Με αφορμή το βιβλίο Κυκλαδικά Ειδώλια – Ταξιδεύουν στον χρόνο (Εκδόσεις Μέλισσα) κάναμε μια περιδιάβαση στον στοχασμό της συγγραφέα Σοφίας Γιαλουράκη. Η Σοφία Γιαλουράκη έχει αφιερώσει τη ζωή της στα παιδιά και στην τέχνη. Για πάνω από είκοσι χρόνια ήταν η εμψυχώτρια του σαββατιάτικου προγράμματος για παιδιά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τη γνωρίζουν όσοι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με την εισαγωγή της τέχνης στο σχολείο και με τη μουσειακή αγωγή, αφού ήταν από τις πρωτοπόρους στην Ελλάδα, που μύησε παιδιά και εκπαιδευτικούς στα μουσεία.

Η Γιαλουράκη επιμένει πως τα κυκλαδικά ειδώλια έχουν τόσα πολλά να μας πουν και πως ταιριάζουν με τον τρόπο που τα παιδιά δημιουργούν. «Η κυκλαδική τέχνη, αυτή η θαυμάσια τέχνη, καλύπτει την 3η χιλιετία πριν από τη γέννηση του Χριστού. Πόσα χρόνια πριν! Κι όμως είναι μια τέχνη που ακτινοβολεί, που μοιάζει τόσο κοντινή μας…», γράφει. Με αφορμή το βιβλίο της για τα κυκλαδικά ειδώλια, έχει δηλώσει: «Τα παιδιά είμαι σίγουρη πως θα τ’ αγαπήσουν, πως θα παίξουν μαζί τους, πως θα γίνουν φίλοι τους. Ακόμη το βιβλίο αυτό ίσως βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς να δουν έναν άλλο τρόπο εργασίας που να έχει σχέση με μουσειακά αντικείμενα…»

Θεωρεί πως αν οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς βοηθήσουν τα παιδιά να προσεγγίσουν το μουσείο και τα εκθέματα του κυκλαδικού πολιτισμού με τον τρόπο που προτείνει στο βιβλίο της, τα παιδιά θα αντιληφθούν τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας μας. Συγκεκριμένα απευθύνεται στα παιδιά: «Όλα τα αγάλματα είναι γεμάτα φως και ομορφιά. Προσέξτε τα, παιδιά. Αγαπήστε τα. Θαυμάστε τα. Είναι η κληρονομιά μας».

Στη μύηση σε αυτή την «κληρονομιά» αφιέρωσε όλο το έργο της. Θεωρεί σημαντικό τα παιδιά μας να ξέρουν την ταυτότητά τους, να ξέρουν πόσο σημαντικός είναι και τι ρόλο έπαιξε στην ιστορία της ανθρωπότητας αυτός ο πολιτισμός που είναι στο DNA τους, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Όχι από αρχαιολαγνεία ή διάθεση απλώς να αναλογιστούν τα παιδιά το μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων, αλλά επειδή πιστεύει ότι οφείλουν και σήμερα να συνεχίσουν το μεγαλείο αυτό. Για αυτό τονίζει: «Ταξιδέψτε με τη φαντασία σας σ’ αυτούς τους μακρινούς χρόνους. Μην ξεχνάτε ποτέ πως είστε απόγονοι αυτών των ανθρώπων κι αυτού του λαμπρού πολιτισμού».

Γενικότερα, η Γιαλουράκη θεωρεί ότι η τέχνη καταφέρνει να νικήσει το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης. Γι’ αυτό και στο βιβλίο της μιλά στα παιδιά πολύ συχνά για τους καλλιτέχνες που έφτιαξαν αυτά τα ειδώλια, κερδίζοντας μια ιδιότυπη αθανασία.  Ειδικότερα έχει δηλώσει: «Η τέχνη είναι το μοναδικό τρόπαιο που μπόρεσε ο άνθρωπος να στήσει μέσα στη φυγή των πάντων, για να συμβολίσει την ανεξήγητη πίστη του στη διάρκεια. Την πίστη αυτή, επειδή είναι προσωπικό του δημιούργημα, τη λέει ποίηση. Στη μακρά διάρκεια, ανυψωμένη σε όνειρο, τη λέει αιωνιότητα. Ξέρει όμως πολύ καλά, στα κατάβαθά του, πως η δεύτερη τούτη λέξη περιέχει κάτι το ανείπωτα τραγικό – γιατί περιλαμβάνει και την αυτοδιάψευσή της: μιλάμε για αιωνιότητα επειδή ξέρουμε πολύ καλά το αναπότρεπτο του θανάτου. Το αιώνιο είναι μια λέξη – λυγμός. Γλώσσα, λοιπόν, η Τέχνη, για να μπορεί να πραγματωθεί, να βρίσκει και τον τρόπο να ξεπερνάει τις “διαλέκτους”».Μπορεί όμως το παιδί να κατανοήσει τη λειτουργία της τέχνης; Κατά τη Γιαλουράκη, απόλυτα. Γι’ αυτό και σημειώνει: «Το έργο τέχνης αναπτύσσει την ευαισθησία του παιδιού, σε έναν κόσμο σκληρό, το ωθεί σε δημιουργία και το βοηθά να κατανοήσει τον κόσμο που το περιβάλλει με τον πιο μαγικό τρόπο. Τα έργα τέχνης δεν είναι άψυχα αντικείμενα, κρύβουν δύναμη, μπορούν να μιλήσουν και να κινηθούν». Γι’ αυτό και την επαφή του παιδιού με την τέχνη δεν τη θεωρεί πολυτέλεια αλλά καθήκον κάθε εκπαιδευτικού, όπως λέει: «Όλοι εμείς που ασχολούμαστε με παιδιά θεωρώ πως είναι χρέος μας να τα φέρουμε σε επαφή με ότι πιο αγνό και αληθινό έζησε – και ζει ίσως ακόμα – στην ελληνική ψυχή».

Η Γιαλουράκη δεν μένει, όμως, μέσα στους κλειστούς τοίχους του Μουσείου. Με τη φαντασία, ταξιδεύει τα παιδιά στο πεδίο δράσης των ανθρώπων που κατασκεύασαν τα εκθέματα, συνδέοντας απόλυτα τον τόπο με τη διάθεση για τη δημιουργία της τέχνης. Τα κάνει ποιητές για να τραγουδήσουν μαζί με τον Ελύτη το φως και το χρώμα του Αιγαίου, την αλμύρα της θάλασσας και το μάρμαρο των Κυκλάδων. Με υπερηφάνεια που είναι Ελληνίδα δηλώνει: «Η αλυσίδα είναι μία και δεν κόβεται με τα χρόνια. Οι τόποι της πατρίδας μας και οι πολιτισμοί της σε κάνουν να ονειρεύεσαι. Σε κάνουν ποιητή, τραγουδιστή. Η ενέργεια που εκπέμπουν αυτοί οι ιεροί χώροι της πατρίδας μας είναι τεράστια. Πολλές φορές συνομίλησα με τις πέτρες, τα κατάλαβα όλα».

Την ευχαριστούμε που βοηθά και εμάς, παιδιά και εκπαιδευτικούς, να τα καταλάβουμε.
Διαβάστε: Σοφία Γιαλουράκη, Κυκλαδικά ειδώλια: Ταξιδεύουν στο χρόνο, Εκδόσεις Μέλισσα

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.