Eίχα διαβάσει το βιβλίο πέρυσι, όταν πρωτοκυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Είχα κλάψει διαβάζοντάς το. Είχαν κλάψει και τα παιδιά μου, που συνυπάρχουν καθημερινά με προσφυγόπουλα στο σχολείο, που ακόμα δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί συνομήλικοί τους αναγκάζονται να φύγουν από τις πατρίδες τους και να ξεριζωθούν, που ακόμα δεν αντέχουν να ακούν για πόλεμο και βία. Η πρώτη σκέψη που έκανα πριν από λίγους μήνες, όταν έμαθα ότι ο Ηλίας Καρελλάς θα ανεβάσει στη σκηνή του θεάτρου Κάππα «Το αγόρι με τη βαλίτσα», του Μάικ Κένι, ήταν αν τα παιδιά μου θα θέλουν να δουν την παράσταση. Όταν το συζήτησα μαζί του, με καθησύχασε ότι ο τρόπος με τον οποίον έχει προσεγγίσει το θέμα των παιδιών-προσφύγων δεν είναι τρομακτικός. Τουναντίον. Και είχε δίκιο. Το αποτέλεσμα δικαίωσε την επιλογή του.
Ένας σύγχρονος Σεβάχ
Ο Ηλίας Καρελλάς θεωρεί τον Κένι έναν από τους πιο αξιόλογους σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς και επέλεξε το συγκεκριμένο σκληρό και συνάμα τρυφερό έργο ακριβώς για το θέμα που πραγματεύεται. Το προσφυγικό ζήτημα είναι επίκαιρο όσο ποτέ στη χώρα μας και δεν θα υπήρχε καλύτερος τρόπος για να μιλήσει κανείς για αυτό σε παιδικό και νεανικό κοινό από «Το Αγόρι με τη βαλίτσα». Όταν η Ξένια Καλογεροπούλου, μια προσωπικότητα που θεμελίωσε το θέατρο για παιδιά και νέους στην Ελλάδα, του εμπιστεύτηκε τη μετάφραση-διασκευή του έργου, ο Καρελλάς ένιωσε γεμάτος με τον ίδιο ενθουσιασμό που είχε αισθανθεί ως μικρό παιδί, όταν παρακολούθησε το πρώτο ανέβασμα του Μορμόλη. Μόνο που τώρα είναι εκείνος στον ρόλο του σκηνοθέτη…
Η υπόθεση είναι η ακόλουθη: Οι γονείς του Ναζ, τον οποίο υποδύεται μοναδικά ο Δημήτρης Μακαλιάς, τον στέλνουν ολομόναχο από τη Μέση Ανατολή στο Βερολίνο, όπου ζει ο αδελφός του, για να τον γλιτώσουν από τον πόλεμο που μαίνεται στην πατρίδα του. Το ταξίδι του, μέσα από βουνά και θάλασσες, δεν είναι εύκολο και κρατάει για πολύ καιρό. Όμως το μικρό αγόρι έχει για συνοδοιπόρο του ένα ξεχωριστό κορίτσι, την Κρίσια (πολύ καλή στο ρόλο της η νεαρή Κατερίνα Αθανασιάδη), έχει τη βαλίτσα του με λίγα, αλλά πολύτιμα γι΄ αυτόν, υπάρχοντα και έχει και τη φαντασία του. Όλα τα παραπάνω είναι τα όπλα του απέναντι στο τρομακτικό άγνωστο και στη σκληρή πραγματικότητα. Ο Ναζ ζει την περιπέτειά του και παλεύει να επιβιώσει παρομοιάζοντας τα ταξίδια του με τα επτά ταξίδια του Σεβάχ του Θαλασσινού. Ο Καρελλάς, καταρχάς σκιοπαίχτης, δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ανεκμετάλλευτη αυτή του την ιδιότητα. Τα παιχνίδια με την σκιά στη συγκεκριμένη παράσταση αναδεικνύουν τις ιστορίες του αγοριού και αποτελούν το καλύτερο όχημα για να μεταφερθούν οι θεατές από το παραμύθι στην πραγματικότητα.
Μουσική και κίνηση
Ιδιαίτερο ρόλο στην παράσταση παίζει η μουσική. Ο Καρελλάς αναζήτησε τις μελωδίες μαζί με την, εδώ και χρόνια συνεργάτιδά του, Αρετή Κετιμέ, που ερμηνεύει ζωντανά επί σκηνής, και τους έτερους μουσικούς της παράστασης Έκτορα Κυριάκου και Τάσο Αντωνίου. Διάλεξαν μουσικά κομμάτια και τραγούδια που ακροβατούν μεταξύ Δύσης και Ανατολής, γνωστά αλλά και άγνωστα μουσικά μοτίβα που άλλοτε προωθούν τη δράση και άλλοτε φορτίζουν συναισθηματικά το λόγο. Τη μουσική διασκευή του παραδοσιακού τραγουδιού “Ξενιτεμένο μου πουλί” για το συγκλονιστικό φινάλε της παράστασης χάρισαν οι String Demons.
Το έργο είναι ένα ονειρικό ταξίδι, μια περιπέτεια. Ο Ναζ και η Κρίσια ταξιδεύουν στον χώρο και στον χρόνο σε μια παράσταση με γρήγορες εναλλαγές, που ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Επομένως, ήταν απαραίτητο να δοθεί και έμφαση στην κίνηση των ηθοποιών. Ανέλαβε, λοιπόν, την καθοδήγησή τους η σπουδαία χορογράφος Αντιγόνη Γύρα, με την οποία ο σκηνοθέτης συνεργάστηκε για πρώτη φορά, αλλά ήδη τη θεωρεί, όπως μας λέει, μέλος του θιάσου του, χάρη στον τρόπο, την ευστροφία και την ευαισθησία που αντιμετώπισε το έργο.
Μια μικρή μετακίνηση…
Το έργο, πλημμυρισμένο από χρώματα, μουσικές, συγκίνηση και χιούμορ, μιλά κατευθείαν στην ψυχή του θεατή. Για άλλη μια φορά, ο Καρελλάς δείχνει το μεγάλο ταλέντο του, δημιουργώντας με τους συνεργάτες του μια διηλικιακή, εκπαιδευτική παράσταση, που βεβαίως συγκινεί και προβληματίζει, αλλά δεν φοβίζει ούτε στενοχωρεί. Αντιθέτως, προσφέρει κάθαρση. Όπως τονίζει ο σκηνοθέτης στο Τaλκ, μια παιδική παράσταση πρέπει πάντα να δημιουργεί συναισθήματα. Η χαρά, η λύπη, ο φόβος, η συγκίνηση είναι απαραίτητα για τη ζωή. Φιλτραρισμένα σωστά και δοσμένα με διττό τρόπο, έτσι ώστε να γίνονται αντιληπτά διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία του θεατή, όχι μόνο δεν τραυματίζουν την ψυχή ενός παιδιού, αλλά το βάζουν στη σωστή ράγα για την ενήλικη ζωή, πάντα με την καθοδήγηση των γονιών και των δασκάλων του.
Η ιστορία του Ναζ θα μπορούσε να είναι η ιστορία των παππούδων μας, των γονιών μας, η δική μας, των παιδιών μας. Μας υπενθυμίζει την ελληνική προσφυγιά (που για κάποιο λόγο μοιάζουμε να έχουμε ξεχάσει) και ευαισθητοποιεί για το σύγχρονο προσφυγικό ζήτημα. Παρά τη δυσκολία του θέματος, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η περιπέτεια του αγοριού αμβλύνει τα δυσάρεστα συναισθήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει. Έτσι τα παιδιά μαθαίνουν με όσο πόνο μπορούν να αντέξουν και περισσότερο με χιούμορ και ζωντάνια. Ίσως η καρδιά των μεγάλων σφίγγεται πιο πολύ. Ο αποχωρισμός του Ναζ από τους γονείς του θα μου μείνει για πάντα χαραγμένος στη μνήμη, ως μια από τις πιο δυνατές θεατρικές σκηνές που έχω παρακολουθήσει. Μην χάσετε «Το Αγόρι με τη Βαλίτσα». Οποιοσδήποτε θεατής άνω των τεσσάρων ετών έχει να κερδίσει πολλά, γνωρίζοντάς το. Θα βγείτε από το θέατρο Κάππα λίγο διαφορετικοί άνθρωποι. Θα έχει γίνει μέσα σας μια μικρή μετακίνηση… Προς το καλύτερο.
Το Αγόρι με τη Βαλίτσα παίζεται κάθε Κυριακή στις 11:30, στο θέατρο Κάππα, Κυψέλης 2, Κυψέλη. Το ομώνυμο βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα των Γιατρών του Κόσμου Ελλάδας.
