Όλοι λένε να προσέχουμε τα λουλούδια και τα σποράκια μας! Να τους μιλάμε, να τα ποτίζουμε, να τα περιποιούμαστε και να τους τραγουδάμε! Όμως, εκτός από τα σποράκια της γεωπονίας, υπάρχουν και τα δικά μας, τα ανθρώπινα «σποράκια». Σήμερα δεν θα μιλήσουμε για αυτά ούτε από την οπτική της γεωπονικής επιστήμης, ούτε από αυτή της ιατρικής. Δεν είμαι, άλλωστε, ούτε γεωπόνος ούτε γιατρός. Θα μιλήσουμε από την οπτική της μουσικής. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η μουσική ήταν, είναι και θα είναι πάντα ένα από τα πιο ισχυρά μέσα επικοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο πως στην αρχαία Ελλάδα συμπεριλαμβανόταν στα βασικά μαθήματα για τη σωστή και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού. Όλοι, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, έχουμε ταυτιστεί με τραγούδια, έχουμε ηρεμήσει με μουσικές, έχουμε συγκινηθεί ή έχουμε επαναφέρει κάτι στη μνήμη μας. Κι αυτό γιατί πάντα συνδυάζουμε τις μουσικές, ακόμα και τους ήχους, με πρόσωπα και καταστάσεις που έχουμε βιώσει. Ποιο τραγούδι σας τραγουδούσε η μητέρα σας ή η γιαγιά σας όταν ήσασταν μικροί; Ακόμα και ως μνήμη αν επανέλθει, η καρδιά πάντα νιώθει την ίδια ζεστασιά. Μπορεί ακόμα και να ξυπνήσει την αίσθηση της όσφρησης: Το άρωμα της μαμάς, της δασκάλας, της γιαγιάς κ.λπ.

Μέσα στη μήτρα

Έτσι τα μικρά, εκκολαπτόμενα, σποράκια (έμβρυα), αλλά και τα πιο μεγάλα σποράκια (βρέφη) έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση της ακοής, μια και είναι η πρώτη δίοδος επικοινωνίας τους με το περιβάλλον. Ο ήχος της καρδιάς της μαμάς, αλλά και όλοι οι ήχοι του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι τα πρώτα πράγματα που ακούει ένα μωρό στη μήτρα. Και αυτά που θα το συνδέουν με τον έξω κόσμο μετά τη γέννησή του. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η ενστικτώδης κίνηση της μάνας να τοποθετεί το νεογέννητο κοντά στην καρδιά της. Όλοι έχουμε παρατηρήσει πόσο έντονο είναι το αίσθημα ασφάλειας που νιώθει το «σποράκι» μόλις ακούσει τον πιο γνώριμό του ήχο, αυτόν που είχε συνηθίσει για εννέα ολόκληρους μήνες. Είναι, παρόλα αυτά, ο ήχος το μόνο μέσο επικοινωνίας; Ναι, είναι. Στα έμβρυα η όραση αργεί να αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί πλήρως, ενώ η όσφρηση «λειτουργεί» ως αισθητήριος μηχανισμός αντίληψης του κόσμου μετά τη γέννηση.

Στις επιστημονικές έρευνες γίνεται λόγος, αλλά και εξηγούνται με ιατρικούς όρους, τα πολλαπλά οφέλη της μουσικής στα έμβρυα και στα βρέφη. Κάτι που μπορούμε να  ανακαλύψουμε μόνο και μόνο βάζοντας να ακούσουμε, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μια αγαπημένη μας μελωδία. Αυτή δημιουργεί μια ηρεμία στη μητέρα, η οποία «περνάει» στο παιδί και πιθανόν  του δημιουργεί την ανάγκη για κίνηση (ή για σταμάτημά της) μέσα στην κοιλιά. Οι έρευνες αναφέρονται κατά κύριο λόγο στην επιρροή της κλασικής μουσικής, όπως J. S. Bach, W. A. Mozart κ.λπ, δεδομένο που σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητείται. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που η μητέρα δεν θέλει να ακούσει το συγκεκριμένο είδος μουσικής, γιατί δεν της αρέσει ή δεν την εκφράζει; Πρέπει να πιεστεί;

Ως μουσικός, θα έλεγα πως η επιλογή του είδους δεν παίζει κανέναν ουσιαστικό ρόλο στην επικοινωνία μας με το έμβρυο. Η μουσική που απολαμβάνουμε, που μας δημιουργεί αίσθημα ηρεμίας, διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ποιος είπε ότι δεν μπορείς να απολαύσεις και ηρεμήσεις με τη μουσική των Queen, του Σωκράτη Μάλαμα, των ACDC, του Τζίμη Πανούση και οποιουδήποτε άλλου μουσικού/μουσουργού. Απενοχοποιούμε τα μουσικά είδη, λοιπόν, και βλέπουμε τι ταιριάζει καλύτερα σε εμάς. Προσαρμόζουμε μια όμορφη στιγμή στα δικά μας δεδομένα, στις δικές μας ανάγκες. Αυτό που θέλουμε να αναπτύξουμε είναι το κομμάτι της επικοινωνίας με το μωρό μας, το οποίο επιτυγχάνεται μόνο όταν εμείς νιώθουμε άνετα. Άλλωστε η ποικιλία είναι ακόμα πιο ωφέλιμη στη μετέπειτα ανάπτυξή του και στην επαφή του με τη μουσική σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

Το κατάλληλο περιβάλλον

Δημιουργήστε ένα περιβάλλον ακρόασης και αφιερώστε κάποιες στιγμές της ημέρας σας σε αυτό. Καθισμένη στην πολυθρόνα σας, άνετη και σε ηρεμία. Προσοχή, η μουσική δεν πρέπει να παίζει σε υψηλά ντεσιμπέλ (μεγάλη ένταση), καθώς οι δονήσεις από τα ηχητικά κύματα μεταφέρονται στο σώμα μας, άρα και στο έμβρυο και μπορεί να το ταράξουν. Ας δούμε, λοιπόν, ορισμένους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να εξελίξουμε λίγο αυτή τη μουσική ακρόαση.

• Τρόπος 1ος: Χαϊδέψτε την κοιλίτσα σας και, γιατί όχι, κλείστε τα μάτια επικεντρώνοντας τη  σκέψη σας στην αναπνοή σας.
• Τρόπος 2ος: Τραγουδήστε κι εσείς μαζί. Σας φτιάχνει τη διάθεση και αυτό «επικοινωνείται» στο έμβρυο.
• Τρόπος 3ος: Ακούστε μουσική χωρίς στοίχους και ταυτόχρονα διαβάστε μεγαλόφωνα το αγαπημένο σας βιβλίο ή ένα παραμύθι ή πείτε στο μωρό σας μια δική σας ιστορία.
• Τρόπος 4ος: Βάλτε και τον μπαμπά στο παιχνίδι. Ο ήχος της φωνής του είναι κι αυτός ένας από τους ήχους με τους οποίους χρειάζεται να έρθει σε επαφή το «σποράκι». Μπορεί, λοιπόν, να διαλέξει κι εκείνος κάποιες μουσικές και να μιλήσει στο παιδί του, χαϊδεύοντας την κοιλίτσα σας.
• Τρόπος 5ος: Αναζητήστε κάποια τραγούδια που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μελλοντικά ως νανουρίσματα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνο κάποιο από τα (υπέροχα) παραδοσιακά μας. Βρείτε ποιο νιώθετε εσείς άνετα να τραγουδάτε. Μπορεί να είναι το «Βλέφαρό μου», το «Que sera sera», το «Έχω ένα παπάκι» και ό,τι άλλο μπορεί να ειπωθεί με ηρεμία και ταιριάζει στην αισθητική σας.

Ηχητικό καλωσόρισμα στον έξω κόσμο

Ήρθε η ώρα να καλωσορίσουμε το μεγάλο, πια, «σποράκι» στη ζωή μας! Το νεογέννητό μας δεν έρχεται στη ζωή μέσα σε ένα ηχητικά αποστειρωμένο περιβάλλον. Εκτός από τον ήχο της καρδιάς μας και των όμορφων μουσικών στιγμών που του έχουμε προσφέρει, το μωρό βρίσκεται σε ένα ηχητικά θορυβώδες περιβάλλον. Αυτός είναι και ο λόγος που τα βρέφη ηρεμούν όταν ανοίγουμε τον απορροφητήρα ή το πιστολάκι για τα μαλλιά. Οι συσκευές αυτές παράγουν τον λεγόμενο «λευκό θόρυβο» (white noise). Ο ήχος αυτός περιλαμβάνει όλο το φάσμα των  συχνοτήτων και προσομοιάζει στον ήχο που άκουγε το παιδί μέσα στην κοιλιά. Τα μωρά έχουν αναπτύξει ένα ευάλωτο και ευερέθιστο νευρικό σύστημα. Έτσι οτιδήποτε μη οικείο μπορεί να τα στρεσάρει και να τα κάνει να νιώσουν άβολα. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να έχουν γίνει τα προηγούμενα βήματα, χάρη στα οποία έχουμε δημιουργήσει περισσότερα οικεία σημεία επαφής, εκτός από τον «λευκό θόρυβο» και τον χτύπο της καρδιάς της μητέρας, τα βρέφη είναι εξοικειωμένα και με ήχους άλλων ειδών. Οι μουσικές, οι ιστορίες, η φωνή της μαμάς και του μπαμπά, τα νανουρίσματα, κάνουν τα μωρά να αισθάνονται ήρεμα στο νέο περιβάλλον που βρίσκονται ξαφνικά.

Η μουσική υπάρχει ανέκαθεν στη ζωή μας, στο συνειδητό και στο υποσυνείδητό μας. Θα συνοδεύει πάντα τα παιδιά, ακόμα και όταν κι εκείνα μεγαλώσουν. Όταν, πια, θα κάνουν με τη σειρά τους δικά τους παιδιά κι τα παιδιά τους δικά τους παιδιά και ούτω καθεξής. Η μουσική δημιουργεί στον εγκέφαλο νευρώνες που δεν αναπτύσσονται με άλλον τρόπο. Κυρίως, όμως, διαμορφώνει την αισθητική, την ποιότητα ζωής, τις ευαισθησίες, την ανάγκη για εξερεύνηση. Γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργήσετε στιγμούλες με τα «σποράκια» σας. Είτε είναι μικρά, είτε μεγάλα είτε πολύ μεγάλα. Βάλτε μουσική και χορέψτε, κάνετε «χαζομάρες», γελάστε, κλάψτε. Απολαύστε συνοδεία μουσικής ένα ηλιοβασίλεμα, τη βροχή, ένα βιβλίο. Απολαύστε ακόμα και μόνο την ίδια τη μουσική. Χρησιμοποιήστε τη για να «διδάξετε» στα παιδιά σας να χαίρονται τις πιο όμορφες μικρές στιγμές της ζωής, επενδεδυμένες με την αρχαιότερη όλων των τεχνών. Δώστε τους απλόχερα την πιο πολύτιμη κληρονομιά. Γιατί να θυμάστε πως «αν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα…»

Η Μυρτώ Χρυσανθοπούλου είναι ηθοποιός-μουσικός-μουσικοθεατροπαιδαγωγός.