση. Σας μεταφέρω, λοιπόν, όσα μου είπε. Γιατί οι καλοί γονείς δε γεννιούνται, όµως οι περισσότεροι µπορούν να γίνουν καλοί και, σίγουρα, όλοι µπορούν να γίνουν καλύτεροι.
Καλησπέρα, Hedvig. Μπορείς, καταρχάς, να συστηθείς στο κοινό της Ελλάδας;
Η δουλειά μου ως κλινικής ψυχολόγου με ειδίκευση στην οικογενειακή θεραπεία εδώ και πάνω από μια εικοσαετία μού έχει διδάξει πολλά για τους αγώνες που δίνουν καθημερινά οι άνθρωποι· αγώνες που συχνά εκκινούν από το μεγάλωμά τους, από την παιδική τους ηλικία. Οι καινούργιες γνώσεις που μας παρέχει η νευροεπιστήμη καταδεικνύουν τη μεγάλη σημασία την ανάπτυξης του εγκεφάλου κατά την παιδική ηλικία και τους τρόπους που μπορούν να εξασφαλίσουν στους γονείς ότι τα παιδιά τους θα αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Έτσι, η συγγραφή της σειράς Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα ήταν ο τρόπος μου να επικοινωνήσω τις γνώσεις μου στους γονείς, ώστε να τους βοηθήσω να μεταμορφωθούν σε καλύτερες εκδοχές του εαυτού τους. Άλλωστε και εγώ είμαι μητέρα τριών αγοριών, από 10 έως 26 ετών, και γνωρίζω καλά τις καθημερινές δυσκολίες της γονεϊκότητας.
Θα μας πεις λίγα λόγια για τα βιβλία της σειράς “Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα”;
Το πρώτο, Η μαγεία να είσαι γονιός, περικλείει όσα πραγματικά χρειάζεται να ξέρει κανείς για να μεγαλώσει και να διδάξει τα παιδιά του, όποια κι αν είναι η ηλικία τους. Το καθένα από τα επόμενα τέσσερα βιβλία εμβαθύνει σε ηλικιακές κατηγορίες: 0-2, αυτά τα πραγματικά θαυμαστά χρόνια, έπειτα 2-6, τα χρόνια που το παιδί χρησιμοποιεί τη φαντασία του για να να γνωρίσει τον κόσμο. Οι ηλικίες 6-13 ετών είναι −με τη σειρά τους− ιδιαίτερες μια και τότε το παιδί αναπτύσσει τη γνωστική διαδικασία, χτίζει δεσμούς με φίλους και δασκάλους, ανακαλύπτει ενδιαφέροντα και χόμπι. Αυτή την περίοδο, δουλεύω το τελευταίο βιβλίο της σειράς, για ηλικίες 13-20 ετών, όταν οι έφηβοι πλέον βρίσκουν την πραγματική τους ταυτότητα και ο γονιός καλείται να είναι παρών, αλλά ταυτόχρονα να τους αφήσει να ανοίξουν τα φτερά τους. Δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεθεί η ισορροπία αυτή…
Σήμερα, εκδίδεται τεράστιος αριθμός βιβλίων γονεϊκότητας. Τι σε έκανε να αποφασίσεις να γράψεις κι εσύ μια τέτοια σειρά; Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι τα βιβλία “Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα” έγιναν παγκόσμια επιτυχία;
Το σκέφτηκα πολύ πριν αρχίσω να γράφω. Υπάρχουν πράγματι άπειρα βιβλία, άπειρες συμβουλές, άπειροι ειδικοί. Αυτό που προσπάθησα εγώ ήταν να βρω μια γλώσσα που να ενθαρρύνει άντρες και γυναίκες να ανακαλύψουν έναν δικό τους τρόπο ανατροφής και να αισθανθούν έτσι πιο ασφαλείς σαν γονείς. Νομίζω ότι τα περισσότερα από τα προαναφερθέντα βιβλία καταστρέφουν την αυτοπεποίθηση των γονέων, γεγονός που τελικά τους οδηγεί να γίνουν χειρότεροι, αντί να βελτιωθούν διαβάζοντάς τα. Όμως, το να είσαι γονιός έχει πλάκα! Και φυσικά η όλη διαδικασία σε κάνει σοφότερο, αν στην πορεία σκέφτεσαι ορθολογικά, αν γνωρίζεις τι περίπου να περιμένεις και κυρίως πότε να το περιμένεις και αν (συνήθως) αποφεύγεις τις δυο μεγάλες σκοπέλους: να τιμωρείς το παιδί σου και να το διώχνεις μακριά σου. Προσωπικά, επιδιώκω να δώσω εναλλακτικές στην τιμωρία και στην κριτική, γιατί μόνο έτσι έρχεται η… μαγεία να είσαι γονιός!
Ποια είναι τα πιο συχνά προβλήματα, οι πιο δύσκολες καταστάσεις που απασχολούν τους γονείς σήμερα; Ποιες είναι οι διαφορές σε σχέση με είκοσι χρόνια πριν, όταν ξεκίνησες να δουλεύεις;
Κάθε γενιά κάνει τα λάθη της. Νομίζω ότι οι σημερινοί γονείς είναι βελτιωμένοι ως προς την κατανόηση που δείχνουν προς τα παιδιά τους και ως προς το γεγονός ότι συζητούν με τα παιδιά τους. Οι δύσκολες καταστάσεις πηγάζουν –κατά τη γνώμη μου− από τις υψηλές προσδοκίες ημών των γονέων, που θέλουμε τα παιδιά μας να μάθουν πάρα πολλά πράγματα σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Και βέβαια, χωρίς αμφιβολία, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα κινητά, τα τάμπλετ και τα social media είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος γονιός.
Τι είναι για σένα «οικογένεια»;
Οι οικογένειες «κυκλοφορούν» σε όλα τα σχήματα και σε όλα τα μεγέθη και νομίζω πως είχα το προνόμιο να συναντήσω σχεδόν κάθε τύπο της! Καμιά φορά η οικογένεια είναι το σχήμα μαμά-μπαμπάς-παιδί. Άλλες φορές είναι ένας πιο σύνθετος σχηματισμός, που έχει διαμορφωθεί έπειτα από διαζύγιο με την προσθήκη νέων συντρόφων των γονέων. Επίσης, υπάρχουν οικογένειες με δυο μαμάδες, με δυο μπαμπάδες, με παππούδες-κηδεμόνες των παιδιών και φυσικά οικογένειες μονογονεϊκές. Ακόμα, υπάρχουν ανάδοχες οικογένειες, ζευγάρια που κάνουν προγραμματισμένα παιδιά ή άλλα τα οποία τα επισκέπτεται ο πελαργός… απρόσκλητος. Είτε, όμως, η οικογένειά μας έχει δύο μέλη είτε δεκαοκτώ, αυτό που έχει σημασία είναι πως όλοι μαζί βρισκόμαστε πάνω στο ίδιο καράβι, πρέπει να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον και να βοηθάμε ο ένας τον άλλον και να είμαστε εκεί, παρόντες ο ένας για τον άλλον. Είμαι απολύτως σίγουρη πως ελάχιστη σημασία έχει το πώς μοιάζει η οικογένειά μας. Το σημαντικό είναι πόσο ικανός είναι ο καθένας μας να τη χτίσει και να φροντίζει διαρκώς το μικρό ή το λίγο μεγαλύτερο… κοπάδι του!
Υπάρχει «τέλειος γονιός»; Κι αν όχι, που υποθέτω πως όχι, τι γονείς πρέπει να στοχεύουμε να γίνουμε;
Προφανώς δεν υπάρχει τέλειος γονιός και ούτε υπάρχει τέλεια παιδική ηλικία. Όλοι έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που φέρνει η ζωή. Προκειμένου, όμως, να μεγαλώσουμε παιδιά με αυτοπεποίθηση, ανεξάρτητα, χαρούμενα και κοινωνικά λειτουργικά, πρέπει καταρχάς να δημιουργήσουμε έναν ισχυρό δεσμό μαζί τους. Πρέπει να φτιάξουμε ένα συλλογικό «εμείς». Για τον λόγο αυτό, όλα τα βιβλία μου αναλύουν διεξοδικά το πώς θα χτίσουμε βήμα βήμα μια καλή σχέση γονιού-παιδιού.
Ποια είναι η πιο σημαντική «δουλειά» των γονιών κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας;
Το να είμαστε εκεί, μαζί με το παιδί μας, παρόντες. Το να δείξουμε στο παιδί ότι κάποιος του κρατά το χέρι, ότι δεν είναι μόνο του, ότι είναι ασφαλές μαζί μας. Έτσι, θα του είναι ευκολότερο να αναπτυχθεί, να μάθει, να κάνει φίλους, να παίξει, να μεγαλώσει. Επιμένω, λοιπόν, ότι ο ισχυρός δεσμός μεταξύ γονέα και παιδιού είναι το πρώτο βήμα. Και έπειτα από αυτό, ο κάθε γονέας είναι καλύτερα εξοπλισμένος, ώστε να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της καθημερινότητας, βασιζόμενος στην οικογενειακή αυτή σχέση που έχει χτιστεί.
Υπάρχουν περίοδοι στη ζωή μας που (νιώθουμε ότι) όλα πάνε στραβά. Τότε τι κάνουμε;
Καταρχάς, ηρεμούμε. Πρέπει να συνδεθούμε με τα έντονα συναισθήματά μας, να καταλάβουμε ακριβώς τι αισθανόμαστε και γιατί και να βρούμε έναν τρόπο να βγούμε σταδιακά έξω από αυτό. Βέβαια, το να μάθει κανείς να ελέγχει τα συναισθήματά του, το να είναι ικανός να ηρεμήσει όταν είναι πολύ αναστατωμένος, είναι κάτι που απαιτεί… καμιά εικοσαριά χρόνια δουλειάς, και μάλιστα υπό καλές συνθήκες. Απαιτεί, δηλαδή, μια ολόκληρη παιδική ηλικία. Οπότε, υπενθυμίζω, ηρεμούμε αντί να πυροδοτούμε εντάσεις. Και δεν αγχωνόμαστε. Έχουμε καιρό μπροστά μας… Η ανατροφή των παιδιών είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και δεν κρίνεται από μια κακή περίοδο.
Ποια είναι η πιο συχνή συμβουλή που δίνετε στους γονείς;
Δύσκολη ερώτηση. Νομίζω ότι, στο πλαίσιο της θεραπείας, προσπαθώ να τους βοηθήσω να κατανοήσουν καλύτερα το παιδί τους. Να δουν πού ακριβώς βρίσκεται αυτή τη στιγμή και να ανακαλύψουν τρόπους ώστε να το βοηθήσουν. Είτε μιλάμε για προβλήματα ύπνου, είτε για απλά προβλήματα στο σχολείο, είτε για προβλήματα με φίλους είτε για προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα παιδί με ειδικές ανάγκες, ο γονιός οφείλει να πλησιάσει και γνωρίσει το παιδί του, ώστε να ξέρει τι να περιμένει από αυτό.
Προτείνετε στους γονείς επτά βήματα. Πείτε μας λίγα λόγια για τη θεωρία σας αυτή.
Τα επτά βήματα καθοδηγούν έναν γονιό σε όλα όσα χρειάζεται να μάθει για να γίνει υπεύθυνος ενήλικας, έτοιμος να φροντίσει τις ανάγκες του παιδιού του. Δεν θα μιλήσω εδώ για όλα, αλλά για τα τρία πιο σημαντικά. Το βασικότερο είναι το πρώτο, το πώς θα χτίσει έναν ισχυρό δεσμό ανάμεσα σε εκείνον και στο παιδί. Έπειτα, είναι το πώς θα διαχειριστεί τις δύσκολες καταστάσεις, τις οποίες σίγουρα θα κληθεί να αντιμετωπίσει. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάει να φροντίζει τη δικιά του ενήλικη σχέση με τον/τη σύντροφό του, ώστε να υπάρχει αγάπη μέσα στην οικογένεια. Νομίζω ότι όλοι μας πρέπει να το δουλέψουμε λίγο αυτό.
Υπάρχει κάποια συνταγή για να μεγαλώσουμε αισιόδοξα παιδιά;
Η αισιοδοξία προϋποθέτει να κατανοεί κανείς ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. Η ευκολότερη διαδικασία για να μάθει το παιδί να σκέφτεται έτσι είναι μέσα από μια σχέση αγάπης, που του δίνει χώρο να σκέφτεται ισορροπημένα για όλα όσα συμβαίνουν γύρω του. Αυτό μας δίνει ελπίδα για το μέλλον.
Τέλος, πώς μπορούμε να χτίσουμε με τα παιδιά μας έναν δεσμό τόσο ισχυρό που θα κρατήσει για μια ζωή;
Ένας συναισθηματικός δεσμός αποτελείται από τρία μέρη:
- Ισχυρή βάση, ώστε το παιδί να είναι βέβαιο πως θα βρει υποστήριξη και ανακούφιση σε περιόδους δυσκολίας.
- Ομαδική νοοτροπία, ώστε το παιδί να αισθάνεται πάντοτε μέλος της ομάδας.
- Συναισθηματική κατανόηση, ώστε το παιδί να γνωρίζει πως ο γονιός το κατανοεί και μπορεί να το βοηθήσει σε σχέση με όλα όσα αισθάνεται.
Αυτά τα τρία μέρη μαζί διαμορφώνουν έναν ιδιαίτερα ισχυρό δεσμό και αν τα πετύχετε να ξέρετε ότι ο δεσμός αυτός θα κρατήσει για πάντα.
Τα βιβλία της Hedvig Montgomery κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Χριστίνας Ρασιδάκη.
