Όταν μικρή άκουγα για μετανάστευση, φανταζόμουν ό,τι είχα δει στις ελληνικές ταινίες του ’50 και του ’60. Όταν αργότερα δούλευα για την υποστήριξη των μεταναστών, σε ΜΚΟ, οι εικόνες διαφοροποιήθηκαν κατά πολύ. Και κοίτα να δεις που το πλήρωμα του χρόνου και της τύχης μάς έφεραν οικογενειακώς εκτός Ελλάδας. Στις Βρυξέλλες. Μετανάστευση στα 40 ή μάλλον σε τρεις διαφορετικές ηλικίες: 4 και κάτι, 9 παρά κάτι και 40 και κάτι.

Με το σχολείο τι γίνεται;
Τα παιδιά ακολουθούν το ελληνικό πρόγραμμα σπουδών, σε ένα διευρωπαϊκό σχολείο, με τις εξωσχολικές, όμως, δραστηριότητες να γίνονται σε άλλη γλώσσα. Πρόκειται για ένα πραγματικά τεράστιο σχολείο, με τόσους κανόνες και τόσες διαδικασίες, που όταν φτάσαμε και προσπαθούσαμε να καταλάβουμε τι και πώς, οι πρώτες λευκές τούφες της «σοφίας» ακούμπησαν τη χαίτη της κεφαλής μου: Άλλο σύστημα για το σχολικό, άλλο σύστημα για την καντίνα, άλλο για τις εξωσχολικές δραστηριότητες, άλλο για τη φύλαξη μετά το σχολείο κ.τ.λ. Από ένα δημόσιο σχολείο στη Νέα Σμύρνη, βρεθήκαμε εκεί, στο διαφορετικό, σε διαφορετικές γλώσσες και με όλα διαφορετικά, τέλος πάντων (σοκ και δέος το πρώτο δίμηνο).
Τα παιδιά; Μεταξύ τους διαφορετικά σε όλα, διαφορετικά και στην αντιμετώπιση του νέου σχολείου, του νέου σπιτιού, της νέας πόλης, της νέας χώρας. Η μεγάλη, αφού είχε πολύ καλό δάσκαλο και μια παρέα τριών κοριτσιών που τη δέχτηκαν σχεδόν αμέσως, ξεκίνησε ομαλά. Της έλειπαν και της λείπουν ακόμα οι φίλες της από την Ελλάδα, αλλά απολαμβάνει το νέο περιβάλλον, με ψυχραιμία (συνήθως, γιατί η προεφηβεία είναι εδώ). Ο μικρός, από την άλλη, που η πανδημία τού στέρησε το σχολείο, δυσκολεύτηκε περισσότερο. Βλέπετε, η Ελλάδα ήταν από τις ελάχιστες χώρες που έκλεινε τα σχολεία με τόση ευκολία. Το Βέλγιο, μετά τα δύο πρώτα lockdowns, συνέχισε με αυστηρούς κανόνες, αλλά όχι με κλείσιμο. Επομένως, ο μικρός έμαθε να υπάρχει σε τάξη στη νέα του χώρα. Και δεν του ήταν εύκολο. Δεν ήξερε να πηγαίνει σχολείο, να έχει συμμαθητές και φίλους.
Ένα χρόνο μετά, τολμώ να πω ότι τα παιδιά μας είναι πλέον ενταγμένα, όχι ακριβώς σε βελγικό περιβάλλον, αλλά σε αυτό που τους παρέχουμε: Με ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης, στην αλλοδαπή, με φίλους από διάφορες χώρες στα εξωσχολικά τους και με μια ρουτίνα από επιλογές που τους ταιριάζουν.

Και η μαμά;
Για τη 40+ μαμά, όμως, η προσαρμογή τώρα ξεκινάει. Έναν χρόνο τώρα, έτρεχα πίσω από τους λοιπούς (μεγάλους και μικρούς) για να είναι καλά, για να περνάνε καλά και φυσικά για να τρώνε καλά (Καντίνα τα δικά μου τα παιδιά; Άντε, καλέ, τι λες;) Τα περιγράφω ίσως απλοϊκά, αλλά δεν είναι, παρόλο που έχουμε έρθει στις Βρυξέλλες με τις καλύτερες εργασιακές συνθήκες.
Δεν καταλαβαίνω πόσο γρήγορα περνάνε οι μέρες και οι εβδομάδες, δεν έχω τις φίλες και τους φίλους μου κοντά, να τους δω, να πάμε μια βόλτα, για ένα ποτό, να γκρινιάξουμε όσο αντέξουμε και μετά να παρηγορήσουμε αλλήλους. Εδώ, λοιπόν, στα ξένα, κατάλαβα την υπεροχή των σημαντικών μου άλλων, των φίλων. Και πόση επίδραση, κατά βάση θετική, είχαν και έχουν στη ζωή μου, κι ας μην τους βλέπω πια τόσο συχνά.
Η αλλαγή, βέβαια, έγινε από εμένα˙ σηκώθηκα κι έφυγα και ξεκίνησα πολλά «φτου κι από την αρχή», ενώ οι σχέσεις μου παρέμειναν στην Αθήνα, να συνεχίζουν τη ζωή που έχουν δημιουργήσει, πλέον χωρίς εμάς στο σκηνικό. Τη φυσική μας παρουσία εννοώ. Και εδώ είναι τόσο δύσκολο και χρειάζεται τόση προσπάθεια και άλλο τόσο χρόνο για να ψάξεις, να βρεις και να επενδύσεις σε νέες σχέσεις. Και όσο είσαι άνθρωπος που έχεις ανάγκη από άλλους ανθρώπους για να νιώσεις καλά, η αναζήτηση συνεχίζεται. Βασική επιδίωξη; Μια νέα ομάδα ποδοσφαίρου, εδώ στα ξένα. Τρέμετε 5*5 των Βρυξελλών, ερχόμαστε! Περίεργο; Καθόλου, αφού το ποδόσφαιρο έχει σώσει την ψυχική μου υγεία σε όλα τα μέρη που έμενα πριν από τη μετανάστευση στο Βέλγιο, ακόμα και στην Αθήνα, στο… χωριό μου.
Δεν έχω πολλά να συμβουλεύσω τις οικογένειες που ετοιμάζονται να κάνουν ένα τέτοιο βήμα: Μόνο ότι μπορεί να μη φανεί τόσο δύσκολο στην αρχή, η συνέχεια, όμως, το κάνει πιο αληθινό, πιο πραγματικό για μικρούς και μεγάλους. Κι αν ο πρώτος χρόνος έχει πλάκα, γιατί είναι όλα καινούργια, ο δεύτερος είναι αλλιώς. Το ίδιο φαντάζομαι και για τη συνέχεια. «Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Για να δούμε…