Η φετινή επιστροφή στο σχολείο είναι διαφορετική. Για πολλούς μάλιστα, μικρούς και μεγάλους, μπορεί να είναι ακόμα και τρομακτική. Όσο για την αυτοπεποίθηση; Έχει πάει περίπατο. Μετά την κρίση που σάρωσε την Ελλάδα και τους κατοίκους της την τελευταία δεκαετία, σειρά πήρε ο κορονοϊός, μια πανδημία που κανείς [πέραν ίσως ολίγων ειδικών] δεν περίμενε και που βρήκε όλη την υφήλιο απροετοίμαστη. Το ευτύχημα είναι πως τα παιδιά δε νοσούν σοβαρά. Όμως, ερχόμενα σε επαφή καθημερινά με τους ενήλικους του περιβάλλοντός τους, είναι εν δυνάμει επικίνδυνα να μεταδώσουν τον ιό. Και σε αυτό, στο πόσο μεταδοτικά είναι δηλαδή τα παιδιά, οι επιστημονικές απόψεις είναι συχνά αντικρουόμενες· έχουν χαρακτηριστεί από παντελώς ακίνδυνα, μέχρι υγειονομικές βόμβες.

Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά έχουν βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα και εκτός από το άγχος της νέας σχολικής χρονιάς, συνέχειας μιας ημιτελούς και προβληματικής προηγούμενης, έχουν να αντιμετωπίσουν, ακόμα κι αν δεν το εκφράζουν, και το άγχος του ιού: Μήπως κολλήσουν, μήπως αρρωστήσουν, μήπως πεθάνουν και βέβαια μήπως μεταδώσουν και γίνουν ουσιαστικά η αιτία για να κινδυνεύσει ένας δικός τους άνθρωπος. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, τα μικρά μας, έχοντας ούτως ή άλλως υποστεί τη δική μας απαισιοδοξία και έλλειψη αυτοπεποίθησης για την κατάσταση στη χώρα τα τελευταία χρόνια, εμφανίζονται πλέον απαισιόδοξα και χωρίς εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, μια λέξη και μια κατάσταση που δε θα έπρεπε να αφορά ανηλίκους.

Αισιοδοξία εναντίον απαισιοδοξίας

Όσο, όμως, κι αν προσπαθούμε να τα προστατεύσουμε, δεν τα καταφέρνουμε πάντοτε. Πολλά παιδιά έχουν επηρεαστεί αρνητικά, όπως βέβαια και πολλοί ενήλικοι, σε σημείο που μπορεί πλέον ένα πετραδάκι να τους φαίνεται… βουνό. Φοβούνται. Και χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, μέσα σε ένα ανύπαρκτο [πριν από μερικούς μήνες] ή αφιλόξενο [σήμερα] σχολικό περιβάλλον. Είναι ανθρώπινο, φυσικά, και όχι κατακριτέο. Απλώς, μη γνωρίζοντας πότε θα λάβει τέλος η πανδημία και η ανωμαλία στις ζωές μας, οφείλουμε να τα βοηθήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις να γίνουν πιο αισιόδοξα. Γιατί, σύμφωνα με μελέτες, τα αισιόδοξα παιδιά έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις, περισσότερη υγεία, λιγότερο άγχος, μακρότερο βίο, ευτυχέστερη ζωή. Η λέξη «αισιοδοξία» ετυμολογείται από τη φράση «αισία δόξα», που σημαίνει μια θεώρηση των πραγμάτων που γεννά ευχάριστα συναισθήματα. Το… αισιόδοξο είναι ότι η στάση που θα κρατήσουμε ως γονείς είναι επίκτητη. Αισιόδοξοι γινόμαστε, δεν γεννιόμαστε. Και πλέον πρέπει να έχουμε στόχο, μέσα στις δυσκολίες, να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την πεποίθηση ότι κάθε κατάσταση μπορεί να ανατραπεί, μαθαίνοντάς τους να διαχειρίζονται την αγωνία τους και να «επιλέγουν» αν θα βουλιάξουν στις αρνητικές σκέψεις ή θα «πιαστούν» από τις βεβαιότητες που τους έχουμε μεταδώσει και από τις δικές τους δυνάμεις.

Η έννοια της «ψυχικής ανθεκτικότητας»

Ένα ψυχικά ανθεκτικό παιδί [όπως, βέβαια, και ένας ψυχικά ανθεκτικός ενήλικος] έχει την ικανότητα να μην καταβάλλεται από τις αντιξοότητες και τις αποτυχίες και, ό,τι κι αν συμβαίνει, να αποφεύγει να περιέλθει σε κατάσταση κατάθλιψης και απαισιοδοξίας. Η ψυχική ανθεκτικότητα θα μπορούσε να αντιπαραβληθεί με το ανοσοποιητικό σύστημα της ψυχής μας και διαμορφώνεται κατά τη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας. Αν προσφέρουμε στα παιδιά ένα περιβάλλον όπου μπορούν να εξερευνήσουν, αν τους μάθουμε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες αντί να τις αποφεύγουν,  αν τα αφήσουμε να κάνουν τα λάθη τους, αν τα ενθαρρύνουμε να παίρνουν αυτόνομες αποφάσεις, αν δημιουργήσουμε τις ευκαιρίες για να τα κάνουμε να νιώσουν ικανά, αν τους αναθέσουμε ευθύνες, τότε θα δούμε πως θα μας εκπλήξουν ευχάριστα.

Επειδή στην πλειονότητα των φορών οι…προφητείες είναι αυτοεκπληρούμενες, μην περιμένετε π.χ. ότι το παιδί σας θα φορέσει τη μάσκα του σωστά και τις ώρες που πρέπει, αν μουρμουρίζετε διαρκώς μπροστά του ότι «είναι αδύνατον να καταφέρει να τη διαχειριστεί σωστά. Είναι μικρό/ανώριμο/ανίκανο». Τουναντίον, αν εκφράσετε εκ των προτέρων την πεποίθησή σας πως, παρά την ηλικία του και τις εγγενείς δυσκολίες του εγχειρήματος, θα αντεπεξέλθει με επιτυχία στους νέους κανόνες, θα εντυπωσιαστείτε από την ικανότητά του να τηρήσει τα μέτρα προστασίας εντός και εκτός σχολικού πλαισίου.

Ατενίζοντας το μέλλον με αισιοδοξία

Αυτό που προσωπικά με «ζορίζει» περισσότερο όσον αφορά την πανδημία, είναι η αβέβαιη ημερομηνία λήξης της. Αν κάποιος μπορούσε να μου εγγυηθεί ότι π.χ. του χρόνου τέτοια εποχή θα έχουμε ξεμπερδέψει, θα αισθανόμουν πιεσμένη, αλλά θα έβλεπα φως στο τούνελ. Τώρα δυσκολεύομαι να το δω. Όμως, η αναζήτηση μιας αισιόδοξης εναλλακτικής οπτικής [που χρησιμοποιήσαμε οικογενειακώς στην καραντίνα, αντιμετωπίζοντας την κατάσταση ως μια μοναδική ευκαιρία να περάσουμε πολύ περισσότερο χρόνο μαζί], μιας δυνατότητας δηλαδή να εντοπίσουμε τα θετικά στοιχεία στην κατάσταση που ζούμε [υπάρχουν; Ναι, ο καθένας καλείται να βρει τα δικά του ανάλογα με το πώς έχει διαμορφωθεί η καθημερινότητά τους], θα μας δώσει πρακτικές λύσεις και θα μας βοηθήσει, παρέα με τα μικρά μας, να ξεπεράσουμε κάθε εμπόδιο. Ακόμα κι αν τα πράγματα πάνε στραβά, δεν καταστροφολογούμε, αλλά αντιμετωπίζουμε την κατάσταση με μια προοπτική ανάπτυξης και ελπίδας, εξηγώντας στα παιδιά τους τρόπους που θα χρησιμοποιήσουμε για να ξεπεράσουμε την κακιά στιγμή. Έτσι, τα ενδυναμώνουμε και τα κάνουμε να πιστέψουν πως μπορούν να τα βγάλουν πέρα σε ό,τι κι αν τους συμβεί.

Τους τελευταίους μήνες, όπως και πολλοί εξ υμών υποθέτω, αναζήτησα τρόπους ώστε να μετατρέψω το «άσχημο όνειρο» σε μια «ωραία περιπέτεια». Προφανώς, δεν τα καταφέρνω να είμαι πάντοτε αισιόδοξη, μα το γεγονός ότι έχω παιδιά βοηθάει, γιατί μου δίνει τη δύναμη να αναζητήσω θετικές πλευρές στη «νέα κανονικότητα». Κλείνω με μια αναγνωστική πρόταση που με βοήθησε πολύ και ήταν μάλιστα η αφορμή για το κείμενο αυτό. Διαβάστε και χρησιμοποιήστε ως εργαλείο αντιμετώπισης της πανδημίας το βιβλίο της Nessia Laniado ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΠΑΙΔΙΑ με αυτοπεποίθηση, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πεδίο. Θα σας βοηθήσει, σε μια αντικειμενικά δύσκολη και αβέβαιη καθημερινότητα, να καλλιεργήσετε στα παιδιά σας την αισιοδοξία, την ελπίδα, την εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και τη θέληση να στοιχηματίσουν σε ένα καλύτερο αύριο. Που δε θα αργήσει να έρθει.