Στην πρώτη επίσκεψη στον «πρότυπο» ιδιωτικό βρεφονηπιακό σταθμό ζητάω το μηνιαίο διατροφολόγιο. Τη μια μέρα βλέπω φακές, την επόμενη μπριάμ, μετά γεμιστά, μετά κοτόπουλο σούπα, μετά χορτόσουπα. Πάντα συνοδευμένο από σαλάτα εποχής και μετά φρουτοσαλάτα. Τέλειο; Αν έλειπε το γλυκό τις δύο μέρες την εβδομάδα και στη θέση του είχε πάντα φρούτα, ναι. Ζητάω να δω ποια είναι και τα γλυκά: ζελέ και χαλβάς.

Ζητάω το μενού και στον δημοτικό παιδικό σταθμό της γειτονιάς μου. Ακόμα καλύτερα τα πιάτα, υγιεινές επιλογές, μεγάλη ποικιλία: ψαρόσουπα, σπανακόρυζο, γεμιστά… Και μετά δεν έχει γλυκό, έχει φρούτο τις 3 μέρες και τις άλλες 2 κομπόστα. Είναι κακή επιλογή η κομπόστα; Η μαρμελάδα με ψωμί που τρώνε στις 09:30 τις μισές μέρες της εβδομάδας; «Θα ήταν προτιμότερο, αντί για τη μαρμελάδα, να έδιναν στα παιδιά μέλι ή σπιτική μαρμελάδα χωρίς συντηρητικά, που είναι βέβαια δύσκολο να την παρέχει ένας βρεφονηπιακός ή παιδικός σταθμός», μου απαντάει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος -με ειδίκευση στην παιδική και εφηβική παχυσαρκία- στο «Νοσοκομείο Παίδων, Π. & Α. Κυριακού», Χάρης Καλλέργης.

Αποφασίζω να ρωτήσω δασκάλους και καθηγητές να μου πουν τι συμβαίνει και στα σχολεία. Ο δάσκαλος καλλιτεχνικών Κωνσταντίνος Πάτσιος μού αναφέρει ότι τα σχολεία στα οποία δουλεύει τα τελευταία δύο χρόνια -αμφότερα στην περιοχή των Μελισσίων- δεν έχουν καν κυλικείο ύστερα από απόφαση του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων κι έτσι όλα τα παιδιά… φέρνουν τη διατροφή του σπιτιού στο σχολείο. Η μαμά/blogger Σοφία Μεϊμάρογλου μου λέει ότι το ίδιο συμβαίνει και στο δικό τους σχολείο στον Πειραιά – οι γονείς πήραν την απόφαση να μην έχουν κυλικείο και να στέλνουν το κολατσιό που θέλουν από το σπίτι. «Το ζήτημα», λέει η Σοφία, «είναι και οικονομικό – πόσοι γονείς μπορούν να δίνουν καθημερινά 2- 3 ευρώ για το κυλικείο;» όμως λύση να στέλνουμε τα παιδιά χωρίς καθόλου χρήματα στο σχολείο και με μια ταχινόπιτα π.χ. στη σάκα ή όλο αυτό είναι κάπως σκληροπυρηνικό; «Καθόλου υπερβολικό» μου απαντάει ο κύριος Καλλέργης και συνεχίζει: «Ορισμένοι γονείς κάνουν το λάθος να δίνουν καθημερινά στα παιδιά τους ένα υγιεινό σνακ από το σπίτι και μια ημέρα της εβδομάδας να τους δίνουν χρήματα για να επιλέξουν ό,τι θέλουν, ακόμη και κάτι ανθυγιεινό, από το κυλικείο του σχολείου. Αυτό είναι λάθος. Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά, σχολαστικά και με επιχειρήματα, γιατί δεν πρέπει να τρώνε ανθυγιεινές τροφές. Τα κυλικεία των σχολείων, ούτως ή άλλως και βάσει των διατάξεων του νόμου, πρέπει να παρέχουν στα παιδιά μόνο υγιεινές επιλογές. Επειδή όμως ο νόμος ως επί το πλείστον καταστρατηγείται, είναι προτιμότερο τα παιδιά να έχουν μαζί τους ένα υγιεινό σνακ από το σπίτι».

Αλήθεια, τι προβλέπει ο νόμος για τα σχολικά κυλικεία; Σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ), ανάμεσα σε αυτά που επιτρέπεται να πωλούν τα σχολικά κυλικεία είναι: φρέσκα φρούτα-λαχανικά, ανάλογα με την εποχή (π.χ. μήλο, αχλάδι, πορτοκάλι κ.λπ.), καλά πλυμένα και συσκευασμένα, σε ατομική μερίδα / αποξηραμένα φρούτα (π.χ. βερίκοκα, δαμάσκηνα, σύκα κ.λπ.) χωρίς προσθήκη ζάχαρης/ γάλα τυποποιημένο, παστεριωμένο, πλήρες και ημιαποβουτυρωμένο / ροφήματα, από συνδυασμούς φρέσκου γάλακτος και φρέσκων φρούτων, που θα παρασκευάζονται στο κυλικείο χωρίς όμως προσθήκη ζάχαρης. Απαγορεύεται η διάθεση άλλων τυποποιημένων ανάλογων ροφημάτων καθώς και η χρήση έτοιμης σκόνης, για την παρασκευή τους, ενώ ακόμα και για την πίτσα οι οδηγίες είναι οι εξής: για τη βάση τα επιτρεπόμενα υλικά είναι αλεύρι, αυγό, γιαούρτι, αλάτι και μυρωδικά βότανα. Απαγορεύεται η χρήση ενισχυτικών γεύσης, όπως το γλουταμινικό μονονάτριο. Για τη γέμιση, τα επιτρεπόμενα προϊόντα είναι τυρί, ντομάτα, πιπεριές, μανιτάρια, κρεμμύδι, καλαμπόκι. Δεν επιτρέπεται η χρήση σάλτσας και αλλαντικών. Ακόμα, σύμφωνα με τις οδηγίες, δεν επιτρέπονται το μπριός, το κρουασάν, ή το πιροσκί, οι τσίκλες και οι καραμέλες.

Αν σκεφτεί κανείς ότι πριν από 10-15 χρόνια τα ράφια των κυλικείων… ξεχείλιζαν από ντόνατς και πεϊνιρλί η θέσπιση των ολοένα αυστηρότερων κανόνων ακόμα και οι αποφάσεις κατάργησης των… σατανικών κυλικείων από συλλόγους γονέων μόνο ως θετικά μπορούν να αναγνωριστούν στο σημαντικό κεφάλαιο της διατροφικής εκπαίδευσης των παιδιών μας. Άλλωστε, σε έναν κόσμο ιδανικά πλασμένο τα κυλικεία θα έπρεπε να παρέχουν δωρεάν υγιεινά και γευστικά σνακ στα παιδιά ενώ το μάθημα της σωστής διατροφής θα έπρεπε να διδάσκεται από τις πρώτες τάξεις του σχολείου.

Η μαμά διαιτολόγος

Πού αρχίζει όμως ο καταναγκασμός και πού η εκπαίδευση όταν παρεμβάλλεται ο αποχωρισμός από τη μητρική κουζίνα; Μιλώντας και με άλλες μητέρες σύντομα καταλαβαίνω ότι πρόκειται για κάτι πολύ σχετικό και ρευστό, το οποίο έχει να κάνει με την εκάστοτε σπιτική κουλτούρα για το φαγητό και φυσικά με τον μάγειρα του σπιτιού. Σε μια συζήτησή μας για το θέμα η συγγραφέας Στέλλα Κάσδαγλη μου λέει: «Όταν φεύγουν από το σπίτι και αρχίζουν να δοκιμάζουν διάφορες γεύσεις δεξιά κι αριστερά πιστεύω ότι δεν μπορείς να είσαι τόσο αυστηρή πια. Έχουμε όμως τη διατροφική μας κουλτούρα στο σπίτι – επιμένω πριν φύγει το πρωί να έχει φάει πρωινό. Πάντως το διατροφολόγιο ήταν από τα πρώτα που κοίταξα όταν έψαχνα παιδικό σταθμό για την κόρη μου. Σε κάποιους σταθμούς τούς έδιναν, για παράδειγμα, γλυκό κάθε μέρα ή, από όσπρια, τους έκαναν μόνο φακές. Η έλλειψη ποικιλίας είναι πρόβλημα – ακούω από πολλές μαμάδες ότι όταν τα παιδάκια ξεκινάνε τον σταθμό αρχίζουν να τρώνε 2-3 φαγητά μόνο επειδή τους φτιάχνουν ‘‘εύκολες’’ συνταγές που είναι σίγουρο ότι θα τα φάνε. Σ’ έναν σταθμό έγραφαν το αμίμητο ‘‘τα αυγά τα παιδιά τα παίρνουν από τα κέικ’’». Ο κύριος Καλλέργης πάντως καταλήγει: «Η διατροφή των παιδιών μας πρέπει να είναι πάντα υπό τον έλεγχό μας, αν θέλουμε τα παιδιά μας να θεμελιώσουν καλή υγεία. Για να εξασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας τρώνε υγιεινά και εκτός σπιτιού, πρέπει οι υποδείξεις μας περί υγιεινής διατροφής να βασίζονται σε επιχειρήματα και όχι να περιορίζονται απλώς σε ‘‘δεν πρέπει’’. Τα ‘‘δεν πρέπει’’ είναι πάρα πολύ σημαντικό να τα αιτιολογούμε με ισχυρά επιχειρήματα». Ψάχνοντας κι άλλα επιχειρήματα για εμένα την ίδια ως μαμά αποφάσισα να συνεχίσω λίγο ακόμα την έρευνά μου.

Η παιδοδιαιτολόγος BSc, MSc, R.D Ελένη Κούη απαντάει στις ερωτήσεις του Τaλκ

Πού πρέπει να αρχίζουν και να σταματούν τα αυστηρά μας όρια πάνω στο θέμα της διατροφής των παιδιών μας; Μήπως στην προσπάθειά μας να εμφυσήσουμε την υγιεινή διατροφή στα παιδιά μας γινόμαστε υπερβολικοί; Σε όλα πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο. Για παράδειγμα, η υπερκατανάλωση φυτικών ινών (μούσλι, βρώμη, λαχανικά) μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση σιδήρου και ασβεστίου στα παιδιά. Ο αποκλεισμός υδατανθράκων σίγουρα θα επηρεάσει τα επίπεδα ενέργειας του παιδιού και αυτό με τη σειρά του όλη την ανάπτυξή του σε ύψος-βάρος. Το να φάει το παιδί κέικ σαν λιχουδιά ένα απόγευμα δεν είναι απαγορευτικό αλλά και δεν γίνεται να συμβαίνει καθημερινά.

Κατά πόσο μπορούμε να ελέγχουμε τη διατροφή των παιδιών μας όταν φεύγουν από το σπίτι, π.χ. στις τάξεις του δημοτικού, έχει κάποιο νόημα κι αν ναι, τι μπορούμε να κάνουμε για να εξασφαλίζουμε την υγιεινή διατροφή εκτός σπιτιού; Η διατροφική εκπαίδευση του παιδιού ξεκινάει μέσα στο σπίτι και αφορά όλη την οικογένεια. Σίγουρα δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι θα προσφέρει το κυλικείο ή τι θα φέρουν τα άλλα παιδιά για κολατσιό στο δημοτικό, αλλά μπορούμε να εξηγήσουμε στο παιδί γιατί πρέπει να τρώμε πιο συχνά υγιεινά. Θα πρέπει να ξέρουμε ότι σίγουρα το παιδί μεγαλώνοντας θα έχει περισσότερες ευκαιρίες για φαγητό εκτός σπιτιού. Τις οποίες μπορεί να απολαύσει, αλλά όχι να υιοθετήσει σαν συνήθειες. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι και τη μίμηση. Αν το περιβάλλον του σπιτιού ακολουθεί σωστή διατροφή τότε δεν θα ανησυχήσουμε για το τι συμβαίνει εκτός.

Το υγιεινό σνακ στη σχολική τσάντα είναι κάτι το επιθυμητό, βοηθάει προς αυτήν την κατεύθυνση και κατά πόσο μπορεί να αφήσει το παιδί μας μακριά από τις ανθυγιεινές επιλογές του κυλικείου; Το υγιεινό δεν σημαίνει απαραίτητα και βαρετό! Σε συμφωνία με το παιδί βρείτε εναλλακτικές για το σνακ του σχολείου, όπως τοστ, αραβική πίτα, κουλούρι σουσαμένιο γεμιστό, κριτσίνια με τυρί, μπάρες δημητριακών ακόμα και σπιτικές, φρούτα, ρυζογκοφρέτες, ξηρούς καρπούς. Αν υπάρχει ποικιλία στην τσάντα του τότε θα είναι λιγότερο επιθυμητές οι επιλογές του κυλικείου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί μία μέρα να διαλέξει κάτι από εκεί!