Ο αυτισμός είναι νευροαναπτυξιακή διαταραχή με ανωμαλίες στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και επηρεάζει ολόκληρη τη νοητική ανάπτυξη του ατόμου. Το παιδί με αυτιστική διαταραχή αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες στη μάθηση και την εκτέλεση δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής και χαρακτηρίζεται από στερεοτυπική συμπεριφορά. Ο αριθμός και η βαρύτητα των συμπτωμάτων διαφοροποιούνται με την ηλικία και τη θεραπεία που έχει λάβει. Για να τεθεί η διάγνωση του αυτισμού, θα πρέπει να έχουν παρουσιασθεί ανωμαλίες στην ανάπτυξη πριν από την ηλικία των 3 ετών.

Οι περισσότεροι ασθενείς με μέτριες έως ήπιες αυτιστικές διαταραχές μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς στον χώρο του οδοντιατρείου, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση του οδοντιάτρου. Αρχικά, ο οδοντίατρος πρέπει να κατανοήσει τη συμπεριφορά του παιδιού και τις ιδιαιτερότητές του καθώς κάθε παιδί αποτελεί μοναδική περίπτωση. Το παιδί πρέπει να πάει αρκετές φορές στο ιατρείο για να συνηθίσει τόσο τον χώρο όσο και τον οδοντίατρο. Επίσης, μεγάλη σημασία έχει η καλή σχέση μεταξύ οδοντιάτρου και γονέων, καθώς θα βοηθήσει οι γονείς να προετοιμάσουν το παιδί κατάλληλα.

Καλό θα είναι η πρώτη επίσκεψη να γίνεται χωρίς πολύ κόσμο και χωρίς δυνατούς θορύβους και φώτα που τρομάζουν το παιδί. Η αρχική εξέταση αρχικά πρέπει να γίνεται χωρίς εργαλεία και χρησιμοποιώντας μία οδοντόβουρτσα για να έχουμε πρόσβαση στο στόμα του παιδιού ώστε να υπάρχει εξοικείωση Τα αυτιστικά παιδιά παρουσιάζουν ευαισθησία στους ήχους, στα φώτα, στα χρώματα και στις μυρωδιές. Το φως της οδοντιατρικής καρέκλας, ο ήχος του τροχού και των χειρολαβών και οι οσμές των οδοντιατρικών και φαρμακευτικών σκευασμάτων πολλές φορές αποτελούν απειλή για αυτά.

Ο πιο σημαντικός στόχος είναι η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης με το παιδί. Η τεχνική «Λέω – Δείχνω – Κάνω» δεν είναι πάντα αποτελεσματική, γιατί τα παιδιά με αυτισμό χαρακτηρίζονται από έλλειψη προσοχής. Η θετική ενίσχυση και η επιβράβευση με δωράκια όπως αυτοκόλλητα ή μικρά παιχνίδια στο τέλος της συνεδρίας βοηθάνε σε πολλές περιπτώσεις όπως και το χειροκρότημα, η χειραψία και η ενασχόληση με κάποιο αντικείμενο με το οποίο έχουν εμμονή. Επίσης, βοηθάει πολύ όταν ο οδοντίατρος μιλάει στο παιδί με τα μάτια του παιδιού να βρίσκονται στην ίδια ευθεία με τα δικά του. Η επικοινωνία πρέπει να γίνεται με μικρές προτάσεις, λίγες λέξεις και σταθερό λεξιλόγιο. Η χρήση εικόνων για την επεξήγηση της οδοντιατρικής θεραπείας βοηθάει πολύ καθώς τα παιδιά με αυτισμό προτιμούν τις εικόνες. Ο χρόνος αναμονής θα πρέπει να περιορίζεται σε 10-15’. Το παιδί πρέπει να έρχεται σε επαφή με τις οδοντιατρικές πράξεις αργά και σταδιακά με διαλείμματα κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Επίσης, τα εργαλεία δε θα πρέπει να είναι στο οπτικό του πεδίο.

Η στοματική υγιεινή αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα μάθησης για τα παιδιά με αυτισμό. Τα αυτιστικά παιδιά είτε δεν είναι ικανά ή είναι απρόθυμα να καθαρίσουν τα δόντια τους και αντιστέκονται όταν το προσπαθούν οι γονείς τους. Εδώ είναι απαραίτητη η συνεργασία με τον  εργοθεραπευτή για να διδάξει στο παιδί συνήθειες καλής στοματικής υγιεινής. Σε περίπτωση που το παιδί δεν μπορεί να πλύνει τα δόντια του, οι γονείς πρέπει να επωμιστούν τη φροντίδα των δοντιών. Η στοματική υγιεινή είναι πιο επιτακτική από τον υπόλοιπο πληθυσμό αν αναλογιστούμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε κατά την οδοντιατρική θεραπεία.

Η οδοντιατρική επίσκεψη για παιδί με αυτισμό είναι μια πρόκληση τόσο για τούς γονείς όσο και το οδοντιατρικό προσωπικό. Δουλεύοντας όλοι μαζί μπορούμε να πετύχουμε πολλά και το παιδί να  βιώσει μια ικανοποιητική οδοντιατρική επίσκεψη. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή.

Ο Γρηγόρης Γρηγοράκης είναι Παιδοδοντίατρος, απόφοιτος της Οδοντιατρικής του ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές στην παιδοδοντία στο πανεπιστήμιο Tufts της Βοστώνης και εξειδίκευση στην οδοντιατρική αντιμετώπιση ατόμων με ειδικές ανάγκες στο University of Toronto.