«Εμείς θα πάμε πρώτη δημοτικού, εσείς;» Η Κ. τσάκωσε τον εαυτό της να βουτά σε έναν πληθυντικό που κάπως την ξένισε, μα την ίδια στιγμή την έκανε να αισθανθεί μια βαθιά ανακούφιση. Κοντοστάθηκε για λίγο και σκέφτηκε πως περνώντας το κατώφλι του μεγάλου σχολείου τα δυο σώματα θα διαχωριστούν για αρκετές ώρες. Αυτός ο πληθυντικός θα κρατούσε ζεστή την ψυχή της και με κάποιον τρόπο θα μίκραινε την απόσταση του σώματός της από εκείνο του παιδιού της.
Την ημέρα του αγιασμού, καθώς το μικρό της πλάσμα βημάτιζε με αργόσυρτο ρυθμό προς τη βαριά καγκελόπορτα, έστρεψε το βλέμμα της για να μη δει ο γιος της τα δάκρυα της. Σαν να μπήκε σε μια περίεργη χρονοκάψουλα, βρέθηκε στο δικό της σχολείο, να κρατά σφιχτά τη φούστα της μαμάς της και να κλαίει. Πάντα τής ήταν δύσκολες οι νέες αρχές. «Αν συμβεί το ίδιο και στο παιδί μου;» Σκούπισε τα δάκρυά της, ρούφηξε τη μύτη της και ανασυγκροτήθηκε! «Το παιδί μου τα έχει πάει περίφημα σε κάθε νέα αρχή, και στον παιδικό». Ίσιωσε το φουστάνι της και χαιρέτησε από μακριά τον γιο της, που είχε ήδη ξεκινήσει να μιλά με δύο άλλα παιδάκια!

Κρατώντας αποστάσεις
Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά μας, το «εμείς» διαμορφώνεται και αναπλάθεται, σαν σε μια μήτρα που διαχωρίζονται τα κύτταρα και σχηματίζεται ο άνθρωπος. Σπουδαία η διαδρομή από το «εμείς» στο «εγώ»! Το σχολείο, η συνθήκη του σχολείου, είναι το πιο κομβικό σημείο αυτής της διαδρομής τόσο για τους γονείς όσο για τα παιδιά. Αν εκεί δεν καταφέρουμε, οι γονείς να «κρατήσουμε» τις αγωνίες μας για τον εαυτό μας και να «κρατηθούμε»  από ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορέσουμε να δυναμώσουμε το «εγώ» μας (θεραπευτικό, ομάδα γονέων, φίλους, σύντροφο, συζήτηση), τότε κινδυνεύουμε να κρατήσουμε τα παιδιά μας πίσω, μπαίνοντας, συμβολικά, μαζί τους μέσα στο σχολείο.
«Είναι αγωνία δική μου ή του παιδιού μου;» «Έχουμε διάβασμα ή έχει διάβασμα;» «Να του ετοιμάζω την τσάντα ή να ετοιμάζει την τσάντα του;» και άλλα τόσα ερωτήματα, που όσο τα θέτουμε στον εαυτό μας τόσο μας βοηθούν να πάρουμε απόσταση και να διαχωρίσουμε τη δική μας εμπειρία από αυτή του παιδιού μας.
Το παιδί μας ξεκινά το σχολείο και εμείς το συνοδεύουμε. Το παιδί μας ξεκινά μια διαδρομή, υπαρξιακή, σωματική και νοητική. Και εμείς επίσης, αλλά οι δρόμοι μας είναι παράλληλοι, δεν τέμνονται. Δεν είναι εύκολο να μείνει ο καθένας στη δική του γραμμή και αισθάνομαι πως αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο όταν δυσκολεύονται οι γονείς. Και πιο πολύ δυσκολευόμαστε οι γονείς,  γιατί ίσως, όταν ήμασταν παιδιά, κάποιος ενήλικος δυσκολεύτηκε να σεβαστεί τη γραμμούλα μας, την ποδοπάτησε, την παραχάραξε και μας έσυρε σε διαδρομές που δεν είχαμε τη χαρά και τον χρόνο να επιλέξουμε και να εξερευνήσουμε μόνοι μας.

Τα υλικά που κουβαλάμε και προσφέρουμε
Φέρνω στον νου μου, καθώς γράφω, πολλούς γονείς που έχω συναντήσει τα τελευταία χρόνια, κάποιους σε θεραπευτικό πλαίσιο, άλλους σε φιλικό, τους παρατηρώ καθώς μιλούν, αναρωτιούνται και συνυπάρχουν με τα παιδιά τους. Φέρνω στον νου μου και εμένα ως μητέρα, προσπαθώ να με παρατηρήσω και κάθε φορά που με «συναντώ» προσπαθώ να πάρω χρόνο και απόσταση από όσα συμβαίνουν για να τα δω πιο καθαρά, να δω εμένα πιο καθαρά. Δεν είναι εύκολο να «συναντάς» τον εαυτό σου ως γονιό, να τον παρατηρείς, να δέχεσαι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις, να τις δέχεσαι και να αντέχεις να τις «κρατάς» δίχως να μεταθέτεις την ευθύνη.
Νομίζω πως η πιο συχνή ερώτηση που έχω κάνει στον εαυτό μου είναι «τι υλικό δίνω στην κόρη μου αυτή τη στιγμή, ώστε να δυναμώσει η ψυχή της;» Ξέρετε, τα υλικά δεν είναι μόνο εξευγενισμένα, δεν είναι πάντα εύγευστα, εύπλαστα, δεν είναι πάντα αγγελικά πλασμένα. Το θέμα είναι να γνωρίζουμε, όσο γίνεται, τι υλικά κουβαλάμε μέσα μας, ώστε να είμαστε υποψιασμένοι για αυτά που προσφέρουμε στο παιδί μας.

«Μέσα» στις τάξεις των παιδιών μας
Όταν η κόρη μου ολοκλήρωσε την πρώτη δημοτικού η ανακούφιση μου ήταν απέραντη. Βασικά, η πρόκληση ήταν απέραντη, μια και, πιστέψτε με, δίχως να το θέλω καθόλου, μπήκα πραγματικά στο σχολείο και στην τάξη της και έκανα κι εγώ και ο πατέρας της μεγάλη προσπάθεια να μην εμπλακούμε στα θέματά της. Επεισοδιακή η πρώτη δημοτικού για τη μικρή μας. Σχεδόν όλη τη χρονιά, η τάξη της είχε μεταφερθεί στο σαλόνι μας, τα πρωτάκια της πανδημίας τιτιβίζαν κάθε μέρα από άκρη σε άκρη στις γωνιές του σπιτιού μας, οι γονείς διέκοπταν τη δασκάλα για να ρωτήσουν σε ποια σελίδα ήμαστε, οι γιαγιάδες φώναζαν «το αυγουλάκι σου είναι έτοιμο», ενώ οι τηλεργαζόμενοι γονείς μούγκριζαν ενοχλημένοι με κάθε τσιρίδα ή μείωση του σήματος. Και αφού μπήκαμε όλοι στις τάξεις των παιδιών μας, αλλά και στα σπίτια ο ένας του άλλου, αφού επιστρέψαμε μουδιασμένοι ξανά στα σχολεία και μετά ξανά πίσω στα σπίτια μας, έφτασε κάποια στιγμή η χρονιά στο τέλος της. Και να που έφτασε η μέρα να αρχίσει η  νέα χρονιά!
Η γραμμή που αποφασίσαμε να κρατήσουμε στην πρώτη δημοτικού ήταν μια, αλλά καθόλου εύκολη: Να μην ανακατευτούμε με την επιθυμία της να μάθει, αλλά να τη στηρίξουμε σε όσα καλείται από το σχολείο να μάθει. Προσπαθήσαμε να μην είμαστε δίπλα της στον υπολογιστή, αλλά να είμαστε στο διπλανό δωμάτιο, λέγοντας της πως για ό,τι χρειαστεί θα είμαστε εκεί. Σε κάθε διάλειμμα κάναμε κάτι δημιουργικό, βασισμένο στην κίνηση,  μαζί της, μακριά από τις οθόνες (π.χ. κρυφτό, γιόγκα, χορό).  Όταν τελείωνε το μάθημα, κρατούσαμε έναν βασικό κανόνα: «Πρώτα θα τελειώσεις τις υποχρεώσεις σου και μετά θα παίξεις όσο θες και εμείς μαζί σου». (Προσοχή! Το διάβασμα το έκανε μόνη της, εμείς απλώς μετά την ακούγαμε ή βλέπαμε όσα έγραφε, είχαμε από την αρχή συμφωνήσει πως η προσπάθεια θα έπρεπε να είναι αρχικά  δική της).
Θα σας εκμυστηρευτώ κάτι. Όσες φορές δεν έβγαινε ήρεμα η μέρα  ή η μικρή μας αδυνατούσε να ακολουθήσει αυτή τη ρουτίνα (οι ρουτίνες είναι ζωτικής σημασίας) δεν ευθυνόταν εκείνη, ευθυνόμασταν εμείς και η κούραση μας! Εμείς δεν μπορούσαμε να αντέξουμε και κατ’ επέκταση αδυνατούσαμε να βοηθήσουμε το επίσης κουρασμένο από την τηλεκπαίδευση παιδί μας να αντέξει! Προσπαθούσαμε να ανασυγκροτηθούμε, εμείς οι μεγάλοι, μιλώντας, ψάχνοντας άλλους γονείς για να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο-δίκτυ ασφαλείας, μέσα στο οποίο θα μπορούσαμε να εκφράσουμε ο ένας στον άλλον τα παράπονα μας, να γκρινιάζουμε, να γελάσουμε, να κλάψουμε, να σκεφτούμε, ώστε να επιστρέψουμε στα παιδιά μας κάπως πιο ήρεμοι και υπομονετικοί.

Ανήσυχοι γονείς
Λίγες μέρες αφού τελείωσε η Πρώτη δημοτικού πήρα στα χέρια μου το τέταρτο βιβλίο της σειράς του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ, με τίτλο Πάμε Σχολείο; Το έβαλα στη βαλίτσα μου και το ταξίδεψα μαζί μου και το άνοιξα προς το τέλος του καλοκαιριού με μεγάλη δυσανασχέτηση, όχι γιατί  πίστευα πως δεν θα μου άρεσε –έχω άλλωστε απολαύσει και συνεχίζω να διαβάζω ξανά και ξανά τα προηγούμενα τρία, τους Παιδικούς έρωτες, τους Παιδικούς φόβους και το Χτίζοντας ταυτότητα.
Η δυσανασχέτησή μου ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την αγωνία και την κούραση (ναι, κούραση πριν καν ξεκινήσει, το ομολογώ) μιας νέας  πανδημικής σχολικής χρονιάς. Όμως, καθώς το διάβαζα, τόσο ξεκουραζόμουν ψυχικά, γιατί αισθάνθηκα πως αυτό το βιβλίο θα είναι ένας σπουδαίος σύμμαχος για εμένα, όχι μόνο ως μαμά αλλά και ως θεραπεύτρια.
Έχω υπάρξει εδώ και κάμποσα χρόνια μαθητευόμενη στο πλάι του συγγραφέα και κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο του αισθάνομαι σαν να ακούω τη φωνή του, πόσω μάλλον διαβάζοντας αυτά τα τέσσερα βιβλία του, που έχουν μορφή διαλόγου, μια και είναι απομαγνητοφωνημένες συζητήσεις με «ανήσυχους» γονείς.
Η νέα σχολική χρονιά, λοιπόν, με βρήκε να έχω στο προσκεφάλι μου το Πάμε σχολείο;, το οποίο κρύβει σε κάθε του σελίδα υλικό για προβληματισμό. Πρόκειται για ένα εργαστήρι σκέψης (όπως λέει και ο ίδιος ο δημιουργός του), το οποίο παρασύρει τον αναγνώστη σε γόνιμες διαδρομές. Κι αυτές οι γόνιμες διαδρομές σκέψης βοηθούν το δίχως άλλο κάθε μπαμπά και μαμά να παραμείνει στο πλάι της διαδρομής του νεαρού μαθητή δίχως να μπλέκεται στα πόδια του!

Επιθυμώντας τη γνώση σε κάθε ηλικία

Λέει κάπου ο Αλεξανδρίδης πως η απόκτηση γνώσεων είναι μια έκφανση των ενστίκτων της αυτοσυντήρησης και της ευχαρίστησης. Αν εμείς οι μεγάλοι πάψουμε να αναζητάμε την γνώση, τότε πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας να στραφούν προς αυτή; Η μεγαλύτερη επιθυμία για γνώση εγείρεται από την επιθυμία να μάθω εμένα και όσα με περιβάλλουν και αυτή η επιθυμία, τολμώ να πω ανάγκη, δεν θα έπρεπε να σταματά σε καμία ηλικία!
Ξανάπάμε σχολείο, λοιπόν; Μικροί και μεγάλοι… Ο καθένας στη δική του τάξη… Ο καθένας με τα δικά του βιβλία. Κάθε κατεργάρης στον πάγκο  του! Ιδανικό εγχειρίδιο για γονείς, το Πάμε σχολείο; Μας καλεί να σκεφτούμε τι σηµαίνει για το παιδί μας και για εμάς η είσοδος και η πορεία στο δηµοτικό, τι αγωνίες και τι µαταιώσεις ενεργοποιεί στο παιδί μας και σε εμάς η επίσηµη επαφή µε την ανάγνωση, τη γραφή και τα µαθηµατικά, ποιες απωθηµένες προσδοκίες γονέων και εκπαιδευτικών φορτώνονται στους ώμους των µικρών µαθητών, στερώντας τους τη χαρά να συνευρεθούν και να συνεργαστούν µεταξύ τους, πώς γίνεται η µετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δηµοτικό, ποιες είναι οι απαραίτητες ψυχικές, νοητικές και συναισθηµατικές συνιστώσες για την επιτυχή ένταξη του παιδιού στο δηµοτικό, τι είναι απόδοση και τι επίδοση και τι είναι, τελικά, το σχολείο. Ένας χώρος αναπαραγωγής και εκµάθησης εννοιών µέσα σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο ή ένας δυναµικός κοινωνικός χώρος ατοµικών και συλλογικών σχέσεων, όπου δηµιουργικά παράγεται γνώση;
Τα θέµατα του βιβλίου αναπτύσσονται πάνω σε τρεις βασικούς άξονες:
α) Η ανάπτυξη της σκέψης είναι αναγκαία για την επιβίωση.
β) Το να σκέφτεσαι και να µαθαίνεις είναι απόλαυση.
γ) Η συλλογική σκέψη είναι παραγωγικότερη της ατοµικής.
Καθότι αυτοί οι άξονες ισχύουν για ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής µας και σε όλους τους τοµείς της δραστηριότητάς µας, µια που η ζωή είναι σχολείο –µε πρόγραµµα αλλά και µε διαλείµµατα–, το Πάμε σχολείο; προτείνεται όχι µόνο για τους άµεσα ενδιαφερόµενους, γονείς, εκπαιδευτικούς και ειδικούς της ψυχικής ανάπτυξης και υγείας του παιδιού, αλλά και για όποιον σωκρατικά ανήσυχο επιθυµεί συνεχώς να µαθαίνει απολαµβάνοντας ή να απολαµβάνει µαθαίνοντας. Καλή ανάγνωση και καλή σχολική χρονιά.Διαβάστε: Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, Σχολή Ανήσυχων Γονέων-Πάμε σχολείο; Εκδόσεις Ίκαρος
Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.