Αλήθεια, έχετε σκεφτεί τι είναι για σας η οικογένεια; Για μένα οικογένεια είναι… καταρχάς αγάπη. Κι έπειτα ασφάλεια. Όμως, για πολλούς η έννοια της οικογένειας συνεχίζει να είναι ταυτισμένη με την παραδοσιακή, πυρηνική οικογένεια, με τον μπαμπά, τη μαμά και τα παιδιά σε πρώτο πλάνο και πιθανόν -σε δεύτερο πλάνο- τους παππούδες, τις γιαγιάδες, τους θείους, τα ξαδέλφια, τα ανίψια. Πράγματι, η πλειονότητα εξ ημών, με πρώτη εμένα, έχει μεγαλώσει μέσα σε μια τέτοια οικογένεια και έχει πιθανότατα δημιουργήσει μια τέτοια οικογένεια. Όμως οικογένεια είναι… μόνο αυτή; Όχι, βέβαια, υπάρχουν δεκάδες ακόμα είδη της· τα οποία, δυστυχώς, δεν είναι αποδεκτά από όλους. Για την ακρίβεια, όχι μόνο δεν είναι αποδεκτά, αλλά είναι ταμπού. Υπάρχουν οικογένειες για τις οποίες δε μιλάμε, οικογένειες που απορρίπτουμε, οικογένειες με τις οποίες δε θέλουμε πάρε-δώσε, απλά και μόνο γιατί είναι διαφορετικές από τη “μέση οικογένεια”, τη στερεοτυπική οικογένεια.

Δε θέλω να σας μιλήσω με προσωπικά παραδείγματα, γιατί θα “φωτογραφίσω” χωρίς την άδειά τους ανθρώπους αγαπημένους που θα βρεθούν για μια ακόμα φορά απολογούμενοι ή -ακόμα χειρότερα- δακτυλοδεικτούμενοι. Και αυτοί, και τα παιδιά τους. Γιατί, όπως πιθανότατα γνωρίζετε, υπάρχουν άνθρωποι που περιθωριοποιούνται, που απορρίπτονται, που υφίστανται λεκτική ακόμα και σωματική βία, γιατί επέλεξαν ή έτυχε να δημιουργήσουν μια αλλιώτικη οικογένεια ή γιατί έτυχε να μεγαλώνουν σε μια αλλιώτικη από την παραδοσιακή οικογένεια. Για να σας μιλήσω για τους βαθύτατα τραυματισμένους αυτούς ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, θα χρησιμοποιήσω κάτι πιο γενικό. Έναν εικονογραφημένο οδηγό οικογενειών, που εμπεριέχει μερικά από τα πλέον διαδεδομένα, αλλά μη παραδοσιακά, είδη οικογένειας. Το βιβλίο έγραψε η Κατρίνα Τσάνταλη, το εικονογράφησε ο Κώστας Θεοχάρης και το εξέδωσαν πριν από ελάχιστες ημέρες οι Εκδόσεις Διόπτρα. Ο τίτλος του; “Οικογένεια είναι…”

Παρών σε κάθε σαλόνι του βιβλίου, χωρίς όμως να απεικονίζεται παρά μόνο στο τέλος, είναι ο μικρός Γιωργής, ένα παιδί που -για φανταστείτε- στην τάξη του έχει παιδιά που μεγαλώνουν μόνο με τη μαμά ή μόνο με τον μπαμπά τους, που μεγαλώνουν με δυο γονείς του ίδιου φύλου, που μεγαλώνουν με τον παππού ή/και με τη γιαγιά τους, που μεγαλώνουν με τον μπαμπά και τη μαμά τους, αλλά χωριστά, σε δυο διαφορετικά σπίτια, που μεγαλώνουν με γονείς που δεν είναι οι βιολογικοί τους, που μεγαλώνουν με γονείς διαφορετικών θρησκειών, που μεγαλώνουν με γονείς διαφορετικών χρωμάτων, που μεγαλώνουν με γονείς που έχουν κάποιου είδους αναπηρία, που μεγαλώνουν ακόμα και σε ίδρυμα. Ο Γιωργής πάλι μεγαλώνει με τον μπαμπά και τη μαμά του. Αλλά και αυτός και οι φίλοι του, όλοι ανεξαιρέτως, μεγαλώνουν ευτυχισμένοι, με αγάπη και ασφάλεια. Ο Γιωργής και η οικογένειά του δεν απέρριψαν ποτέ κανένα άλλο παιδί, καμιά άλλη οικογένεια, επειδή δεν είναι παραδοσιακή, επειδή δεν είναι φτιαγμένη κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση με τη δική τους. Ο Γιωργής και οι φίλοι του μεγάλωσαν μαζί. Οι γονείς του Γιωργή μεγάλωσαν τον γιο τους παρέα με δεκάδες άλλους γονείς και κηδεμόνες, κι ας μην έμοιαζαν ως οικογενειακό μοντέλο. Και τελικά, ο Γιωργής μεγάλωσε ευτυχισμένος για να φτιάξει κι αυτός μια δική του ευτυχισμένη οικογένεια,με ελευθερία, όπως αυτός την ήθελε. Με αγάπη. Και ασφάλεια.

Αυτό είναι το μήνυμα προς τους γονείς που θα επιλέξουν να διαβάσουν το βιβλίο της Τσάνταλη στα παιδιά τους: Πως οικογένεια είναι… εκεί όπου το παιδί αισθάνεται καλά. Και ξέρετε πόσα παιδιά, ενώ έχουν αγάπη, δεν αισθάνονται καλά, διότι χαρακτηρίζονται ως παιδιά χωρισμένων γονιών, ως ορφανά, ως παιδιά διαλυμένης οικογένειας, ως παιδιά απόντων γονέων, ως παιδιά ομοφυλοφίλων, ως παιδιά μεικτών οικογενειών, ως παιδιά αναπήρων, ως, ως, ως; Ατέλειωτη η λίστα με τους χαρακτηρισμούς. Θα τη δείτε να αναπτύσσεται, καθώς μεγαλώνει το παιδί σας και μεγαλώνει και ο κοινωνικός του κύκλος και φυσικά μεγαλώνει και ο αριθμός των μη παραδοσιακών οικογενειών με τις οποίες θα έρθετε σε επαφή. Ίσως, μάλιστα, να ανήκετε κι εσείς σε μια τέτοια οικογένεια και να μην ξέρετε τι να απαντήσετε στις δύσκολες ερωτήσεις του παιδιού σας.

Σε κάθε περίπτωση, ο μικρός αναγνώστης, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, θα πάρει απαντήσεις για την ουσία της λέξης. Αν ζει σε μια παραδοσιακή οικογένεια, θα μάθει να σέβεται και να μην τρομάζει μπροστά στο διαφορετικό, θα ταυτιστεί με τον Γιωργή. Αν πάλι ζει σε μια μη παραδοσιακή οικογένεια, θα μάθει πως ανήκει και αυτός και αγαπιέται και αυτός και πως υπάρχουν χιλιάδες άλλα παιδάκια σαν κι αυτόν, είτε η περίπτωσή του αναφέρεται μέσα στο κείμενο, είτε όχι.

Η συγγραφέας πήρε αφορμή για το κείμενο αυτό από δυο διαδικτυακά μηνύματα που έλαβε από δυο διαφορετικές μητέρες: Η μία “τα έβαλε” μαζί της εξαιτίας του Athens Pride, η άλλη της είπε πως σε ένα παιδικό πάρτι βρέθηκαν μόνο τρία από τα είκοσι καλεσμένα παιδιά, λόγω του κοινωνικού στιγματισμού του εορτάζοντα. Αν ψάξουμε ανάμεσά μας, θα βρούμε, δυστυχώς, πλείστους γονείς που κρίνουν, κατακρίνουν, δικάζουν και καταδικάζουν (χωρίς εντωμεταξύ να κοιτούν στον καθρέφτη…) Ίσως, αν τέτοιου είδους βιβλία αρχίσουν να κυκλοφορούν ευρύτερα, οι νοοτροπίες σταδιακά αλλάξουν. Ίσως, αν τέτοιου είδους βιβλία μπουν στα σχολεία και στις βιβλιοθήκες και στις παιδικές λέσχες ανάγνωσης, οι ρατσιστές γονείς (γιατί περί ρατσισμού πρόκειται, ας μην κρυβόμαστε) καταλάβουν ότι τελικά εκείνοι είναι μια θλιβερή μειονότητα. Ίσως, αν υψώσουμε όλοι μαζί τη φωνή μας ενάντια στην κοινωνική στοχοποίηση του διαφορετικού, κάποια παιδιά καταφέρουν να ξεφύγουν από ένα ζοφερό μέλλον. Και φυσικά, δε μιλώ για τα παιδιά που μεγαλώνουν στις διαφορετικές οικογένειες… Ούτε για τα παιδιά που μεγαλώνουν στις παραδοσιακές οικογένειες, αναγνωρίζοντας όμως ότι ο φίλος ή η φίλη τους μεγαλώνει με αγάπη και ασφάλεια μέσα σε ένα άλλο οικογενειακό πλαίσιο/μοντέλο.

Οικογένεια είναι… οικογένεια πρέπει να είναι… αγάπη και ασφάλεια. Το ποια είναι τα μέλη που την απαρτίζουν και ποια είναι η μεταξύ τους σχέση είναι δευτερεύουσας (για να μην πω και άνευ) σημασίας. Αν η αγάπη και η ασφάλεια λείψουν, τότε τα παιδιά δε μεγαλώνουν ευτυχισμένα… Όμως, για αναρωτηθείτε: Σε πόσες παραδοσιακές οικογένειες δεν υπάρχουν ούτε αγάπη ούτε ασφάλεια; Όσο νωρίτερα το καταλάβουμε, τόσο περισσότερο θα σεβαστούμε τον εαυτό μας και τους έτερους γονείς και κηδεμόνες και θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας να είναι ευτυχισμένα (ανεξάρτητα από το οικογενειακό πλαίσιο εντός του οποίου μεγαλώνουν) και να κάνουν και αυτά ελεύθερα από κάθε ξεπερασμένο και επικίνδυνο κοινωνικό στερεότυπο, έπειτα από χρόνια, μια ολοδική τους, ευτυχισμένη οικογένεια. Όπως τη θέλουν. Μη φοβηθείτε να διαβάσετε μαζί με το παιδί σας αυτό το βιβλίο. Μη φοβηθείτε να του εξηγήσετε ό,τι ρωτήσει. Είναι μια μοναδική ευκαιρία να του διδάξετε πολύ εύκολα, μέσα από ένα παραμύθι, την ύπαρξη της διαφορετικότητας και τον σεβασμό σε αυτή σχεδόν από κούνια.