Αναζητώντας εδώ και μια δεκαετία, από τότε, δηλαδή, που έγινα μαμά, πληροφορίες για τη γονεϊκότητα μέσα στο δαιδαλώδες και συχνά χαοτικό διαδίκτυο, δεν μπόρεσα να μην έρθω αντιμέτωπη με εκατοντάδες, να μην πω χιλιάδες, άρθρα-συνταγές για το πώς μπορούμε να μεγαλώσουμε ένα ευτυχισμένο παιδί. Εύλογα, από τη μια αγχώνομαι κάθε φορά που διαβάζω ένα από αυτά για τα δεκάδες λάθη που κάνω καθημερινά, όπως, υποθέτω και εσείς που με διαβάζετε τώρα. Από την άλλη, όμως, προσπαθώ να εντοπίσω τι από όλα αυτά που διαβάζω μπορώ να υλοποιήσω, ώστε να μεγαλώσω κι εγώ (έστω και λίγο πιο) ευτυχισμένα παιδιά.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, διάβασα για πρώτη φορά για την έννοια του Hygge (προφέρεται Χούγκα), μιας δανέζικης λέξης, που δεν έχει ακριβή μετάφραση στη γλώσσα μας, αλλά σημαίνει περίπου «να περνάμε όμορφα μαζί», «να χουχουλιάζουμε μαζί». Το Hygge, τρόπος ζωής για ένα λαό που ζει σε μια σκοτεινή χώρα, με υψηλή φορολογία, έχει οδηγήσει τους Δανούς να είναι, βάσει ερευνών του ΟΟΣΑ ήδη από το 1973, ο πιο ευτυχισμένος λαός του κόσμου, και τα δανόπουλα να θεωρούνται τα πιο ευτυχισμένα παιδιά. Κι αυτό πάει λέγοντας. Με άλλα λόγια, οι Δανοί μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά, που μεγαλώνουν και γίνονται ευτυχισμένοι ενήλικες που μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά.
Ακούγεται ωραίο. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι εντελώς αληθές και εντελώς εφικτό, αξίζει, όμως να προσπαθήσουμε να μεγαλώσουμε κι εμείς ευτυχισμένα παιδιά, ειδικά εν μέσω κρίσης, που μας έχει βγάλει όλους εντελώς εκτός των πλάνων ζωής που κάποτε είχαμε. Αλλά για να προσπαθήσουμε να μεγαλώσουμε κι εμείς ευτυχισμένα παιδιά, πρέπει να εμπεδώσουμε τι είναι αυτό ή αυτά που κάνουν διαφορετικά από εμάς οι Δανοί.
Οδηγός μας στην αναζήτηση του πώς θα μεγαλώσουμε ευτυχισμένα παιδιά μπορεί να είναι ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα και λέγεται, όπως μπορείτε να υποθέσετε, «Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο». Ας δούμε, λοιπόν, παρέα τα μυστικά του, παγκοσμίως γνωστού πλέον, “Danish way of parenting” για την ανατροφή ικανών και γεμάτων αυτοπεποίθηση παιδιών, που θα γίνουν ευτυχισμένοι ενήλικες. Η εφαρμογή της μεθόδου χρειάζεται εξάσκηση, υπομονή, αποφασιστικότητα και αυτεπίγνωση, αλλά το αποτέλεσμα, η κληρονομιά που θα αφήσουμε στα δικά μας παιδιά, αξίζει τον κόπο.
Παιχνίδι
Για πολλούς (για να μην πω για τους περισσότερος) Έλληνες γονείς το παιχνίδι μοιάζει με σπατάλη χρόνου που θα μπορούσε να αφιερωθεί στο διάβασμα για το σχολείο και στις προγραμματισμένες εξωσχολικές δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν τα παιδιά τους. Αν λάβουμε υπόψη μας και τις ώρες που αφιερώνουν τα παιδιά στην τηλεθέαση και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια (σε συνδυασμό με την (καλοπροαίρετη, δεν λέω) επιμονή των γονέων στη στενή μαθησιακή πρόοδο), οι ώρες παιχνιδιού είναι ελάχιστες. Όμως, τα τελευταία χρόνια, αποδεικνύεται ολοένα και συχνότερα μέσα από έρευνες, ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς κοινωνικό και ελεύθερο παιχνίδι γίνονται πολύ αγχώδη και δεν αναπτύσσουν τη φαντασία τους. Και ακόμη ότι τα παιδιά στα οποία ασκείται πίεση για καλές επιδόσεις δεν αναπτύσσουν ψυχική ανθεκτικότητα και κοινωνικότητα, ενώ εμφανίζουν συχνά άγχος και κατάθλιψη. Οι Δανοί έχουν καταλάβει ότι το παιχνίδι είναι η πιο σοβαρή μάθηση, που βοηθάει τα παιδιά να διαχειριστούν τις δυσκολίες και του δίνουν μεγάλη σημασία.
Λίγες συμβουλές για καλό παιχνίδι:
- Σβήστε τα ηλεκτρονικά και την τηλεόραση
- Δημιουργήστε ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον
- Χρησιμοποιήστε την τέχνη
- Αφήστε τα παιδιά να εξερευνήσουν το περιβάλλον
- Αναμείξτε παιδιά διαφορετικών ηλικιών
- Επιτρέψτε στα παιδιά να είναι ελεύθερα και ξεχάστε τις ενοχές
- Γίνετε αυθεντικοί
- Αφήστε τα να παίζουν μόνα τους
- Δημιουργήστε πεδία με εμπόδια και αφήστε τα να κινηθούν ελεύθερα εκεί
- Εμπλέξτε κι άλλους γονείς
- Αποφύγετε τις άμεσες παρεμβάσεις
- Αφήστε τα να κάνουν πράγματα μόνα τους
Αυθεντικότητα
Για τους Δανούς, η αυθεντικότητα αρχίζει με την κατανόηση των συναισθημάτων τους, καλών ή κακών. Διδάσκουν, λοιπόν, στα παιδιά τους με ειλικρίνεια ότι η ζωή δεν έχει πάντα happy end, ενώ τους μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα αληθινά συναισθήματά τους και να φέρονται με τρόπο συνεπή για τις αξίες τους. Με τον τρόπο αυτό οι δυσκολίες στη ζωή μακροπρόθεσμα δεν τα πτοούν.
Λίγες συμβουλές για αυθεντικότητα:
- Ξεριζώστε τις αυταπάτες
- Απαντήστε με ειλικρίνεια
- Χρησιμοποιήστε παραδείγματα από τη δική σας παιδική ηλικία
- Διδάξτε την ειλικρίνεια
- Διαβάστε τους ιστορίες που περιλαμβάνουν συναισθήματα
- Χρησιμοποιήστε έπαινο για τη διαδικασία και την προσπάθεια και όχι για τις εγγενείς ικανότητές τους.
- Μη χρησιμοποιείτε τον έπαινο υπερβολικά
- Εστιάστε στην προσπάθεια και να είστε αληθινοί
- Διδάξτε στα παιδιά να μη συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους
- Υπογραμμίστε την προσωπική σας οπτική γωνία και διακρίνετέ την από την οπτική γωνία του παιδιού, λέγοντας «για μένα»
Θετική αναπλαισίωση (ή αλλιώς ξαναγράψτε το σενάριο)
Σε κάθε αρνητική κατάσταση, υπάρχει και μια άλλη πλευρά, πιο θετική, που μπορεί να μην την είχαμε σκεφτεί ποτέ. Οι Δανοί, λοιπόν, επιλέγουν να εστιάσουν στο καλό και όχι στο κακό, αλλάζοντας τις προσδοκίες τους. Με τον τρόπο αυτό, βλέπουν ολόκληρη την εικόνα και όχι μόνο τη μια όψη και φιλτράρουν τις περιττές αρνητικές πληροφορίες. Σύμφωνα με μελέτες, αυτού του τύπου η θετική αναπλαισίωση όχι μόνο επηρεάζει τη χημεία του εγκεφάλου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε τον πόνο, τον φόβο, το άγχος και τα αρνητικά συναισθήματα εν γένει. Και κάτι πολύ βασικό. Οι Δανοί έχουν περιορίσει τον… περιοριστικό, αρνητικό λόγο και τις ταμπέλες (θα πρέπει να είσαι χαρούμενος, μην κλαις, η κόρη μου δεν τρώει, ο γιος μου είναι ακατάστατος, δεν είμαι καλή μάνα, ο άντρας μου δεν με βοηθάει καθόλου ) που δημιουργούν αρνητικές αφηγήσεις και δεν ξεχωρίζουν τις πράξεις από τα άτομα. Όσες περισσότερες τέτοιες δηλώσεις ακούει ένα παιδί, τόσο περισσότερα αρνητικά συμπεράσματα για τον εαυτό του θα βγάλει. Εστιάζοντας, λοιπόν, στον υποστηρικτικό λόγο και στο χιούμορ, βοηθούν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν γιατί αισθάνονται έτσι, αντί να τους λένε πώς θα έπρεπε ή δεν θα έπρεπε να αισθάνονται.
Συντροφικότητα και Hygge
Όπως προανάφερα, το Hygge, που μου άρεσε σαν έννοια, στάθηκε η αφορμή να το ψάξω λίγο παραπάνω για τους φίλους μας τους Δανούς και την οικογενειακή κουλτούρα τους. Η λέξη ανάγεται στον 19ο αιώνα και προέρχεται από τη γερμανική hyggja, που σημαίνει «να σκέφτεσαι/να αισθάνεσαι ικανοποιημένος». Είναι ένα προτέρημα, ένα σημείο υπερηφάνειας, μια διάθεση ή μια εσωτερική κατάσταση. Οι Δανοί βλέπουν το Hygge ως τρόπο ζωής και προσπαθούν να περνούν όμορφα με τους φίλους και τους συγγενείς τους. Για παράδειγμα, τώρα τα Χριστούγεννα, βάζουν τα δυνατά τους για να αισθανθούν όλοι καλά, καταβάλλοντας ομαδική προσπάθεια. Δημιουργούν ζεστή ατμόσφαιρα με κεριά και καλό φαγητό, βοηθούν όλοι στην προετοιμασία, οργανώνουν παιχνίδια, τραγουδούν, αφήνουν πίσω τα προσωπικά τους προβλήματα, αποφεύγουν τις διαφωνίες και όλο αυτό είναι ο ύψιστος στόχος και το πιο σπουδαίο παράδειγμα για τα παιδιά τους. Το Hygge ως φιλοσοφία ζωής είναι ευεργετικό και για τις νέες μαμάδες, που έχουν κοινωνική υποστήριξη από μαίες και άλλες νέες μαμάδες, ώστε να αισθάνονται χαρά και ασφάλεια.
Λίγες συμβουλές για να πετύχετε κι εσείς Hygge
- Δώστε τον όρκο του Hygge (θα τον βρείτε στο βιβλίο των εκδόσεων Διόπτρα και στο site www.thedanishway.com )
- Ζήστε τη στιγμή μαζί
- Προλάβετε τις κακές αντιδράσεις
- Διασκεδάστε μαζί
- Φτιάξτε ατμόσφαιρα
- Σταματήστε να γκρινιάζετε
- Αν αγχωθείτε, αναπλαισιώστε θετικά την κατάσταση
- Κρατήστε τα πράγματα απλά
- Μείνετε παρόντες στο οικογενειακό πλαίσιο και ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να είναι και αυτά παρόντα
- Λειτουργήστε συντροφικά και γιορτάστε τη συντροφικότητα
- Ενθαρρύνετε το παιχνίδι και το ομαδικό πνεύμα
- Εμπιστευτείτε και μοιραστείτε
- Δημιουργήστε μια ομάδα υποστήριξης με άλλους γονείς
- Διδάξτε στα παιδιά ότι η οικογένεια είναι ομάδα
- Τραγουδήστε
Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν κι άλλα πολλά που κάνουν οι Δανοί για να προσφέρουν μια πιο ευτυχισμένη ζωή στα παιδιά και στους εαυτούς τους. Για παράδειγμα, δίνουν μεγάλη σημασία στην ενσυναίσθηση, προσπαθούν δηλαδή να συνδέονται συναισθηματικά με τους άλλους, θέλουν τα παιδιά τους να τους σέβονται, αλλά τα σέβονται και εκείνοι και παιδαγωγούν χωρίς τελεσίγραφα. Φυσικά, δεν σημαίνει ότι η Δανία είναι μια ουτοπία, ούτε ότι όλοι οι Δανοί ακολουθούν κάθε μέρα, κάθε ώρα και κάθε λεπτό αυτό τον τρόπο ζωής ούτε ότι δεν υπάρχουν δυστυχισμένοι Δανοί. Όμως, ως λαός έχουν μια δοκιμασμένη συνταγή ανατροφής και τρόπου ζωής που φαίνεται να έχει αποτελέσματα. Μελετώντας τους, διαπίστωσα ότι υπάρχουν πολλά από όσα κάνουν που τα κάνω κι εγώ, υπάρχουν, όμως, και πολλά άλλα με τα οποία δεν είμαι εξοικειωμένη. Με βρίσκετε, λοιπόν, σε μια φάση σκέψης και αναδιοργάνωσης, να εξετάζω τις «προεπιλεγμένες» ρυθμίσεις μου και τις αυτόματες αντιδράσεις μου, προσπαθώντας να τις αναπλαισιώσω θετικά. Και ετοιμάζομαι να γιορτάσω Hygge Χριστούγεννα, παρέα με τους αγαπημένους μου! Το αυτό επιθυμώ και δι’ υμάς! Καλές γιορτές!
Γνωρίζατε ότι η ονομασία των δανέζικης προέλευσης LEGO προέρχεται από τις λέξεις leg και godt που μαζί θα πουν παίξε καλά; Ήδη από το 1932, όταν τα δημιούργησε ένας μαραγκός (αρχικά ήταν ξύλινα), η ιδέα ότι τα παιδιά πρέπει να ωθούνται να παίζουν ελεύθερα με τη φαντασία τους ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη.
Το βιβλίο των Jessica Joelle Alexander και Iben Dissing Sandahl «Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μετάφραση της Σοφίας Ανδρεοπούλου.
