Καµιά φορά είναι ταλαιπωρία να κάθεσαι σε µια ηλιόλουστη παραλία, ακόµα και στη σκιά. Ένας από τους τρόπους να µη «σταφιδιάσουµε» είναι να προσέχουµε να µην αφυδατωθούµε και να πίνουµε πολλά υγρά. Σε ποιον αρέσει να πίνει λίτρα υγρών που µοιάζουν µε ζουµί από τη ζέστη; Μερικές φορές δεν αρκεί το φορητό ψυγείο και τα παγωµένα µπουκάλια, γι’ αυτό καλύτερα να µάθουµε δυο τρία κόλπα για να κρατάµε τα ποτά δροσερά ή και να τα δροσίζουµε ακόµα και κάτω από τον ήλιο. Είναι ζήτηµα φυσικής και χηµείας.
Ένας από τους ευκολότερους τρόπους να προστατέψετε ένα µπουκάλι νερό από τη θερµότητα της παραλίας είναι, αν και θα σας φανεί παράξενο, να το θάψετε κάτω από την άµµο, αφήνοντας απ’ έξω µόνο το καπάκι. Το στρώµα των κάτω ιζηµάτων, πιο δροσερό από εκείνο της επιφάνειας, όχι µόνο θα το προστατέψει από τις ακτίνες του ήλιου, αλλά και θα το µονώσει καλύτερα, ελαττώνοντας τη διασπορά του κρύου.
Ακόµα καλύτερα, αν κάθεστε πολύ κοντά στη θάλασσα και δεν εµποδίζετε κανέναν να περάσει, θάψτε το στην άκρη της παραλίας. Το νερό που περιέχει η υγρή άµµος, καθώς εξατµίζεται κάτω από τον ήλιο, αφαιρεί θερµότητα από το µπουκάλι. Θυµηθείτε όµως σε ποιο σηµείο το θάψατε.
Τι κάνετε όµως αν το µπουκάλι σας είναι ήδη ζεστό; Και πάλι µπορείτε να χρησιµοποιήσετε τη δύναµη της εξάτµισης. Αν φυσάει στην παραλία και έχετε πρόχειρη µια κάλτσα –κατά προτίµηση καθαρή!–, βρέξτε τη στη θάλασσα και φορέστε τη στο µπουκαλάκι ή τυλίξτε το µε βρεγµένο χαρτί κουζίνας και αφήστε το στον ήλιο µέχρι να στεγνώσει.
Γιατί η εξάτµιση δροσίζει; Το πέρασµα του νερού από την υγρή στην αέρια κατάσταση είναι µια διαδικασία που απαιτεί ενέργεια, η οποία εν µέρει απορροφάται από το υπέρυθρο φάσµα του ήλιου, εν µέρει από το µπουκάλι. Βάσει αυτής της αρχής λειτουργούν τα κλιµατιστικά, αλλά µπορούµε να το βιώσουµε και στο δέρµα µας. Όταν βγαίνουµε από το ντους και αρχίζουµε να στεγνώνουµε, αισθανόµαστε πιο δροσεροί, καθώς το νερό που εξατµίζεται αφαιρεί θερµότητα από το σώµα.
Ένας τελευταίος τρόπος, που µπορεί να χρησιµοποιηθεί και στο σπίτι, απαιτεί περισσότερη προετοιµασία, αλλά κάνει µεγάλη φιγούρα. Δεν αρκεί µόνο ένα µπουκάλι, χρειάζονται µερικά ακόµη µπουκάλια µε παγωµένο νερό (ακόµα καλύτερα αν δεν είναι πόσιµο), καθώς και µια µικρή λεκάνη που να µπορεί να τα χωρέσει όλα. Να τι πρέπει να κάνετε αν το νερό σας είναι τώρα ζεστό: Γεµίστε το δοχείο µε θαλασσινό νερό, έπειτα βυθίστε τα παγωµένα ακόµα µπουκάλια χωρίς πώµα, έτσι ώστε το υγρό να έρθει σε επαφή µε τον πάγο· τέλος, βάλτε το µπουκάλι που θέλετε να δροσίσετε, αναµείξτε τα όλα και περιµένετε λίγα λεπτά. Το νερό σας θα κρυώσει. Το κόλπο έγκειται στον συνδυασµό νερού, αλατιού και πάγου. Το αλµυρό νερό παγώνει σε χαµηλότερη θερµοκρασία από το γλυκό νερό (το θαλασσινό νερό παγώνει περίπου στους -2 οC), κι αυτό που συµβαίνει όταν βυθίζουµε τον πάγο στο νερό είναι πολύ απλό: Αφενός ο πάγος τείνει να παγώσει το γύρω νερό, αφετέρου το νερό προσπαθεί να τον λιώσει. Όταν υπάρχει αλάτι, κερδίζει το νερό. Ο πάγος λιώνει ευκολότερα, απορροφώντας θερµότητα από το διάλυµα και ψύχοντάς το. Αυτό ονοµάζεται ψυκτικό µείγµα. Στην αρχαιότητα έφτιαχναν παγωτό µε αυτόν τον τρόπο, ανακατεύοντας το µείγµα σ’ ένα δοχείο βυθισµένο σε νερό, αλάτι και πάγο.
Μπορείτε να κάνετε το ίδιο στο σπίτι για να κρυώσετε γρήγορα ένα ποτό, όταν έρθουν απρόσµενοι επισκέπτες. Βυθίζετε το µπουκάλι µε το εν λόγω ποτό σε νερό στο οποίο έχετε βάλει αλάτι της κουζίνας· για να κρυώσει περισσότερο το µπουκάλι, απλώς προσθέστε αλάτι. Με αυτόν τον τρόπο µπορεί να φτάσει έως τους -21 οC. Προσοχή όµως µην πάθετε έγκαυµα.
Απόσπασμα από το βιβλίο των εκδόσεων Πατάκη Η επιστήμη κάτω από την ομπρέλα (Αντρέα Τζεντίλε, μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου)
“Όταν ήμουν παιδί, όπως τα περισσότερα παιδιά, ήθελα να μάθω και να καταλάβω. Ρωτούσα με απληστία, λίγο για να περάσει η ώρα, λίγο για να μπω στο νόημα του πώς λειτουργεί ο κόσμος. Είχα την τύχη οι γονείς μου να σχετίζονται με την επιστήμη. Και χάρη στις απαντήσεις τους ανοίχτηκε μπροστά μου ένας κόσμος φτιαγμένος από κανόνες, από αιτίες και αποτελέσματα, ένας κόσμος φυσικής, ιατρικής, χημείας και βιολογίας. Έτσι κι αλλιώς, πίσω από κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής κρύβεται ένα επιστημονικό μυστήριο – στις διακοπές, η απραξία και η πλήξη μάς κάνουν πιο περίεργους. Σ’ αυτή την περιέργεια που γεννήθηκε σε μια παραλία στην Τοσκάνη της δεκαετίας του ’90 οφείλεται το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας.
Έχουμε λοιπόν εδώ μικρά παράθυρα σ’ έναν μυστηριώδη κόσμο. Δεν χρειάζεται να τα ανοίξουμε όλα, ούτε να τα ανοίξουμε με τη σειρά που προτείνω. Πηγαίνετε όπου σας οδηγεί το κύμα και ο άνεμος· πάντοτε θα υπάρχει χρόνος να πάτε πίσω και εμπρός, να πηδήξετε από το ένα θέμα στο άλλο, ακολουθώντας το νήμα που επιθυμείτε. Το πλαίσιο αφορά τέσσερις επιστημονικούς κλάδους: τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία και το περιβάλλον. Αλλά μην ξεγελαστείτε από αυτή την πρακτική διάκριση.
Κάθε κεφάλαιο περιέχει προτάσεις από διαφορετικές επιστήμες. Πάρτε το βιβλίο σαν μια ωραία μέρα που θα περάσετε κοντά στη θάλασσα.” Από την εισαγωγή του Α.Τζ.
