Μπορεί μια διατροφική διαταραχή να σχετίζεται με ένα παραμύθι; Ναι, φυσικά! Ο Χένσελ και η Γκρέτελ σε μια εκδοχή του γνωστού παραμυθιού των αδελφών Γκριμ κατάφεραν να σωθούν από τη μάγισσα που πόνταρε στις διατροφικές τους επιθυμίες, ευχόμενη να καταλήξουν… στο στόμα της. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουν όλα τα παραμύθια χαρούμενο τέλος, μιας και κάποια θύματα της «μάγισσας» είτε σταματούν να τρώνε πιστεύοντας πως έτσι θα σωθούν είτε τρώνε σαν υπνωτισμένα υπακούοντας στα μαγικά της ξόρκια.
«Ήμουν μάλλον ο Χένσελ. Ήξερα πως μπορούσα να φάω ό,τι ήθελα και να ξεγελάσω την κακιά μάγισσα που ήθελε να με φάει. Δεν είχα όμως εμπιστοσύνη στον εαυτό μου πως θα μπορέσω να την ξεγελάσω και έτσι παρέμενα πεινασμένη»- Αφήγηση ονείρου 14χρονης κατά τη διάρκεια θεραπείας. 1.55 ύψος, 37 κιλά βάρος.
Τόσο η προεφηβεία όσο και η εφηβεία σηματοδοτούν το μεταβατικό στάδιο από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Πρόκειται για περιόδους ραγδαίων αλλαγών τόσο σε ψυχικό όσο και σε σωματικό επίπεδο. Τα παιδιά, οδεύοντας προς την εφηβεία, διανύουν μια περίοδο αναζήτησης της δικής τους ταυτότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παράγοντες κινδύνου της παιδικής ηλικίας, όπως τα προβλήματα διατροφής, οι διαιτητικές συνήθειες και η αρνητική εικόνα του σώματος συγκρούονται με τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει ένας προέφηβος ή έφηβος.
Αυτές οι συγκρούσεις μπορεί να οδηγήσουν κάποιες φορές στην υπερβολική άσκηση ελέγχου του εαυτού όσον αφορά στις διατροφικές συνήθειες, με αποτέλεσμα την εκδήλωση διατροφικών διαταραχών στην πρόσληψη της τροφής. Κάτι τέτοιο οδηγεί είτε στη μείωση του βάρους κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα είτε σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης φαγητών με συνοδεία επεισοδίων εμετού η ακατάσχετης χρήσης καθαρτικών.
«Ξεκίνησα με μια επιθυμία να αισθανθώ πιο ελαφρύς. Ήμουν 12 και το σώμα μου δεν με ικανοποιούσε. Μισώ τους γλουτούς μου. Αν φάω μια ρόγα από σταφύλι παραπάνω θα πρέπει να κάνω εμετό. Το νιώθω πως δεν χωράει στο στομάχι μου. Τα σταφύλια μου δίνουν ό,τι χρειάζομαι. Το νερό δεν μου κάνει καλό» Γ. αγόρι,17 χρόνων, 1,75 ύψος, 40 βάρος.
Ανορεξία και βουλιμία
Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την αυτοεπιβαλλόμενη εμμονή του ατόμου να χάνει βάρος γιατί νομίζει ότι είναι παχύ. Στους ασθενείς που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία επικρατεί ο μανιώδης φόβος μήπως πάρουν βάρος ακόμα και όταν είναι φανερά λιποβαρείς. Η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται κυρίως κατά την εφηβεία (ακόμη και σε μικρότερες ηλικίες 8 έως 13 ετών).
Η ψυχογενής βουλιμία, από την άλλη μεριά, είναι μια διατροφική διαταραχή που αφορά στην κατανάλωση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, πολύ μεγάλης ποσότητας τροφής. Ο ασθενής τρώει όχι γιατί πεινάει αλλά τελείως ανεξέλεγκτα, και σταματάει αν κάποιο άλλο άτομο τον σταματήσει ή αν το στομάχι του πονάει από την υπερέκταση ή αν πέσει για ύπνο ή αν κάνει απρόκλητους εμετούς. Στη συνέχει αισθάνεται ενοχή και δυσφορία και για να απαλλαγεί λαμβάνει διάφορα μέτρα, όπως είναι ο προκλητός εμετός, η χρήση καθαρτικών και διουρητικών χαπιών, η έντονη σωματική άσκηση. Ο κύκλος υπερφαγία/ αντιστάθμιση μπορεί να επαναλαμβάνεται πολλές φορές την εβδομάδα και σε σοβαρές περιπτώσεις ακόμα και αρκετές φορές μέσα στην ημέρα.
«Αισθάνομαι μια έντονη επιθυμία να μπω στο φούρνο και να πάρω οτιδήποτε έχει μέσα σιρόπι και κρέμα. Τα κεκάκια τα προτιμώ πάντα. Παίρνω ένα κουτί, 6 μέχρι 10. Συνήθως 10. Τα τρώω στο δωμάτιο μου. Μόλις τελειώσω πάω στο μπάνιο, αν είναι στο σπίτι η μαμά βάζω δυνατά μουσική! Μπαίνω για μπάνιο, δηλώνω. Ξέρω πια πώς να κάνω εμετό δίχως να βάλω τα δάχτυλα. Ανακουφίζομαι» Μ. κορίτσι 15 χρονών, 1,60 ύψος, 38 βάρος
Πώς αντιμετωπίζουμε τις διατροφικές διαταραχές;
Η παρουσία συναισθηματικών και οργανικών προβλημάτων στις περιπτώσεις διαταραχών διατροφής απαιτεί πολύπλευρη αντιμετώπιση. Το ιδανικό σενάριο θα προϋπέθετε τη συνεργασία ομάδας ειδικών, στην οποία θα συμμετέχουν παθολόγος, διαιτολόγος και ψυχοθεραπευτής. Στην περίπτωση που διαγνωστεί κάποια διατροφική διαταραχή και αποκλειστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης κάποιου άλλου οργανικού προβλήματος, τότε ο ειδικός θα πρέπει να αποφασίσει για την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση την οποία θα ακολουθήσει.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εμπλοκή της οικογένειας στη θεραπευτική διαδικασία είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί αυξάνει κατά πολύ τις πιθανότητες επιτυχούς έκβασης της θεραπευτικής προσπάθειας! Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η επίλυση ενδοοικογενειακών προβλημάτων, όπως για παράδειγμα προβλημάτων που αφορούν τις σχέσεις του παιδιού με τους γονείς του, την ψυχοπαθολογία ή την απομόνωση της οικογένειας, μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να ξεπεραστούν οι διαταραχές της διατροφής.
Αν το καλοσκεφτούμε, άλλωστε, ο Χένσελ και η Γκρέτελ βρέθηκαν μόνοι στο δάσος να καταβροχθίζουν το σπίτι της κακιάς μάγισσας, το καμωμένο από γλυκά, εξαιτίας της αδυναμίας των κηδεμόνων τους να τους «ταΐσουν»…
