«Με ακούς;»,  «Σου μιλάω!», «Γιατί δε μου μιλάς πια;», είναι μερικές από τις φράσεις που ακούγονται συνήθως από τους γονείς στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους την περίοδο της εφηβείας. Στο διάστημα αυτό των διαρκών μεταβολών, οι συμπεριφορές των παιδιών αλλάζουν στην προσπάθειά τους να αυτονομηθούν. Πολλές φορές οι γονείς νιώθουν να βρίσκονται «στην απ’ έξω», νιώθουν ότι το έφηβο παιδί τους τους απορρίπτει – το παιδί που μέχρι πρότινος απευθυνόταν σε αυτούς αν κάτι συνέβαινε, τους άκουγε, ακολουθούσε αυτό που του έλεγαν. Συχνά, οι γονείς αναρωτιούνται πώς μπορούν πλέον να μιλήσουν στο έφηβο παιδί τους, τι να κάνουν για να τους ακούσει, πώς πρέπει να διαμορφωθεί η σχέση με τους εφήβους.

Η επικοινωνία με έναν έφηβο είναι σημαντικό ζήτημα και οι δεξιότητες που χρειάζεται να έχουν οι γονείς διαφοροποιούνται. Από εκεί που στα παιδικά χρόνια, λειτουργούσαν προστατευτικά, καθοδηγητικά και κατά κάποιο τρόπο ήταν το «κέντρο του κόσμου»  για εκείνα, τώρα καλούνται να κάνουν ένα βήμα πίσω, να τα αφήσουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να παίξουν δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με τους φίλους τους.

Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι οι έφηβοι συχνά συμπεριφέρονται με τρόπους που δυσκολεύουν τους γονείς να τους δώσουν αυτό που περισσότερο από καθετί άλλο έχουν ανάγκη αυτήν την περίοδο… υποστήριξη και αποδοχή. Οι έφηβοι χρειάζονται την καθοδήγηση και το ενδιαφέρον των γονιών τους – ακόμα και αν διαφωνούν. Χρειάζονται τη βοήθεια και την παρουσία των γονέων – ακόμα και αν το αρνούνται. Χρειάζεται να γνωρίζουν ότι οι γονείς τους θα είναι «εκεί», διαθέσιμοι να τους ακούσουν – ακόμα και αν υποστηρίζουν το αντίθετο. Βοηθά τους γονείς να τα γνωρίζουν αυτά και να τα θυμούνται σε στιγμές αντιπαράθεσης ή αδιαφορίας, ώστε να μην αποθαρρύνονται. Κι επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι μπορούν να καταφέρουν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά και αποτελεσματικά με το έφηβο παιδί τους, αναπτύσσοντας ορισμένες δεξιότητες και επιδεικνύοντας συναισθηματική αντοχή.

Ποιες δεξιότητες διευκολύνουν την επικοινωνία για μια καλή σχέση με τους εφήβους

Η επικοινωνία με έναν έφηβο χρειάζεται να είναι αμφίδρομη. Δηλαδή, οι γονείς να μιλούν, αλλά πρωτίστως να ακούν και να συντονίζονται στην ίδια συναισθηματική συχνότητα που εκπέμπουν οι έφηβοι τη δεδομένη χρονική στιγμή. Να αναγνωρίζουν το συναίσθημα πίσω από τις λέξεις, χωρίς να προσπαθούν να επιβάλουν μια ενήλικη λογική. Αναγνωρίζοντας το συναίσθημα και ονομάζοντάς το, οι γονείς βοηθούν τον έφηβο να δεχτεί και να διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά την πραγματικότητα και να βρει το κουράγιο να συνεχίσει.

Επίσης, οι γονείς πολύ συχνά νιώθουν ότι καλούνται να λύσουν τα προβλήματα των παιδιών τους και να φτιάξουν τα πράγματα. Εκείνο όμως που είναι βοηθητικό την περίοδο της εφηβείας είναι να αφήσουν πίσω το «σύμπλεγμα παρεμβατικότητας» και να χαλιναγωγήσουν την παρόρμηση να διορθώνουν τις καταστάσεις για το «δικό τους καλό». Δεν είναι αναγκαίο ούτε μοναδικός ρόλος των γονέων να κάνουν τα παιδιά τους να νιώσουν καλύτερα, να επεμβαίνουν στα δύσκολα, να αποσιωπούν ή να προσπερνούν τα αρνητικά συναισθήματα. Η πρόκληση, ή αλλιώς το στοίχημα είναι να αλλάξει η σκέψη από το «πώς εγώ θα βοηθήσω ή πώς εγώ θα φτιάξω τα πράγματα» στο «πώς θα ενδυναμώσω το παιδί ώστε να διαχειριστεί και να φτιάξει το ίδιο τα πράγματα».

Πολλές φορές, οι έφηβοι θέλουν να πουν κάτι μόνο και μόνο για να το βγάλουν από μέσα τους. Η κριτική, οι επιπλήξεις, οι συμβουλές, το «κήρυγμα» και οι χαρακτηρισμοί, είναι στοιχεία που αυξάνουν τις συγκρούσεις, δημιουργούν απόσταση ανάμεσα στους γονείς και τους εφήβους και εν τέλει διακόπτουν κάθε διάθεση για επικοινωνία και συνεργασία.

Δεν είναι εύκολη διαδικασία, αλλά η υγιής σχέση με τους εφήβους μπορεί να επιτευχθεί αναγνωρίζοντας τις νέες ανάγκες, διατηρώντας ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας, αποδεχόμενοι τις αλλαγές. Σε αυτήν την περίοδο, οι γονείς μπορούν να λειτουργήσουν ως προπονητές. Και, όπως συμβαίνει με κάθε προπονητή, προετοιμάζει καλά τους παίκτες του, τους ενδυναμώνει σωματικά και ψυχικά, τους μεταδίδει γνώσεις, τους δίνει συμβουλές… Κατά τη διάρκεια όμως του παιχνιδιού δεν του επιτρέπεται να μπει μέσα στο γήπεδο και αφήνει τους παίκτες του να «κάνουν παιχνίδι».

Η Θεοδότη Κωνσταντοπούλου είναι ψυχολόγος στα Εκπαιδευτήρια Καίσαρη.