Αν και το ημερολογιακό έτος ξεκινάει τον Ιανουάριο, ως εκπαιδευτικός και μαμά μου αρέσει να εύχομαι και κάθε Σεπτέμβριο «καλή χρονιά»! Είναι που τον μήνα αυτόν ξεκινάει καινούργιο πρόγραμμα, γίνονται νέες αρχές, τίθενται νέοι στόχοι. Τον Σεπτέμβριο έχουμε ξεκινήματα. Αισθανόμαστε ενθουσιασμό, και φόβο μερικές φορές, για ό,τι ετοιμάζεται και αρχίζει. Ακόμα περισσότερο για τα παιδιά, Σεπτέμβριος σημαίνει έναρξη νέων εμπειριών: Μετάβαση στην επόμενη τάξη ή/και σε καινούργιο σχολείο, σε νέα βαθμίδα, με νέους συμμαθητές και εκπαιδευτικούς, εξωσχολικές δραστηριότητες κ.ά. Ο Σεπτέμβριος μπαίνει με φρέσκες προκλήσεις (κυρίως με την προσαρμογή στο σχολείο) για όλους τους μαθητές και ταυτόχρονα και για τις οικογένειές τους!
Επικεντρώνοντας το βλέμμα μας στα παιδιά, ιδιαίτερα στα παιδιά μικρότερης ηλικίας, κάνουμε λόγο για την περιβόητη προσαρμογή στο σχολείο. Είναι γεγονός ότι το θέμα αυτό απασχολεί (και μερικές φορές βασανίζει) τις οικογένειες, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πάντα η διαθεσιμότητα και η ευελιξία που ίσως απαιτείται από τους γονείς, ώστε να γίνει αυτή η διαδικασία ομαλά για το παιδί (και την οικογένεια ολόκληρη). Αναφέρομαι στη διαθεσιμότητα των γονέων επειδή, όπως είναι γνωστό, οι περισσότεροι μπαμπάδες και οι περισσότερες μαμάδες εργάζονται και δεν υπάρχει η δυνατότητα να ακολουθήσουν τον «ρυθμό του παιδιού» στην προσαρμογή στο σχολείο, έτσι αναγκάζονται να ρυθμίσουν το πρόγραμμα με βάση το τι τους επιτρέπει η εργασία τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Προσαρμογή για όλη την οικογένεια
Στην πραγματικότητα, η προσαρμογή στο σχολείο δεν αφορά αποκλειστικά τα παιδιά. Σίγουρα, οι μικροί μαθητές αντιδρούν στις αλλαγές που φέρνει ο Σεπτέμβριος, δείχνοντας έτσι τη «διαφωνία» τους με την επιστροφή στις τάξεις. Και αυτό είναι αναμενόμενο. Έπειτα από ένα καλοκαίρι, οι οικογένειες πρέπει και πάλι να μπουν σε πρόγραμμα, τα παιδιά, είτε για πρώτη φορά είτε για δεύτερη/τρίτη/πολλαπλή, πρέπει να ξαναμάθουν να ξυπνούν το πρωί, να ετοιμάζονται, να φεύγουν για το σχολείο, να επιστρέφουν, να κοιμούνται μια προκαθορισμένη ώρα… Τι ωραία που ήταν η ανεμελιά του καλοκαιριού!
Κάθε Σεπτέμβριος, λοιπόν, φέρει την ίδια πρόκληση: να δημιουργηθεί εξαρχής ένα πρόγραμμα που πρέπει να ακολουθεί ολόκληρη η οικογένεια και να προσαρμοστεί γρήγορα σε αυτό. Είναι απολύτως φυσιολογικό αυτή η διαδικασία να προκαλεί αγωνία και άγχος. Είναι το άγνωστο που, όσο κι αν το βιώνουμε κάθε χρόνο, ταράζει λίγο τα νερά και φέρνει ξεβόλεμα και στρες για το αν θα ανταποκριθούμε σε αυτό. Μη μου πείτε ότι ως γονείς –ως ενήλικοι–  δεν έχετε αυτή τη δημιουργική ή και πιεστική αγωνία κάθε χρόνο!
Αν εμείς, που είμαστε έμπειροι ενήλικοι, έχουμε άγχος για τη χρονιά που ξεκινάει, πώς είναι δυνατόν να μη συμβαίνει το ίδιο και σε ένα παιδί; Όσο άγνωστη είναι για εμάς η νέα ακαδημαϊκή χρονιά, άλλο τόσο είναι και για τα παιδιά. Όμως, παρόλα τα άγνωστα, ακόμα και πρωτόγνωρα, που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, πάντα υπάρχουν κάποιες σταθερές. Η πρώτη και βασικότερη είναι η οικογένεια. Πάντα, κάθε παιδί ξεκινάει τη μέρα του από το σπίτι και έπειτα από ό,τι κάνει, όσες ώρες κι αν περνάει στο σχολείο ή έξω από αυτό, θα γυρίσει εκεί. Θα επιστρέψει στην ασφάλεια των γονέων για να κλείσει τη μέρα του. Σας ακούγεται αυτονόητο αυτό; Για ένα παιδί που πρωτοξεκινάει το σχολείο, ίσως αυτή η βεβαιότητα, προς στιγμήν, χάνεται. Ίσως η μέρα, μέχρι να επιστρέψει στο σπίτι, φαντάζει τεράστια και χαοτική. Ίσως χάνει τη βεβαιότητα ότι το μεσημέρι η μαμά θα γυρίσει να το πάρει από το σχολείο ή ότι ο μπαμπάς θα περιμένει το σχολικό έξω από το σπίτι. Για ένα μικρό παιδί, οι ώρες στο σχολείο, με νέα πρόσωπα και χωρίς τους φροντιστές του, συχνά φαίνονται αιωνιότητα.

Ηρεμία: η «δουλειά» του μπαμπά και της μαμάς
Και εδώ έρχεται ο δικός μας ρόλος. Όσο πιο ήρεμοι είμαστε ως γονείς, όσο περισσότερο έχουμε φροντίσει από πριν τις ρουτίνες του παιδιού και της οικογένειας, όσο περισσότερο εμπλέκουμε τα παιδιά σε αυτές τις ρουτίνες, τόσο πιο εύκολο θα τους είναι να γίνει ομαλά η προσαρμογή στο σχολείο. Άλλωστε, το σχολείο είναι ένα μέρος της ημερήσιας ρουτίνας· αν το αντιλαμβανόμαστε ξεκομμένο από καθετί άλλο (υπερτιμημένο ή υποτιμημένο), χάνεται ένα κομμάτι της ροής του προγράμματος ολόκληρης της οικογένειας.

Εκπαίδευση: Δικαίωμα και υποχρέωση
Συχνά χρειάζεται να υπενθυμίζω στους γονείς ότι το σχολείο είναι ένα μόνο κομμάτι της ζωής των παιδιών τους. Δεν είναι όλη η ζωή τους! Όπως οι μεγάλοι έχουν την εργασία τους, έτσι και οι μικροί έχουν το σχολείο, που είναι ταυτόχρονα δικαίωμα και υποχρέωση. Είναι δικαίωμα στο παιχνίδι και στη μάθηση και υποχρέωση σε όσα αναθέτουν οι δάσκαλοι. Είναι η δεύτερη κοινωνία με την οποία έρχεται σε επαφή το παιδί –μετά την οικογένεια. Είναι η πρώτη οργανωμένη κοινωνία όπου το παιδί έρχεται σε επαφή με συνομηλίκους του και θα πρέπει να μάθει να συνυπάρχει μαζί τους με βάση τους κανόνες που ισχύουν εκεί. Στο σχολείο θα διδαχτεί εκ νέου, με τρόπους διαφορετικούς από αυτούς που έχει μάθει ως τώρα στο σπίτι, να συνεργάζεται, να λύνει τις διαφορές του, να κάνει φίλους, να μιλάει ευγενικά, να δείχνει κατανόηση, να ακούει, να μιλάει και να ακούγεται, να γίνεται κατανοητό… Το σχολείο, φυσικά, δεν είναι μόνο η μάθηση που προέρχεται από τα βιβλία. Είναι κοινωνία και επικοινωνία. Είναι το αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε παιδιού, ώστε να μπορέσει να μεγαλώσει και να εξελιχθεί σωστά, ώσπου στο τέλος της διαδρομής να γίνει ένας ολοκληρωμένος ενήλικος, που θα μπορεί να ζήσει τη ζωή που ονειρεύεται!
Κάθε Σεπτέμβριος, λοιπόν, είναι ένα νέο κάλεσμα, μια νέα προσπάθεια για να προσαρμοστούμε και να πετύχουμε όλοι τους νέους στόχους που θέτουμε. Είναι μια νέα πρόκληση για κάθε παιδί, για κάθε οικογένεια. Είναι ένα νέο παιχνίδι που ξεκινάει και καλούμαστε για μια χρονιά (για εννιά μήνες, για την ακρίβεια) να παίξουμε. Ας το απολαύσουμε σαν ένα ταξίδι που έχει μέρες ηρεμίας και μέρες φουρτούνας. Έτσι και η σχολική χρονιά θα έχει μέρες απαιτητικές, αλλά και μέρες που θα κυλάνε εύκολα!

Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.