Μια πολύ δύσκολη χρονιά έφτασε στο τέλος της. Οι μαθητές, μικροί και μεγάλοι, «δουλεύουν» σχεδόν αδιάκοπα από τον Σεπτέμβριο μέχρι και το τέλος του Ιουνίου. Και φτάνουμε, μετά από πολύ κόπο, στο σήμερα που, επιτέλους, ξεκινούν οι πολυπόθητες διακοπές. Οι μαθητές κάνουν σχέδια για ανέμελα καλοκαιρινά παιχνίδια, μεγάλες παρέες, πολλές βουτιές, δεντρόσπιτα, μαγαζάκια και καθετί που μπορεί να συλλάβει ο ιδιαίτερα δημιουργικός εγκέφαλός τους. Η ζωτική αυτή ορμή της παιδικής και προεφηβικής ηλικίας συχνά, έρχεται σε «σύγκρουση» με τις αγωνίες των γονιών για την κάλυψη της ύλης, των κενών και την κατάλληλη προετοιμασία για την επόμενη χρονιά. Οι γονείς, με άλλα λόγια, ανησυχούν μήπως πάει χαμένος ο χρόνος των διακοπών, μήπως τα παιδιά βαρεθούν, μήπως ξεχάσουν όσα έμαθαν. Και δεν φτάνουν όλα αυτά, θέλουν και τα παιδιά τους να προετοιμαστούν για την επόμενη δύσκολη τάξη.

Οι διακοπές αποτελούν βασική βιολογική ανάγκη των παιδιών
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μία «κενή περίοδος» ανάμεσα σε δύο άλλες με βαρύ, απαιτητικό και πυκνό πρόγραμμα. Πόσω μάλλον φέτος που τα παιδιά μας έμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο σπίτι, έξω από τον φυσικό κοινωνικό τους χώρο, στο σχολείο, που δούλευαν για πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή και αναμφίβολα έζησαν μία περίοδο χωρίς να καλύπτουν τις αναπτυξιακές τους ανάγκες.
Το καλοκαίρι, ως μία μακρά περίοδος διακοπών, προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να διαχειριστούν τον χρόνο τους, να πραγματοποιήσουν τις ιδέες και τις επιθυμίες τους, να εκφράσουν τις προτιμήσεις, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους. Οι ευκαιρίες αυτές δημιουργούνται ακριβώς επειδή δεν υπάρχει αυστηρό πρόγραμμα και απουσιάζει η έννοια του καθήκοντος. Κατά τη διάρκεια του κενού χρόνου των διακοπών, το παιδί έρχεται σε επαφή με τις δικές του επιθυμίες, δοκιμάζει να αναπτύξει τη φαντασία του, αναζητά τρόπους να υλοποιήσει τις ιδέες του, να οργανώσει τις απαραίτητες διαδικασίες και πειραματίζεται διαρκώς για να μπορεί να φτάνει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι διεργασίες αυτές δεν γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη, θέλουν χρόνο για να πυροδοτηθούν, να ενεργοποιηθούν και να τεθούν σε εφαρμογή.

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο
Αυτό που εμείς, οι γεμάτοι αγωνία γονείς, ονομάζουμε «χαμένο χρόνο» για τα παιδιά αποτελεί την καταλληλότερη συνθήκη για την ανάπτυξή τους, τη συναισθηματική και κοινωνική τους ωρίμαση αλλά και εξέλιξη. Εξέλιξη γεμάτη εφόδια από την «πραγματική ζωή» και ψυχοσυναιθηματικά οφέλη που προετοιμάζουν και εφοδιάζουν κατάλληλα το παιδί για την επόμενη χρονιά και την επόμενη αναπτυξιακή φάση.
Και αν θέλουμε να μιλήσουμε για… μάθημα, να θυμάστε ότι οι εμπειρίες, οι ενασχολήσεις και οι δραστηριότητες της περιόδου των καλοκαιρινών διακοπών είναι όλες τους μαθήματα, «μαθήματα ζωής». Είναι η βάση για την αυτόνομη μάθηση και μία καθημερινή καλλιέργεια των προσωπικών κινήτρων των παιδιών. Επιπλέον, το σύνολο των καλοκαιριών δράσεων που πραγματοποιούνται από τους μαθητές όταν λειτουργούν στο αυτόνομο πλαίσιο των διακοπών, από τη σύλληψη της ιδέας έως και την υλοποίησή της, μπορεί αναμφίβολα να θεωρηθεί πρακτική εξάσκηση και εφαρμογή εννοιών που σχετίζονται με τους αλγόριθμους, τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά και την επίλυση προβλημάτων. «Μαθήματα», λοιπόν, που είναι ιδιαίτερα πολύτιμα για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και για την ακαδημαϊκή του πορεία.

Κάποιες ιδέες…
Η περίοδος των διακοπών μπορεί να αξιοποιηθεί για την οργάνωση και την υλοποίηση δράσεων που σχετίζονται άμεσα με τα σχολικά μαθήματα και ωφελούν την ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή.

• Συλλογές: Κάθε είδους συλλογές, ομαδοποιήσεις και κατηγοριοποιήσεις– σχετίζονται άμεσα με έννοιες των μαθηματικών.
• Σύλληψη και εφαρμογή σεναρίων, κατασκευές, οργάνωση μαγαζιών και μικρών επιχειρήσεων: Τα παιδιά λαμβάνουν αποφάσεις και υλοποιούν «projects», σκέφτονται δημιουργικά και εξελίσσουν την ιδέα τους.
• Παιχνίδι σε πλατείες και παραλίες μαζί με άλλα παιδιά από διάφορα μέρη: Τα παιδιά μαθαίνουν να οργανώνονται και να ακολουθούν κανόνες, καθώς καλλιεργούν κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες.
• Κατασκευή λαχανόκηπου, ψάρεμα ή μάζεμα λαχανικών για  το οικογενειακό γεύμα: Τα παιδιά παρατηρούν τη φύση, μαθαίνουν τους νόμους και τα χαρακτηριστικά της, έρχονται σε επαφή με βασικές έννοιες της βιολογίας, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούν την υπευθυνότητα και την αυτοεκτίμησή τους.
• Ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων: Τα παιδιά έχουν την αίσθηση της ευκαιρίας και της πρόσβασης σε νέους κόσμους σκέψης, πραγματικούς ή φανταστικούς.

Συμπερασματικά, χρειάζεται να τονίσουμε πως η περίοδος των καλοκαιρινών διακοπών δεν θεωρείται «κενός χρόνος». Αντιθέτως, προσφέρεται για «ουσιαστική» εκπαίδευση των παιδιών. Όταν ενισχύουμε τους μικρούς μαθητές να αξιοποιήσουν και να υλοποιήσουν τις ιδέες τους, όσα μόνοι τους σκέφτηκαν, δημιουργούμε ευκαιρίες μάθησης στο πραγματικό πλαίσιο της ζωής τους. Ο μαθητής της σύγχρονης εποχής, πέρα από την τυπική μορφή εκπαίδευσης, δηλαδή τη σχολική, έχει ανάγκη και την άτυπη, δηλαδή τη βιωματική. Για να πετύχουμε την ολόπλευρη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών μας, χρειάζεται να συνεισφέρουν και οι δύο μορφές εκπαίδευσης. Η κάθε μία πρέπει να έχει τη θέση της μέσα στο ακαδημαϊκό έτος. Τα όρια μεταξύ των διαφορετικών περιόδων καλό είναι, λοιπόν, να είναι σαφή.

Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός–ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential.  Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr