Πολλά έχουν αλλάξει στην ενημέρωση των μελλόντων γονέων από τότε που έμεινα για πρώτη φορά έγκυος, πάνω από 14 χρόνια πριν, ενώ ελάχιστα είχαν αλλάξει μεταξύ πρώτης και δεύτερης εγκυμοσύνης μου, που είχαν διαφορά 2,5 χρόνια. Αν έμενα έγκυος ξανά σήμερα, θα έκανα πολλά πράγματα διαφορετικά και το δίχως άλλο θα ταλαιπωριόμουν σωματικά, ψυχικά, οικονομικά πολύ λιγότερο. Τι μας έλειπε το 2007; Η ενημέρωση. Τι συνέβαινε τότε στην Ελλάδα, ως συνήθως; Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και η λοχεία είχαν σχηματοποιηθεί έτσι ώστε να εξυπηρετούν την κερδοφορία ενός βαθιά διαπλεκόμενου συστήματος. Λίγο πριν, αλλά δυστυχώς και μετά, τη μεγάλη οικονομική κρίση του 2008, οι εγκυμονούσες πηγαίναμε χωρίς καμιά επιλογή ως πρόβατα επί σφαγήν, υπακούοντας πειθήνια σε μια βιομηχανία τοκετών με αχαρακτήριστα (και πανάκριβα) μαιευτήρια, ενώ παρασυρόμασταν από καταναλωτικές μανίες που μας παρουσίαζαν ως μονόδρομο χαμογελαστές εκπαιδευμένες πωλήτριες, «μανούλες» και οι ίδιες, σε πολυκαταστήματα βρεφικών ειδών, χωρισμένα σε γαλάζιες και ροζ πτέρυγες. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν στα σπάργανα, ενώ βιβλία γονεϊκότητας κυκλοφορούσαν ελάχιστα και μάλλον παρωχημένα. Και πολλοί, περιμένοντας παιδί, την πατήσαμε…

Σήμερα, η διαδικτυακή ενημέρωση δίνει ένα σωρό εναλλακτικές, συχνά αλληλοσυγκρουόμενες και αμφιλεγόμενες (όμως τις μαθαίνεις, μπορείς να το ψάξεις καλύτερα και να επιλέξεις), οι μαιευτήρες, οι μαίες, και τα μαιευτήρια έχουν αναγκαστεί, υπό την κατακραυγή αλλά και την ενημέρωση των γυναικών, να γίνουν πιο φιλικοί προς τις εγκυμονούσες και τις επιτόκους, ενώ τα βιβλία που απευθύνονται σε μέλλοντες γονείς και σε νέους γονείς ανοίγουν δρόμους για σκέψη που κάποτε ούτε που τους φανταζόμασταν. Ακόμα, η προστασία της ψυχικής υγείας της εγκύου, της λεχώνας και της νέας μητέρας (και του συντρόφου της) παύει να αποτελεί σταδιακά θέμα ταμπού, με αποτέλεσμα κάμποσοι γονείς να δέχονται, αν χρειαστούν, ψυχολογική στήριξη και να αντεπεξέρχονται καλύτερα στα απαιτητικά και ψυχοφθόρα πρώτα χρόνια.

Θα μπορούσα να γράφω ώρες (και έχω ξαναγράψει) για το θέμα της αντιμετώπισης (από ειδικούς και μη) της εγκυμοσύνης, του τοκετού, της λοχείας, των πρώτων χρόνων με το μωρό, των νέων μαμάδων και των νέων μπαμπάδων, στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας. Όμως, μια και η έμπνευση προήλθε από το Περιμένοντας παιδί. Μύθοι και πραγματικότητα έναν εξαιρετικό σουηδικό οδηγό γονεϊκότητας, που μάλιστα δανείζει και τον τίτλο του στο παρόν άρθρο, θα προτιμούσα να παρουσιάσω δέκα (από τους εκατοντάδες) μύθους που συνάντησα στο βιβλίο, που αναγνώρισα μέσα από τη δική μου εμπειρία ή τις εμπειρίες των φιλενάδων μου και που πρέπει να καταρριφθούν και να βγουν από τις ζωές μας, ώστε αυτές να βελτιωθούν. Αναφορικά, τώρα, με τις πραγματικότητές μας; Ας τις φτιάξουμε ο καθένας και η καθεμιά για τη δική του/της οικογένεια, με τον καλύτερο και πιο ταιριαστό τρόπο για όλα τα μέλη της. Το θέμα είναι να καταφέρουμε να απαλλαγούμε από αγκυλώσεις και στερεότυπα που σημάδεψαν γενιές γονέων και βέβαια παιδιών.

1. Η εγκυμοσύνη είναι η ομορφότερη περίοδος της ζωής μιας γυναίκας⇒ Η εγκυμοσύνη είναι μια δύσκολη, πολύ αγχωτική διαδικασία, είναι επίπονη, κουραστική, επικίνδυνη και φυσικά δεν μπορεί να μοιραστεί. Μην φοβάστε να πείτε ότι ζορίζεστε, να εκφράσετε τις αγωνίες σας και να ζητήσετε βοήθεια όποτε τη χρειάζεστε. Μακάρι να είστε διαρκώς με ειλικρινές (και όχι κοινωνικά επιβεβλημένο) χαμόγελο στα χείλη, αλλά είναι κομματάκι δύσκολο.
2. Η καισαρική είναι πιο εύκολη και άρα προτιμότερη από τον φυσιολογικό τοκετό⇒ Η καισαρική τομή είναι σωτήρια για τη ζωή της μητέρας και του μωρού όταν υπάρχει λόγος να γίνει, αλλά δεν παύει να είναι ένα σοβαρό χειρουργείο στην κοιλιακή χώρα, με πολύ πόνο και δυσκολία κίνησης μετά, και να ενέχει σαφώς περισσότερους κινδύνους από έναν φυσιολογικό τοκετό, τόσο για τη μητέρα όσο και για το μωρό. Επομένως, συζητήστε διεξοδικά με τον γιατρό σας για τη στάση του απέναντι στις καισαρικές –γνωρίζετε, πιστεύω, για τα ποσοστά τους στη χώρα μας, που είναι εντελώς αφύσικα–, αλλάξτε γιατρό αν διαφωνείτε ή διαβλέψετε κάτι παράξενο και μην επιλέξετε την καισαρική λόγω φόβου ή «ευκολίας». Ο φόβος μπορεί να αντιμετωπιστεί, η ευκολία εξελίσσεται σε δυσκολία, ιδιαίτερα τον πρώτο καιρό στο σπίτι.
3. Μετά τον τοκετό, η μητέρα πλημμυρίζει από ευτυχία⇒ Δεν είναι λάθος ή περίεργο μετά τον τοκετό η λεχώνα να νιώσει κούραση, στενοχώρια, θυμό, φόβο ή έναν συνδυασμό των παραπάνω, να κλαίει, να είναι μπερδεμένη και θλιμμένη και να μη θέλει να δει άνθρωπό. Και τα δωμάτια στα μαιευτήρια, εκτός από γελοία μπαλόνια βασισμένα στο φύλο του μωρού, γιγάντια, άχρηστα αρκούδια και πανάκριβα λουλούδια, που ακόμα συντηρούν τη βιομηχανία που προανέφερα, αντί να απαγορευτούν διά ροπάλου, φιλοξενούν πονεμένες και ταλαιπωρημένες και απορημένες γυναίκες που το μόνο που θέλουν είναι ηρεμία και χρόνο να γνωριστούν με το μωρό τους. Ούτε δώρα, ούτε επισκέψεις, ούτε υποδείξεις για το πώς θα έπρεπε να αισθάνονται.
4. Η μητέρα, επειδή «κουβαλάει το φορτίο», επειδή κυοφορεί, πρέπει να συνεχίσει να φέρει το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας του και μετά τη γέννησή του⇒ Η ισόποση κατανομή ευνοεί όχι μόνο τους γονείς, αλλά κυρίως το ίδιο το μωρό. Οι εποχές που οι άντρες δεν ασχολούνταν με το παιδί τους, γιατί δεν είχαν την κατάρτιση ή την υποχρέωση ή τις γνώσεις και φυσικά γιατί όλο αυτό ήταν μια υπόθεση «γυναικεία» έχουν παρέλθει. Οι μπαμπάδες μπορούν και πρέπει να είναι ενεργοί από την πρώτη στιγμή στο μαιευτήριο και να βοηθήσουν εξ αρχής τη σύντροφό τους να μην καταρρεύσει από το βάρος της νέας κατάστασης.
5. Οι άντρες δεν μπορούν έχουν «μητρική συμπεριφορά»⇒ Φυσικά και μπορούν, όπως έχει αποδειχτεί και μέσα από έρευνες και μέσα από την πράξη, όπως άλλωστε έχει και κάθε θηλαστικό. Γι’ αυτό καλύτερα πλέον να χρησιμοποιούμε τον όρο γονεϊκή συμπεριφορά.
6. Ο θηλασμός είναι απαραίτητος για να είναι υγιή τα βρέφη⇒ Στις δυτικές αναπτυγμένες χώρες, οι διαφορές στη σωματική και πνευματική υγεία των παιδιών που δεν θήλασαν και των παιδιών που θήλασαν δεν είναι διακριτές. Δεν θηλάζουν όλες οι γυναίκες εύκολα. Δεν επιθυμούν όλες οι γυναίκες να θηλάσουν. Ο θηλασμός συστήνεται από τον Π.Ο.Υ, είναι σίγουρα οικονομικότερος και, αν πάει καλά, πρακτικότερος, αλλά η μεικτή διατροφή ή το ξένο γάλα δεν θα κάνουν κακό στο μωρό σας. Ζητήστε, αν θέλετε, συμβουλές και βοήθεια και διαλέξτε τη μέθοδο ταΐσματος που ταιριάζει σε εσάς, στην οικογένειά σας και στο παιδί σας. Το άγχος και οι τύψεις του μη ικανοποιητικού θηλασμού ή του μη θηλασμού μόνο κακό κάνουν στο βρέφος και στους γονείς του.
7. Υπάρχουν συγκεκριμένες επιτυχείς μέθοδοι κοιμίσματος του μωρού⇒ Πράγματι, θα βρείτε βιβλία και ιστοσελίδες που υπόσχονται τον ουρανό με τ’ άστρα. Θα σας πω κι εγώ, αν θέλετε τι έκανα, και στο ένα μου παιδί πήγε κατά διαόλου ενώ στο άλλο λειτούργησε σχεδόν τέλεια. Η αλήθεια είναι πως το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό και ανταποκρίνεται διαφορετικά σε κάθε μέθοδο ύπνου. Δοκιμάζετε και βλέπετε ή αφήνετε το ένστικτό σας και τις δυνάμεις σας να σας καθοδηγήσουν. Ένα, όμως, να θυμάστε: Ότι τα βρέφη δεν είναι φτιαγμένα για να κοιμούνται διαρκώς και δεν ξεχωρίζουν τη μέρα από τη νύχτα. Εμείς, όμως, οι ενήλικοι χρειαζόμαστε συνεχόμενο ύπνο για να παραμείνουμε υγιείς. Γι’ αυτό πρέπει –ιδανικά–οι δυο γονείς να μοιράζονται τις νύχτες και να ξεκουράζονται εξίσου. Αν η μητέρα θηλάζει αποκλειστικά, τότε ο πατέρας πρέπει να αναλάβει όλες τις άλλες νυχτερινές υποχρεώσεις ή να ταΐζει κάποιες φορές με μπουκάλι γάλα αντλημένο από θήλαστρο, ώστε η μητέρα να κοιμάται. Η κούραση των πρώτων μηνών, τα άγχη, οι καταθλίψεις και οι τριβές του ζευγαριού οφείλονται ως επί το πλείστον στην έλλειψη ύπνου και στα διαρκή κλάματα –φυσιολογικά για εκείνο, όχι όμως για εμάς– του μωρού. Αν δεν αντέχετε, ζητήστε βοήθεια.
8. Κάποιος γονιός, στην Ελλάδα στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων η μητέρα, πρέπει να σταματήσει τη δουλειά του για να μεγαλώσει το παιδί⇒ Μετά την –ιδανικά– ισόποση κατανομή της γονεϊκής άδειας, κανένας γονιός δεν πρέπει να χάσει την επαφή του με τη δουλειά του και οφείλει να συνεχίσει να εξελίσσεται, με τον/τη σύντροφό της/του στο πλευρό της/του. Η γονεϊκότητα δεν πρέπει να σταματήσει την επαγγελματική ζωή κανενός γονέα. Αν γίνει αυτό, σύντομα θα προκαλέσει, εκτός από οικονομικά προβλήματα, και ζήλιες και άλλες προστριβές και ανισορροπία.
9. Τα μωρά χρειάζονται πάμπολλα και ακριβά πράγματα⇒ Προμηθευτείτε (αγοράστε ή ιδανικά δανειστείτε) λίγα ρούχα, πολλές πάνες, υποκατάστατα γάλακτος ή μπιμπερό (αν δεν θέλετε ή δεν μπορείτε να θηλάσετε), ένα θερμόμετρο, έναν νυχοκόπτη, ένα καλό καρεκλάκι αυτοκινήτου, ένα κρεβάτι με καλό στρώμα και ένα ανατομικό καρότσι για αρχή. Στην πορεία θα δείτε αν υπάρχουν και άλλες πραγματικές ανάγκες να καλύψετε. Φυσικά, έχετε κάθε δικαίωμα να ψωνίσετε ό,τι θέλετε (μπορώ να σας κάνω μια τεράστια λίστα με παντελώς άχρηστες αγορές). Όμως, να ξέρετε πως έτσι εξυπηρετείτε δικές σας ψυχικές ανάγκες και όχι τις ουσιαστικές ανάγκες του μωρού σας. Και να θυμάστε πως η ανατροφή του παιδιού μέχρι τουλάχιστον τα 18 του χρόνια είναι κοστοβόρα. Οπότε, καλύτερα να αποταμιεύετε παρά να ξοδεύετε.
10. Αν οι γονείς τα κάνουν όλα καλά, τότε το παιδί θα μεγαλώσει και θα είναι όλα καλά. Και το αντίστροφο⇒ Τη σήμερον ημέρα, για τα πάντα, από τον αυτισμό και τις διατροφικές διαταραχές, μέχρι τις κακές σχολικές επιδόσεις, τις καταχρήσεις και την ανικανότητα σύναψης υγιών ενήλικων σχέσεων, η ευθύνη επιρρίπτεται στους γονείς του ατόμου. Θα βρείτε παντού σχετική αρθρογραφία από ειδικούς (και μη) και σίγουρα θα συναντήσετε την κλασική συζήτηση: αν γινόμαστε ό,τι γινόμαστε εξαιτίας της κληρονομικότητας, του περιβάλλοντος ή ενός συνδυασμού αυτών. Σίγουρα η ανατροφή έχει κανόνες, σίγουρα η γονεϊκότητα είναι ευκολότερη όταν δεν υπάρχουν καβγάδες και υπάρχουν όρια, όμως ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΓΟΝΙΟΣ, και καλό είναι να το καταλάβουμε έγκαιρα, πριν αφήσουμε τις τύψεις να μας ροκανίσουν και τους επικριτές μας να μας νικήσουν. Ναι, θα θυμώσουμε με τα παιδιά μας, ναι, κάποια στιγμή δεν θα έχουμε καμία όρεξη να παίξουμε μαζί τους, ναι, θα προτιμήσουμε ένα βράδυ να βγούμε με μια παρέα, αντί να διαβάσουμε παραμυθάκια, ναι, θα είμαστε συχνά άδικοι, ασυνάρτητοι, απότομοι, με άλλα λόγια ανθρώπινοι και μια χαρά θα μεγαλώσουν τα παιδιά μας. Η σύγχρονη αντίληψη ότι οι γονείς πρέπει να προσπαθούν για να δημιουργήσουν ένα τέλειο περιβάλλον για το παιδί τους είναι παράξενη και προβληματική. Φυσικά, υπάρχουν κάκιστα οικογενειακά περιβάλλοντα, που βλάπτουν πραγματικά τα παιδιά, σπιτικά με βία, με κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών, με γονείς ασθενείς που αδυνατούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Μη δημιουργήσετε ένα τέτοιο. Κι αν δείτε πως τείνει να δημιουργηθεί, ζητήστε έγκαιρα βοήθεια. Με εξαίρεση, όμως, κάποιες εξαιρέσεις, να θυμάστε πως ό,τι κάνετε ως γονείς δεν παίζει και τόσο σημαντικό ρόλο όσο του έχει αποδοθεί στο τι θα γίνει το παιδί σας μεγαλώνοντας.

Διαβάστε (ακόμα κι αν έχετε ήδη παιδιά, θα έχει πολλά να σας δώσει): Περιμένοντας παιδί. Μύθοι και πραγματικότητα, των Cecilia  Chrapkowska και Agnes Wold, Εκδόσεις Πατάκη