Αθήνα, Φεβρουάριος 2023, «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΕΧΝΗ». Διάβασα αυτό το σύνθημα σε μια από τις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας των καλλιτεχνών και θυμήθηκα τη Μελίνα Μερκούρη. Με πόσο πάθος αγωνίστηκε για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Άραγε, αν ζούσε, θα αποτελούσε προσβολή για εκείνη και τον αγώνα της το συγκεκριμένο σύνθημα; Κρίνοντας από την αντίδρασή της όταν ο αγαπημένος της σύντροφος Ζιλ Ντασέν της είπε «Ωραία τα μάρμαρα, αλλά τι γίνεται με το τώρα; Δεν αλλάζουν πολλά στο σήμερα μόνο με τα μάρμαρα», η απάντηση είναι «όχι». Η Μελίνα άκουσε τον Ζιλ και έκανε αμέσως παρέμβαση στην εκπαίδευση από τη θέση της Υπουργού Πολιτισμού βάζοντας, το 1994, τις τέχνες και τον πολιτισμό μέσα στη μαθησιακή διαδικασία. Ήξερε ότι, αν αλλάξει η εκπαίδευση, θα αλλάξει η κοινωνία.

Το συστηματικό ενδιαφέρον για την καλλιτεχνική εκπαίδευση στη χώρα ξεκίνησε λίγο νωρίτερα, το 1988, όταν ιδρύθηκε το πρώτο μουσικό σχολείο στην Παλλήνη. Μέχρι σήμερα μετράμε 51 μουσικά σχολεία σε όλη τη χώρα, με τελευταίο το μουσικό της Αθήνας που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2016. Το 2003 ξεκίνησε άλλος ένας υποστηρικτικός προς τις τέχνες και τον πολιτισμό εκπαιδευτικός θεσμός, τα καλλιτεχνικά σχολεία. Μέχρι σήμερα μετράμε 9 σε όλη τη χώρα, με τα 4 από αυτά να βρίσκονται στην Αττική. Κοινός σκοπός  των μουσικών και καλλιτεχνικών σχολείων είναι η καλλιέργεια των δεξιοτήτων που αφορούν στις Καλές Τέχνες και παράλληλα η εξοικείωση, η προετοιμασία και η κατάρτιση των μαθητών που επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγελματικά μια από τις τέχνες, χωρίς να υστερούν, όμως, σε γενική παιδεία, αν τελικά ακολουθήσουν άλλη επαγγελματική κατεύθυνση.

Τόσο τα μουσικά όσο και τα καλλιτεχνικά είναι δημόσια σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με διευρυμένο πρόγραμμα, για να μπορούν να δίνουν έμφαση στη μουσική και στις υπόλοιπες τέχνες αντίστοιχα. Επειδή και τα δύο είναι διαδημοτικά σχολεία, δικαίωμα εγγραφής σε αυτά έχουν όλοι οι μαθητές που εκδηλώνουν ενδιαφέρον, αφού πρώτα περάσουν από σχετικές εισαγωγικές εξετάσεις. Οι αιτήσεις των ενδιαφερομένων γίνονται κάθε χρόνο το Μάιο και οι εξετάσεις διενεργούνται, συνήθως, το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου. Την εισαγωγή των μαθητών στα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία αναλαμβάνει μια Επιτροπή Επιλογής (Ε.Ε.) που ορίζεται με απόφαση της οικείας Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης για κάθε σχολείο.

Εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα 

Το πρόγραμμα των μουσικών σχολείων αποτελείται από 42 συνολικά ώρες την εβδομάδα, εκ των οποίων οι 28-29 αφορούν μαθήματα γενικής παιδείας και οι 13-14 μαθήματα μουσικής παιδείας (ευρωπαϊκή μουσική, αρμονία, ιστορία μουσικής, κριτική μουσική ακρόαση, χορωδία, μουσικό σύνολο, πιάνο, παραδοσιακό όργανο, ατομικό όργανο επιλογής, μουσική τεχνολογία, ηχοληψία κ.ά.) Αντίστοιχα, αυτό των καλλιτεχνικών ορίζεται σε 40 ώρες εβδομαδιαίως με τις 26-27 να αφιερώνονται σε μαθήματα γενικής παιδείας και οι 13-14 σε μαθήματα καλλιτεχνικής παιδείας τριών διαφορετικών κατευθύνσεων:

1. Εικαστικών Τεχνών (εικαστικό εργαστήρι, ιστορία τέχνης, χορός, θέατρο, μουσική, κ.α.)
2. Θεάτρου-Κινηματογράφου (υποκριτική-αυτοσχεδιασμός, αγωγή προφορικού λόγου, θεατρολογία, θεατρική κίνηση-χορός, κινηματογράφος, εικαστικά, μουσική, εργαστήρι δημιουργικής γραφής κ.ά.)
3. Χορού (κλασικός, σύγχρονος και παραδοσιακός χορός, μουσική, θέατρο, εικαστικά κ.ά.)

Εισαγωγή μαθητών στα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία

Τα θέματα στα οποία αξιολογούνται οι μαθητές προκειμένου να εισαχθούν στα μουσικά σχολεία είναι ο ρυθμός, η ακουστική και φωνητική ικανότητα, η διάκριση ηχοχρωμάτων και προαιρετικά η εκτέλεση ενός μουσικού οργάνου (ευρωπαϊκό ή παραδοσιακό). Να σημειωθεί ότι οι μουσικές γνώσεις των μαθητών δεν είναι απαραίτητες καθώς αυτό που εξετάζεται είναι η ικανότητα μουσικής αντίληψης.

Για την εισαγωγή των μαθητών στα καλλιτεχνικά σχολεία κάθε μαθητής έχει τη δυνατότητα να είναι υποψήφιος σε μια ή δυο από τις τρεις κατευθύνσεις που προσφέρονται και τα θέματα στα οποία αξιολογούνται είναι
α) για την κατεύθυνση των εικαστικών τεχνών, το σχέδιο με χρώμα ή ασπρόμαυρο και η περιγραφή του σχεδίου σε ένα κείμενο 200 περίπου λέξεων
β) για την κατεύθυνση του θεάτρου-κινηματογράφου, ο αυτοσχεδιασμός, η απόδοση κειμένου και η συγγραφή σεναρίου (200 λέξεων) που θα είναι βασισμένο σε 3-5 εικόνες που θα τους δοθούν από την επιτροπή.
γ) για την κατεύθυνση του χορού, το ομαδικό μάθημα χορού, ο αυτοσχεδιασμός, οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί και η συγγραφή μιας ιστορίας (200 λέξεων) εμπνευσμένης από 3-5 φωτογραφίες που θα δοθούν από την επιτροπή

Είναι αξιοσημείωτο ότι η ζήτηση για τα συγκεκριμένα σχολεία έχει αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Από τη μία δείχνει την αγάπη που έχουν τα παιδιά για την καλλιτεχνική παιδεία. Από την άλλη αναδεικνύει τα προβλήματα του βαρετού γενικού σχολείου, που όλοι θέλουν να αποφύγουν. Αυτός ήταν ένας από τους σκοπούς του προγράμματος Μελίνα: Να φτιάξει ένα δημόσιο σχολείο όπου όλα τα παιδιά θα έρχονται σε καθημερινή επαφή με τις τέχνες και τον πολιτισμό. Ένα μη βαρετό σχολείο. Δεν είναι περίεργο που οι αιτήσεις για εισαγωγή σε ένα από τα λίγα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία που λειτουργούν στη χώρα είναι τόσο πολλές. Τι κι αν είναι διευρυμένο το ωρολόγιο πρόγραμμά τους και σε πολλές περιπτώσεις οι μαθητές χρειάζεται να διανύσουν απόσταση πολλών χιλιομέτρων και φεύγουν από το σπίτι τους πολύ νωρίς το πρωί και επιστρέφουν με τη δύση του ηλίου…

Τα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία απευθύνονται σε εφήβους. Σε νέους ανθρώπους που επιθυμούν να έχουν φωνή και αυτή να ακούγεται. Να εκφράζονται χωρίς φόβο και να νιώθουν ελεύθεροι. Να πρωτοπορούν και να καινοτομούν. Να γνωρίζουν γιατί μαθαίνουν όσα μαθαίνουν. Να έχουν αξία όσα μαθαίνουν, για τους ίδιους και τον κόσμο ολόκληρο. Να ανήκουν σε μια ομάδα. Να έχουν ελεύθερο και δημιουργικό χρόνο. Να τους αντιμετωπίζουν με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Να συνδιαλέγονται με τον πολιτισμό τους και να είναι μέρος αυτού. Να σκέφτονται με το μυαλό και την καρδιά. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι η ενασχόληση με την τέχνη τα προσφέρει όλα αυτά; Ποιος μπορεί να μη συμφωνήσει με τη Μελίνα ότι αν επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση του παιδιού στον Πολιτισμό θα δημιουργηθεί μια άλλη κοινωνία, μια άλλη νοοτροπία, μια άλλη πολιτική; Και από τη στιγμή που τα καλλιτεχνικά μαθήματα έχουν απαξιωθεί πια τόσο πολύ στο γενικό σχολείο και το πρόγραμμα Μελίνα έχει μπει στο συρτάρι με τα αζήτητα, ας ευχηθούμε ότι τα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία θα αυξηθούν τόσο που δεν θα χρειάζεται πια οι μαθητές να περνούν τη δοκιμασία των εξετάσεων για την εισαγωγή τους σε αυτά.

Η Μαρία Γεράκη είναι εκπαιδευτικός.