Ο πατέρας δεν κυοφορεί, δεν τίκτει, δεν θηλάζει. Η συμπεριφορά του, όμως, απέναντι στη μητέρα και στο παιδί είναι καθοριστική για την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξή του τελευταίου. Ο πατέρας είναι το πρότυπο του άντρα με το οποίο ίσως ταυτιστεί ο γιος και το πρότυπο του συντρόφου που πιθανόν θα αναζητήσει η κόρη στο μέλλον. Η κοινωνία μας τείνει να θεωρεί (ακόμα) ότι «οι άντρες δεν κλαίνε», ότι είναι συναισθηματικά απόντες, ότι δεν μιλούν εύκολα για όσα νιώθουν ή σκέφτονται. Ωστόσο, το στερεότυπο του απόμακρου πατέρα, εκείνου που αδιαφορεί για τα παιδιά του, έχει αρχίσει, ευτυχώς, να αλλάζει.

Έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε την Κατερίνα Τζωρτζακάκη και τη Γεωργία Τσούμπα, ψυχολόγους, μητέρες και συγγραφείς του βιβλίου Μητρότητα. Η δύναμη στην αδυναμία (Εκδόσεις Τόπος, 2017). Οι δυο τους συνομίλησαν με δεκαεννέα άντρες διαφορετικής ηλικίας και με διαφορετική πορεία ζωής. Μέσα από τις συναντήσεις τους αναδύθηκαν διαφορετικές διαδρομές πατρότητας, που καταγράφηκαν στο νέο τους βιβλίο Συναντήσεις με τον πατέρα. Μέσα από τις σελίδες του αναδύονται ερωτήματα όπως: «Μπορεί τελικά η πατρότητα να είναι εξίσου καταιγιστική, περίπλοκη, απολαυστική ή ενοχική όπως η μητρότητα;» «Πώς ένας πατέρας επηρεάζεται από τη δική του οικογένεια και πώς βρίσκει σήμερα τη δική του ταυτότητα ως γονέας;» «Πώς τελικά διαμορφώνεται ο πατέρας του 21ου αιώνα, ο οποίος καλείται να συνεργαστεί με μια σύζυγο εξίσου πολυάσχολη με εκείνον;»

Η Γεωργία και η Κατερίνα έθεσαν στους μπαμπάδες συγκεκριμένα ερωτήματα, τα οποία θα βρείτε στο τέλος του βιβλίου τους. Όμως, δεν επέμειναν σε αυτά και άφησαν τον καθένα να ξετυλίξει τη δική του ιστορία και να μιλήσει περισσότερο για ό,τι εκείνος ήθελε. Το βέβαιο είναι πως ακούγοντας με σεβασμό έναν άνθρωπο να μιλά για τη ζωή του, όλα τα στερεότυπα καταρρέουν, ενώ η πατρότητα αναδεικνύεται ως εξίσου σημαντική διάσταση της ανατροφής των παιδιών. Έτσι καλούμαστε να γνωρίσουμε έναν νέο πατέρα ο οποίος γεννιέται μαζί με το παιδί του, τον πατέρα της σύγχρονης εποχής. Προτείναμε στις δύο επιμελήτριες του βιβλίου έναν διαφορετικό τρόπο παρουσίασής του. Όχι μια συνέντευξη, μα ούτε και ένα μονότονο κριτικό κείμενο. Με αφορμή τη δομή της «Μητρότητας» και ενός διαλόγου που είχαν κάνει μεταξύ τους στο Τaλκ πριν από χρόνια, τους δώσαμε και πάλι την πάσα να συνομιλήσουν μεταξύ τους, ρωτώντας τες απλώς «Πώς από τη μητρότητα φτάσατε στην πατρότητα;»

Κατερίνα: Γεωργία, τρία χρόνια πριν κάναμε στο Τaλκ έναν διάλογο για τη μητρότητα, με αφορμή το πρώτο μας βιβλίο, Μητρότητα, η δύναμη στην αδυναμία. Νιώθω πως έγιναν τόσα πολλά από τότε. Βρεθήκαμε σε πολλά μέρη μαζί, γνωρίσαμε πολλούς ανθρώπους, συζητήσαμε οι δυο μας πολύ. Ακόμη και διαφωνήσαμε! Ακούσαμε τότε καλύτερα η μία την άλλη. Ίσως το πιο σημαντικό που έγινε ήταν η δημιουργία του βιβλίου μας Συναντήσεις με τον πατέρα. Το πρώτο μας βιβλίο ήταν η αφορμή για να γνωριστούμε εμείς οι δύο καλά. Το δεύτερο βιβλίο ήταν η ευκαιρία να δούμε με διαφορετικό τρόπο τους άνδρες, τους πατέρες.
Γεωργία: Πράγματι το πρώτο μας βιβλίο ήταν η αφορμή για να βαθύνει η φιλία μας. Ταξιδέψαμε και στην επαρχία για να κάνουμε παρουσιάσεις και ήρθαμε ακόμα πιο κοντά. Γνωρίστηκαν οι οικογένειές μας. Της Αγίας Αικατερίνης οι συγγενείς μου μού εύχονται μου να σε χαίρομαι. Η συνεργασία μας ήταν τόσο καλή που δεν μας ήταν δύσκολο να τολμήσουμε κάτι διαφορετικό. Έτσι ζητήσαμε από δεκαεννέα άνδρες να μιλήσουν για την πατρότητα. Για τον ρόλο τους αυτόν, για τη σχέση τους με τους γονείς τους, για τις αλλαγές που φέρνει στο ζευγάρι ο ερχομός ενός παιδιού και πολλά άλλα θέματα.
Κατερίνα: Η αλήθεια είναι πως όταν μου έλεγες μεταξύ σοβαρού και αστείου πως το επόμενο βιβλίο μας θα είναι για την πατρότητα, δεν ήμουν και πολύ σίγουρη. Ένιωσα πως ήθελα να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα, όταν συνέβη το εξής: Στο κέντρο για παιδιά που είχε μια φίλη μου, ψυχολόγος, ένας πατέρας ξεφύλλισε το βιβλίο μας. Η φίλη μου τον άκουσε να λέει: «Όλα για τις μητέρες, για εμάς τους πατέρες τίποτα!» Δεν περίμενα ένα τέτοιο παράπονο από έναν άνδρα. Κάτι συνέβη μέσα μου, όταν η φίλη μου μου αφηγήθηκε το περιστατικό.  Δεν ήθελα να είμαι μέρος μιας μεροληψίας.
Γεωργία: Κατερίνα μου, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο μας βιβλίο, ένα τέτοιο παράπονο ενός πολύ αγαπημένου μου προσώπου, μου έβαλε την ιδέα. Η γνώμη του έχει βαρύνουσα σημασία για εμένα. Ήταν πολύ πιεσμένος χρονικά και δεν προλάβαινε να διαβάσει το βιβλίο μας. Του ζήτησα να διαβάσει έστω το δεύτερο κεφάλαιο. Η σύζυγός του ήταν έγκυος τότε. «Θεωρούμε πολύ σημαντικό το ρόλο του πατέρα», του είπα. «Ναι, αλλά δώσατε τον λόγο μόνο σε μητέρες», μου απάντησε. Είχε δίκιο. Για το παράρτημα του βιβλίου μας είχαμε ζητήσει από τριάντα δύο μητέρες να μας γράψουν πώς βίωναν τη μητρότητα. Και τότε του είπα γελώντας για να κρύψω την αμηχανία μου: «Περιμένω να γίνεις πατέρας και θα είσαι ο πρώτος που θα μας δώσει συνέντευξη!»
Κατερίνα: Γεωργία, ανήκουμε σε διαφορετικές γενιές. Μεγάλωσα τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Η ανατροφή των παιδιών ήταν τομέας της μητέρας τότε. Ο πατέρας έπρεπε να φέρνει χρήματα στο σπίτι. Σπάνια θα πήγαινε να ρωτήσει στο σχολείο για το παιδί του. Θα θυμάσαι το τραγούδι «Είμαι η Μαίρη Παναγιωταρά»! Περιγράφει μια εξοντωμένη μητέρα, που τελικά απεχθάνεται τον άντρα της. Αλήθεια, πώς σου φαίνονται οι σημερινοί μπαμπάδες; Και πώς θυμάσαι τους πατέρες όταν μεγάλωνες; Στο βιβλίο μας ταξιδεύουμε πολύ πίσω στον χρόνο. Έχουμε μια μαρτυρία πατέρα που μεγάλωσε τη δεκαετία του ’50. Και μας πήγε ακόμη πιο πίσω. Μας είπε πως η προγιαγιά του είχε 23 παιδιά!
Γεωργία: Όχι μόνο ανήκουμε σε διαφορετικές γενιές, αλλά εγώ μεγάλωσα σε χωριό τις δεκαετίες του ’60 και του ΄70. Στα χωριά τότε οι περισσότερες γυναίκες δούλευαν μαζί με τον άνδρα τους στα χωράφια  και τα παιδιά ήταν μαζί τους. Όταν γύριζαν στο σπίτι, η γυναίκα έκανε τις δουλειές και ο άνδρας πήγαινε στο καφενείο. Πολλές φορές βοηθούσαν και τα παιδιά την κουρασμένη μητέρα τους. Οι σημερινοί μπαμπάδες είναι διαφορετικοί, ακόμα και στα χωριά. Ασχολούνται με τα παιδιά τους περισσότερο και θα βοηθήσουν τη σύντροφό τους, ιδίως όταν εργάζεται και εκείνη εκτός σπιτιού. Το είδαμε σε αρκετές συνεντεύξεις νέων πατέρων.
Κατερίνα: Όσον αφορά την προετοιμασία του βιβλίου, οι συνεντεύξεις ήταν για εμένα μια αξέχαστη εμπειρία. Μου άρεσε που βρεθήκαμε σε τόσα διαφορετικά μέρη. Πήγαμε σε καφετέριες, σε επαγγελματικούς χώρους, σε σπίτια. Και οι δεκαεννέα πατέρες μάς εμπιστεύτηκαν απόλυτα και μας ανοίχτηκαν με γενναιοδωρία. Δεν θα σου κρύψω πως μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι σχεδόν όλοι μίλησαν για δύο ώρες χωρίς να σταματήσουν, χωρίς να νιώθουν αμηχανία για το γεγονός ότι εξέφραζαν πολύ προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα. Εκεί κατέρρευσε μέσα μου το στερεότυπο ότι «ο άνδρας δεν έχει ανάγκη να πει όσα έχει μέσα του».
Γεωργία: Ξεκινήσαμε να ετοιμάζουμε αυτό το βιβλίο, όπως και το προηγούμενο, σε μια καφετέρια στον Πειραιά, στο όμορφο Μικρολίμανο. Εκεί μπροστά στη θάλασσα φτιάξαμε τη λίστα με τους πατέρες που θα μας έλεγαν την ιστορία τους και με ενθουσιασμό επικοινωνήσαμε μαζί τους. Όταν δέχονταν, η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. Οι συνεντεύξεις κυλούσαν σαν νερό. Είχαν τόσα πολλά να πουν. Δεν καταλαβαίναμε πώς περνούσε η ώρα. Ήταν αρκετές οι φορές που δακρύσαμε κι εμείς μαζί τους. Πριν από αυτές τις συνεντεύξεις πίστευα ότι οι άνδρες ενδιαφέρονται περισσότερο για την καριέρα τους και λιγότερο για την οικογένειά τους.
Κατερίνα: Είμαι χαρούμενη γιατί το βιβλίο μας έχει διαφορετικές ιστορίες. Είναι σημαντικό να ακούγονται οι διαφορετικές εμπειρίες. Έχει ξεπεραστεί η ιδέα της «τέλειας οικογένειας». Κάθε οικογένεια έχει τη δική της μοναδικότητα, με καλά στοιχεία και με δυσκολίες. Μιλήσαμε με άνδρες  παντρεμένους ή διαζευγμένους. Σε κάποια διαζύγια υπήρχε αποξένωση, σε άλλα όχι. Είχαμε μαρτυρίες από έναν τυφλό πατέρα, αλλά και από έναν πατέρα δύο γιων με ειδικές ανάγκες. Είδαμε, επίσης, πώς αλληλεπιδρά η πατρότητα με το επάγγελμα ενός άνδρα, όταν εργάζεται με παιδιά. Ταξιδέψαμε στη δεκαετία του ’70 στον Πειραιά, όπου σχεδόν όλα τα παιδιά είχαν πατέρα ναυτικό. Είδαμε τις σχέσεις πατέρα-γιου και πατέρα-κόρης…
Γεωργία: Με ενθουσιάζει το ότι το βιβλίο μας ξεκινάει με το θαύμα της γέννησης. Ο συγκεκριμένος πατέρας που μίλησε πρώτος ήταν παρών στον τοκετό του παιδιού του. Μας περιέγραψε τα δύσκολα και τα ευχάριστα συναισθήματα που βίωσε τότε. Έπειτα, δεν φανταζόμουν ότι ένας πολύτεκνος πατέρας με πέντε παιδιά  θα ένιωθε  στις μέρες μας δακτυλοδεικτούμενος. Είχαμε, ακόμα, τη μαρτυρία ενός κατ’ επιθυμία πατέρα με πολλές αποτυχημένες εξωσωματικές, αλλά και μαρτυρίες από πατέρες που έχασαν τη σύζυγό τους. Επίσης, μας συγκίνησε πολύ η μαρτυρία ενός πατέρα που έχασε τον δεκαεξάχρονο γιο του. Νοερά, βρεθήκαμε στη Συρία ακούγοντας την ιστορία ενός πατέρα με καταγωγή από εκεί, που ζει πολλά χρόνια στην Ελλάδα παντρεμένος με Ελληνίδα. Τέλος, ένας πατέρας μας μίλησε για τον θετό γιό του, αλλά και για την απώλεια του δικού του πατέρα σε νεαρή ηλικία.
Κατερίνα: Γεωργία, αν κάτι θέλω να κρατήσω από το βιβλίο αυτό είναι η αξία του να ακούς. Όταν ακούμε αληθινά, τα στερεότυπα σιγά σιγά γκρεμίζονται. Είμαι ευγνώμων που είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε, χωρίς να πούμε πολλά. Ακούσαμε, καταγράψαμε, διαβάσαμε ξανά και ξανά τις δεκαεννέα μαρτυρίες και τις επιμεληθήκαμε. Σ’ ευχαριστώ και για αυτό το ταξίδι. Θα ήθελα το βιβλίο μας να ταξιδέψει, να διαβαστεί, να γίνει αφορμή για γόνιμη συζήτηση και προβληματισμό. Να είναι ένα μικρό λιθαράκι για μια κοινωνία όπου οι άνδρες και οι γυναίκες θα συνυπάρχουν με σεβασμό και αγάπη και θα συνεργάζονται.
Γεωργία: Συμφωνώ μαζί σου, Κατερίνα μου. Η ειλικρινής διάθεσή μας να ακούσουμε αυτούς τους δεκαεννέα άνδρες χωρίς κριτική μάλλον τους βοήθησε να νιώσουν άνετα και να εκφράσουν με ειλικρίνεια κάποια κομμάτια του εαυτού τους. Φροντίσαμε να μην πιεστούν από τις ερωτήσεις μας. Σε ευχαριστώ πολύ που συμφώνησες για αυτό μας το ταξίδι. Ανυπομονώ για τη συνέχεια!Tο νέο βιβλίο των Γεωργίας Τσούμπα και Κατερίνας Τζωρτζακάκη Συναντήσεις με τον πατέρα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος, σε επίμετρο του Ηλία Κουρκούτα, κλινικού ψυχολόγου, καθηγητή Ψυχολογίας και διευθυντή του Εργαστηρίου Ψυχολογίας και του Διατµηµατικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ειδική Αγωγή» στο ΠΤ∆Ε του Πανεπιστημίου Κρήτης.