Από την αχνή ροζ γραμμή του τεστ εγκυμοσύνης (κλάμα χαράς) μέχρι να αδειάσει το σπίτι ξανά (κλάμα χαράς στην εφηβεία –πωπώ, πώς μεγάλωσε κι ανοίγει τα φτερά του και επιτέλους είμαστε και λίγο μόνοι στο σπίτι! Για αργότερα δεν ξέρω να σας πω αν θα πάθουμε το σύνδρομο της άδειας φωλιάς, νομίζω, όμως, ότι θα το αντιμετωπίσουμε), είναι μια ανάσα δρόμος (δεν φαντάζεστε πώς κυλάνε τα χρόνια), ανοδικός κυρίως, και συχνά με μεγάλη κλίση και αντίξοες συνθήκες. Η γονεϊκότητα είναι σαν μια σκάλα. Με σκαλιά πολλά και διαφορετικά. Αναγκαία και επίπονα. Εγκυμοσύνη, τοκετός, λοχεία, βρέφος, μωρό, νήπιο, παιδί, έφηβος/η, νέος/α ενήλικος/η. Κι όλα τούτα όχι απαραίτητα μια φορά.

Αυτή την ταιριαστή παρομοίωση, της γονεϊκότητας ως σκάλας, χρησιμοποιεί η μοντεσσοριανή παιδαγωγός Ντίνα Νομικού στη Σκάλα. Ιστορίες για γονείς, ένα βιβλίο για γονείς σε δράση, για γονείς υπό σκέψη και για υποψήφιους γονείς, που στοχεύει να προσεγγίσει τη δυναμική και πολυδιάστατη διαδικασία της μητρότητας και της πατρότητας περιφερειακά, αφυπνίζοντας και φωτίζοντας κάποια σημεία στα οποία πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος. Κάποτε, όταν τα παιδιά μου ήταν ακόμα μικρά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, κι εγώ μια πανικοβλημένη, νέα μαμά, με πλήρη άγνοια, γεμάτη ανεξέλεγκτη κούραση, τύψεις και θυμό, η Ντίνα, μέσα από κείμενα και ομιλίες της, με έμαθε πολλά και όμορφα πράγματα. Πράγματα απλά, τόσο απλά, που δεν φανταζόμουν ότι από μόνα τους αρκούν για να μετατρέψουν μια εφιαλτική καθημερινότητα σε λειτουργική και ευχάριστη. Με ανακούφισε και την ίδια ανακούφιση αισθάνθηκα και τώρα, παρόλο που είμαι ψυχραιμότερη, ωριμότερη και πιο χαλαρή και ξεκούραστη, διαβάζοντας το βιβλίο και οδεύοντας σιγά σιγά προς την κορυφή της σκάλας.

Παρατηρώ, στηρίζω και πάω

Η κεντρική ιδέα της Ντίνας, που είναι και η ίδια μαμά δυο παιδιών, επομένως γράφει όχι μόνο επιστημονικά, αλλά και βιωματικά, είναι η ακόλουθη: Σε γενικές γραμμές, όσο ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια στη σχέση γονιού-παιδιού, τόσο απολαμβάνουμε τη διαδρομή. Αλλά όχι πάντα. Σε κάθε σκαλοπάτι είμαστε συνήθως πιο ώριμοι και πιο υποψιασμένοι, αλλά και πιο κουρασμένοι. Παρεμπιπτόντως, δεν ξέρουμε ούτε πότε είναι το επόμενο σκαλοπάτι ούτε πόσο ψηλό ή απότομο θα είναι ούτε τη θέα του ούτε τις «καιρικές συνθήκες», που θα επικρατούν μόλις πατήσουμε πάνω του. Υπάρχει κίνδυνος να τσακιστούμε, επομένως χρειάζεται να είμαστε θωρακισμένοι ώστε να σηκωθούμε ξανά. Θα κάνουμε λάθη, θα αισθανθούμε κριτική, για κάτι που μαθαίνεται μόνο μέσω της εμπειρίας και που ως τώρα δεν ξέραμε πώς γίνεται.

Στις επαναλήψεις, ξεκινάμε την άνοδο με φόρα και αυτοπεποίθηση, για να φάμε τα μούτρα μας, γιατί το δεύτερο, το δίδυμο ή το τρίτο ή το τέταρτο παιδί μας έχει άλλη σκάλα να μας δώσει. Δεν είναι εύκολες οι ισορροπίες σε σπίτια που καλύπτουν διαφορετικές ηλικίες. Καμιά σκάλα γονεϊκότητας δεν είναι η ίδια. Όσοι έχετε παραπάνω από ένα παιδιά, σίγουρα το έχετε διαπιστώσει. Ακόμα κι αν μεγαλώνουν με τον ίδιο τρόπο, στο ίδιο οικογενειακό πλαίσιο, είναι δυο ή τρία ή τέσσερα διαφορετικά παιδιά, με διαφορετική ιδιοσυγκρασία, διαφορετικά γνωρίσματα, διαφορετικές ανάγκες, διαφορετικές απαιτήσεις. Κάθε νέο μέλος, λοιπόν, οδηγεί τους γονείς να αρχίσουν ξανά το ανέβασμα σε μια καινούργια, προκλητική σκάλα. Με κάποια γνώση, αλλά και με ανάγκη για μεγάλη ευελιξία. Προσοχή! Είναι πολύ εύκολο να εγκλωβιστούμε σε ένα σκαλί και να μην μπορούμε εύκολα να κάνουμε το βήμα προς τα πάνω.

Η Ντίνα δεν έρχεται να δώσει έτοιμες λύσεις, γιατί πολύ απλά έτοιμες λύσεις δεν υπάρχουν. Και φυσικά, δεν μας κουνάει το δάχτυλο. Γράφει απλά και κατανοητά, με λογοτεχνικότητα και πρωτότυπη δομή. Το βιβλίο κυλάει σαν νεράκι και αναγνωρίζεις τον παλιό, τον τωρινό και τον μελλοντικό εαυτό σου σχεδόν σε κάθε φράση του. Δεν μας φορτώνει με άχρηστες πληροφορίες. Αυτό που προτείνει, μέσα από μια σειρά σύντομων κειμένων για διάφορα θέματα και κάθε ηλικία, βασισμένων στη μοντεσσοριανή φιλοσοφία, αλλά όχι μόνο σε αυτή, είναι καταρχάς να παρατηρούμε καλά όσα μας συμβαίνουν από τη στιγμή που γινόμαστε γονείς, αλλά και όσα κρύβονται από κάτω επιμελώς –και συνήθως δεν τολμάμε να τα φέρουμε στην επιφάνεια από φόβο (δεν φαντάζεστε πόσες βαθιές μνήμες και χαρακτηριστικά που αγνοούσατε αναδύονται όταν γινόμαστε μαμάδες και μπαμπάδες).

Αληθινές οικογένειες

Υπάρχει η πληροφορία, οι αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού. Το τι θα τα κάνουμε είναι προσωπικό θέμα. Υπάρχουν λάθος τρόποι και σωστοί τρόποι. Υπάρχουν και οι άλλοι τρόποι: Αυτοί που προκύπτουν στις αληθινές οικογένειες και έχουν λίγο από όλα. Βασική; Η διαδικασία ιεράρχησης: Τι είναι καλύτερο για όλους μας; Τι μπορούμε; Τι θέλουμε; Ποιος έχει προτεραιότητα αυτόν τον καιρό; Γιατί οι συνθήκες αλλάζουν κάθε τόσο, οπότε πρέπει να μάθουμε να ακούμε τα παιδιά, να δημιουργούμε ρεαλιστικές για όλους καθημερινότητες και να χτίζουμε σιωπηλά, μέρα με τη μέρα, τις όσο το δυνατόν πιο υγιείς σχέσεις μας, με δημιουργικό χρόνο, ξεκάθαρα όρια και αγάπη. Ας έχουμε στο μυαλό μας ότι η κυριότερη ευθύνη μας είναι να είμαστε τουλάχιστον βελτιωμένες εκδοχές των γονιών μας. Ό,τι περισσότερο από αυτό μόνο καλό θα φέρει. Κάποιες λέξεις-εργαλεία για όλους μας: παρατήρηση, χώρος, χρόνος, αλήθεια, ερεθίσματα, αισθήσεις ανοιχτές, εσωτερικός διάλογος, παραδοχή, διάλειμμα, ισορροπία, δικαιοσύνη, λάθη.

Γράφει η Ντίνα: «Όσο μοναδική κι αν είναι η δική μας ιστορία, από σκαλιά περνάει, που τα ορίζουμε εμείς και κάποιος άλλος. Εμείς βάζουμε και δεχόμαστε δυνάμεις, θέληση και ρυθμό, ευχόμενοι θα φτάσουμε στην πιο υπέροχη θέα που μπορεί να προσφέρει αυτή η συνεργασία. Στροφή τη στροφή, σκαλί το σκαλί, να πιάσουμε τη θέα που έχει μια σχέση. Να καθίσουμε κουρασμένοι στο πιο ψηλό σκαλί της, απολαμβάνοντας τη σύνδεση ενός γονιού με το παιδί του».

Είστε τυχεροί όσοι ξεκινάτε τώρα ή έχετε ξεκινήσει πρόσφατα το ταξίδι σας στη γονεϊκότητα και έχετε στη διάθεσή σας τέτοια βιβλία. Πριν από δεκαέξι χρόνια, εμάς δεν μας είχε προετοιμάσει κανείς και για τίποτα. Ανεβήκαμε; Ναι. Εύκολα; Όχι. Είναι Η σκάλα πανάκεια; Όχι. Χαμηλώνει λίγο τα σκαλιά; Ναι! Καλή ανάβαση, λοιπόν! Η κορυφή θα έρθει και αξίζει σε όλους μας να θρονιαστούμε εκεί και, περήφανοι για όσα καταφέραμε, να ξεκουραστούμε, βλέποντας τα θωρακισμένα παιδιά μας να παίρνουν τον δικό τους δρόμο, χωρίς να μας έχουν ανάγκη (εντάξει, ας μας έχουν λίγο, κάπου κάπου, κι εσείς δεν θέλετε πού και πού τη μαμά σας;)

Η σκάλα. Ιστορίες για γονείς, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, θα παρουσιαστεί στις 4 Οκτωβρίου 2023, στις 19:00, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Public Συντάγματος. Θα μιλήσουν η συγγραφέας και οι Μαίρη Περρή, ψυχολόγος Msc, παιδαγωγός Montessori ΑΜΙ 6-12, Διευθύντρια του Μοντεσσοριανού Δημοτικού International Montessori School of Athens,  Άντα Παλαντζιάν, πιστοποιημένη σύμβουλος γαλουχίας IBCLC, Montessori Guide 0-3, διευθύντρια My Learning Home και Ασπασία Σκουφίδη, παιδαγωγός, ιδρύτρια σχολείου “Παιχνιδοσκόπιο”. Τη συζήτηση συντονίζει η γράφουσα. Σας περιμένουμε.