Το καλοκαιράκι στην ακρογιαλιά/ βλέπω το παιδάκι με τάμπλετ αγκαλιά…Παραφράζω τους Φατμέ και φρικάρω. Και πιάνω το… καυτό θέμα «καλοκαίρι και οθόνες», δυο λέξεις που, δυστυχώς, σχετίζονται πολύ περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε…

Παρά θιν’ αλός

Τα τελευταία καλοκαίρια, στην παραλία, η εικόνα είναι απογοητευτική και κάθε χρόνο επιδεινώνεται. Αντί τα παιδιά να παίζουν και να κολυμπούν, αντί να μαζεύουν κοχύλια και να ψαρεύουν, αντί να διαβάζουν νωχελικά μικιμάους και να θάβονται στην άμμο, είναι με ένα κινητό ή με ένα τάμπλετ στο χέρι. Και δεν μιλώ μόνο για τους εφήβους. Αυτοί, αντιθέτως, για να πετύχουν την τέλεια σέλφι και για να ποστάρουν το πιο γαμάτο στόρι, κάπως παίζουν, κάπως τρέχουν, κάπως βουτούν, κάπως κολυμπούν, κάπως φωνάζουν και λένε κρυάδες και σε κάθε περίπτωση αλληλοεπιδρούν και ερωτοτροπούν. Πράττουν, το υγιές, δηλαδή, για την ηλικία τους, έστω και διαμεσολαβημένο από την τεχνολογία.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα πιο μικρά παιδιά. Ακόμα και μωρά στο καρότσι χαζεύουν μια οθόνη (υποθέτω για να μην ενοχλούν τους γονείς που επίσης χαζεύουν μια οθόνη). Από τεσσάρων-πέντε ετών και πάνω δε, αφήστε τα καλύτερα. Τώρα που γράφω αυτό το κείμενο, μόλις έχω επιστρέψει από την παραλία. Επί τούτω παρακολουθούσα τα πιτσιρίκια. Η συντριπτική τους πλειονότητα ασχολείτο με τα ηλεκτρονικά. Τραγικό.

Όλοι οι γονείς χτυπιόμαστε ότι τα παιδιά μας δεν έχουν επαφή με τη φύση, ότι δεν διαβάζουν, ότι δεν έχουν χρόνο για φυσικό παιχνίδι, ότι είναι διαρκώς καλωδιωμένα, ότι έχουν το νου τους μόνο στο Fortnite και στο Instagram· είναι κλεισμένα στους τέσσερις τοίχους όμως, τα καημένα −τι να κάνουν; − , δίνουμε άλλοθι στον εαυτό μας. Αλλά όταν φτάνει η ιδανική εκείνη περίοδος για να έρθουν επιτέλους σε επαφή με τη φύση, για να κολυμπήσουν, για να διαβάσουν λογοτεχνία χωρίς τη σχολική πίεση, για να παίξουν εκτός σπιτιού, εμείς ΤΟΥΣ ΔΙΝΟΥΜΕ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΩΡΑ ΚΙΝΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑΜΠΛΕΤ.

Κατ’ οίκον

Φυσικά δεν είναι μόνο η θάλασσα. Είναι και οι ατέλειωτες (οι υπέροχα ατέλειωτες απ’ ό,τι θυμάμαι από τα παιδικάτα μου) ώρες στο σπίτι, είτε στην πόλη, είτε στην εξοχή. Οι ώρες που το παιδί δικαιούται να βαρεθεί, να συρθεί, να βαρέσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά μύγες, να χαζέψει το ταβάνι, να αναγκαστεί να ανακαλύψει τον εαυτό του, να γίνει δημιουργικό, να παίξει. Όλες αυτές οι τεμπέλικες ώρες της παιδικής μας ηλικίας, που τόσο μας λείπουν ημών των ενηλίκων, τείνουν να αντικατασταθούν από ώρες οθόνης, καθώς δεν αντέχουμε την γκρίνια τους, καθώς έχουμε ξεχάσει τι σημαίνει dolce far niente, καθώς δεν έχουμε μάθει να λέμε όχι στα παιδιά μας. Αντί να πλέκουμε καθημερινά το εγκώμιο της καλοκαιρινής απραξίας και να αφήσουμε τα παιδικά μυαλά να χαλαρώσουν και κατ’ επέκταση να γίνουν πιο δημιουργικά, τα ευλογούμε να «καούν» και να εθιστούν στο gaming και στο YouTube.

Η πλατεία ήτανε άδεια…

Οι σημερινοί γονείς φοβόμαστε (δίκαια ή άδικα δεν ξέρω, θεωρώ πάντως ότι υπερβάλλουμε) να αφήσουμε τα παιδιά μας να παίξουν έξω, στις πλατείες και στα γήπεδα. Επιπλέον, βαριόμαστε να τα συνοδέψουμε και να επιβλέψουμε. Ακόμα κι αν βγούμε με τα παιδιά, θέλουμε να αράξουμε κάπου με το κεφάλι μας ήσυχο, να πιούμε τον καφέ ή την μπίρα μας και να χαζέψουμε στο Facebook. Τι μας εξασφαλίζει τη σιγουριά ότι το παιδί μας δεν θα κινδυνέψει έξω; Δύο πράγματα: ή το να μη βγούμε καθόλου έξω ή το να έχουμε δίπλα μας το παιδί, αποβλακωμένο παρέα μας στη δική του οθόνη. Κι έτσι, αντί τα μικρά να παίζουν μπάλα, παίζουν FIFA, αντί να παίζουν Κλέφτες κι Αστυνόμους, παίζουν Fortnite, αντί να κυλιούνται στα γρασίδια, βλέπουν την Πέππα να κυλιέται στους νερόλακκους, αντί να συναγωνίζονται στο τρέξιμο, στο λάστιχο, στις κεφαλιές, βλέπουν Survivor, αντί να δίνουν ραντεβού στις κούνιες ή στο άλσος, συναντιούνται στα chat των social media. Τα παιδιά με τα γρατζουνισμένα γόνατα όλο και μειώνονται. Και μαζί με τα κεφάλια τους, κουρεύονται και τα όνειρά τους…

Οικογενειακή συμφωνία

Πολλοί θα πείτε ότι δε γίνεται να «στερήσετε» (ναι, εντός εισαγωγικών) τις οθόνες από τα παιδιά. Θα ανταπαντήσω ότι σαφώς και γίνεται. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, δηλαδή, πώς τη βγάζαμε στις διακοπές; Αρκεί να το θέλει ο γονιός. Όμως, στόχος μας δεν είναι η πλήρης απαγόρευση, αλλά το μέτρο. Διαβάζοντας, λοιπόν, δεκάδες μελέτες κατέληξα ότι ιδανικό είναι αυτό που προτείνει το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου: η οικογενειακή συμφωνία σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιούν τα παιδιά τις οθόνες και το διαδίκτυο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η συμφωνία αυτή θα είναι γραπτή, θα περιλαμβάνει τη δημιουργία υποσχέσεων, δηλαδή θετικές δηλώσεις για το πώς η οικογένειά σας θέλει να φροντίζει ο ένας τον άλλον, και θα παρέχει μια λίστα με κανόνες. Με άλλα λόγια, θα βάζει όρια και θα παρέχει ένα πλαίσιο που θα βοηθήσει τις οικογένειες να θέσουν σαφείς προσδοκίες για θετική και ασφαλή χρήση της οθόνης.

Ο μεγαλύτερος βραχνάς που θα πρέπει να ξεπεράσετε κατά τη σύνταξή της είναι το «Μα, οι φίλοι μου…». Στο συγκεκριμένο, προσωπικά απαντώ κάτι που θα λογοκρινόταν σε ένα έντυπο για γονείς και είμαι κάθετη στους δικούς μας κανόνες. Μήπως, άλλωστε, ήρθε ο καιρός να αναζητήσετε φίλους που δεν είναι 24/7 καλωδιωμένοι ή να συνεργαστείτε με άλλους γονείς και μαζί να δώσετε στα παιδιά σας χώρο και χρόνο εκτός οθόνης; Αν πάλι το παιδί σας είναι μικρό για να χρησιμοποιεί ως μέσο κοινωνικοποίησης την οθόνη, τότε η ευθύνη για τυχόν καταχρήσεις και εθισμό είναι 100% δική σας.

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορούν να παίξουν μεγαλύτερο ρόλο στην απόφαση σχετικά με τις υποσχέσεις, καθώς και να αποφασίσουν ποιες θα είναι οι συνέπειες για τη μη τήρησή τους. Οι προ-έφηβοι και οι έφηβοι θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να συμμετάσχουν στη διαδικασία αυτή, διότι θα τους δώσει την ευκαιρία να αναλάβουν την ευθύνη για τη δική τους συμπεριφορά. Φυσικά, όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, πρέπει να μπορούν να αυτορρυθμίζονται, γιατί ο δικός σας λόγος θα έχει όλο και λιγότερη βαρύτητα. Κι αυτό είναι κάτι που καλό θα είναι να μάθουν, σταδιακά, από μικρά.

Τι μπορείτε να κάνετε φέτος στις διακοπές

• Ορίστε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα καθημερινά για χρήση οθόνης. Φροντίστε να είναι λίγο και πάντα ανάλογο με την ηλικία του παιδιού σας και να το τηρείτε αυστηρά. Κρατήστε δυο μέρες της εβδομάδας screen free.
• Χρησιμοποιήστε τις Νέες Τεχνολογίες ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Φέρτε τα παιδιά, π.χ., σε επαφή με ιστοσελίδες που τους διδάσκουν κώδικα.
• Επιτρέψτε την τηλεόραση για συγκεκριμένα προγράμματα, κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού, για ντοκιμαντέρ και για αθλητικές μεταδόσεις. Παρακολουθήστε μαζί του ταινίες ή σειρές στο Netflix, πάντα με βάση την καταλληλότητα, και συζητήστε για όσα βλέπετε.
• Απαγορεύστε τις οθόνες στην παραλία και στη φύση εν γένει. Αυτά είναι μέρη για να τα ζεις! Ακολουθήστε κι εσείς αυτόν τον κανόνα.
• Βρείτε εναλλακτικές. Βιβλία, κατασκευές, μπουγέλο στη βεράντα, πρόσκληση σε φίλους, επιτραπέζια, κυνήγια θησαυρού εντός και εκτός σπιτιού, μαγείρεμα παρέα, δουλειές στο σπίτι –που και εσάς ωφελούν και το παιδί ακόμα περισσότερο…

Κι ύστερα γίναμε ωραία φωτογραφία…

Φυσικά, κινητά και τάμπλετ «επιτρέπεται» να χρησιμοποιούνται καθημερινά ως φωτογραφικές μηχανές και βιντεοκάμερες. Ορισμένα παιδιά, όμως, τα πιο μεγάλα σε ηλικία, αυτά που διατηρούν λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενδέχεται να θέλουν να μοιραστούν στο διαδίκτυο φωτογραφίες και βίντεο με τις καλοκαιρινές τους δραστηριότητες. Συζητήστε, λοιπόν, μαζί τους σχετικά με τους τύπους φωτογραφιών που μπορούν να μοιραστούν και με ποιους μπορούν να τις μοιραστούν. Και ελέγξτε ότι σας ακούν. Οι φωτογραφίες μπορούν να περιέχουν ενδείξεις που αποκαλύπτουν προσωπικές πληροφορίες ή να είναι ακατάλληλες προς δημοσίευση και για άλλους λόγους (π.χ. να απεικονίζουν κι άλλα παιδιά ή να είναι «προκλητικές»). Το αυτό ισχύει και για τις φωτογραφίες που μοιράζεστε εσείς και απεικονίζουν τα παιδιά σας! Είναι καλό πάντα να τα ρωτάτε εάν είναι ευχαριστημένα με μια εικόνα που θέλετε να ποστάρετε στο Facebook ή στο Instagram. Μην ξεχνάτε ότι πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε ότι 2 στα 5 παιδιά από 8 έως 17 ετών δήλωσαν ότι το τελευταίο έτος οι γονείς τους δημοσίευσαν φωτογραφία που τους έκανε να αισθανθούν αμηχανία.