Στις δυτικές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ο θηλασμός απεικονίζεται τις τελευταίες δεκαετίες ως η «ιδανική», «τέλεια», «ανώτερη» πρακτική ταΐσματος και φροντίδας του βρέφους. Συχνά παρουσιάζεται από ΜΜΕ και ειδικούς ως φάρμακο πρόληψης μίας σειράς σοβαρών προβλημάτων υγείας του αναπτυσσόμενου μωρού και της μητέρας, ως μέσο για την κατάκτηση ανώτερων ψυχικών λειτουργιών και ως η απόλυτη μητρική εμπειρία σύνδεσης με το μωρό, οδηγώντας στην εξίσωσή του με την εικόνα της καλής και φροντιστικής μητέρας, αλλά και της ίδιας της μητρικής εμπειρίας (Faircloth, 2013).
Οι νέες μητέρες ενημερώνονται για τις αναντικατάστατες ιδιότητες του θηλασμού από την περίοδο της εγκυμοσύνης μέσα από βιβλία, ιστοσελίδες και ομάδες στο facebook σχετικά με τη μητρότητα, καθώς και από τους επαγγελματίες υγείας με του οποίους έρχονται σε επαφή (π.χ. μαίες, γυναικολόγο). Τα σύγχρονα μαιευτήρια ακολουθώντας τα 10 βήματα για τον επιτυχημένο θηλασμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της UNICEF ενημερώνουν τις μητέρες για τα πλεονεκτήματα του αποκλειστικού θηλασμού για τους πρώτους έξι μήνες και της συνέχισής του για τουλάχιστον δύο έτη, καθώς και για τα βήματα για να το επιτύχουν όπως είναι το rooming in, o κατά ζήτηση θηλασμός, η αποφυγή χρήσης πιπίλας κ.ά. Το μήνυμα «ο θηλασμός είναι ιδανικός» (Breast is best) μεταδίδεται στη νέα μητέρα από κάθε πιθανή πηγή ακόμα και από τις συσκευασίες υποκατάστατου βρεφικού γάλακτος
Θηλασμός και δεσμός μητέρας βρέφους
Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι αν και πράγματι το μητρικό γάλα είναι ανώτερο διατροφικά από τη φόρμουλα, συχνά παρουσιάζονται οφέλη τα οποία δεν έχουν ισχυρή επιστημονική βάση. Το πιο έκδηλο παράδειγμα έχει να κάνει με την εξίσωση του θηλασμού και του ασφαλούς δεσμού μητέρας–βρέφους. Διάφορα δημοφιλή μέσα υποστηρίζουν ότι ο θηλασμός προσφέρει μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας στη σχέση του βρέφους με τη μητέρα του σε σύγκριση με τα μωρά που σιτίζονται με τη χρήση μπιμπερό (ενδεικτικά Sears & Sears, 1991). Στην πραγματικότητα, όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι ούτε θεωρητικά ούτε επιστημονικά αποδεδειγμένο.
Πιο συγκεκριμένα, οι δημιουργοί της θεωρίας δεσμού John Bowlby και Mary Ainsworth είχαν καταλήξει από νωρίς ότι η μέθοδος σίτισης ενός βρέφους δεν επηρεάζει την ποιότητα δεσμού που θα δημιουργηθεί με τη μητέρα του (Bowlby, 1969). Αντίθετα, είναι η ποιότητα της αλληλεπίδρασης μητέρας-βρέφους κατά της διάρκεια του ταΐσματος του που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο, ανεξάρτητα από το αν η μητέρα χρησιμοποιεί το στήθος της ή το μπιμπερό. Η αδυναμία εξαγωγής ενός γενικού συμπεράσματος για τον ρόλο της μεθόδου σίτισης στην ποιότητας δεσμού μητέρας-βρέφους έχει διαπιστωθεί και σε πολλές έρευνες (Britton et al., 2006; Jansen et al., 2008; Peñacoba & Catala, 2019).
Θηλασμός και γνωστική ανάπτυξη του βρέφους
Η μεγέθυνση των οφελών του θηλασμού είναι φανερή και στην περίπτωση της γνωστικής ανάπτυξης του βρέφους. Πράγματι πολλές έρευνες έχουν βρει ότι ο θηλασμός έχει μακροχρόνιες θετικές επιδράσεις στην γνωστική ανάπτυξη του ατόμου, με την εξήγηση ότι μόνο το μητρικό γάλα περιέχει τα λεγόμενα μακράς αλυσίδας πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (Jacobson and Jacobson, 2002). Ωστόσο, αυτό που συνήθως παραλείπεται από τα δημοφιλή μητρικά μέσα ενημέρωσης είναι ότι το IQ και η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των ίδιων γονέων διαδραματίζουν τον σπουδαιότερο ρόλο στη σχέση θηλασμού–γνωστικής ανάπτυξης (Der et al., 2006). Πιο συγκεκριμένα, επειδή τα περισσότερα θηλάζοντα μωρά που συμμετέχουν στις έρευνες προέρχονται από ευνοημένες κοινωνικοοικονομικά και γνωστικά οικογένειες, δεν είναι ο θηλασμός καθαυτός που εξηγεί την υψηλότερη νοημοσύνη, αλλά οι περισσότερες ευκαιρίες γνωστικής ανάπτυξης που τους προσφέρουν οι γονείς τους (Boutwell et al., 2018; Der et al., 2006; Jacobson & Jacobson, 2002; (Boutwell et al., 2018; Jacobson & Jacobson, 2002; Jain et al., 2002; von Stumm & Plomin, 2015). Υπάρχουν, βέβαια, και οι περιπτώσεις που ορισμένες μη επαληθευμένες ενδείξεις για τα οφέλη του θηλασμού προβάλλονται ως τεκμηριωμένες αποδείξεις, όπως συμβαίνει με το άσθμα (Miliku & Azad, 2018).
Πάση θυσία
Όταν, όμως, οι γυναίκες ενημερώνονται μόνο για τη θετική πλευρά του θηλασμού, σωστή απόφαση φαίνεται να είναι μόνο η απόφαση να θηλάσουν το μωρό τους πάση θυσία. Η οποιαδήποτε άλλη επιλογή μοιάζει με συναίνεση της μητέρας να βλάψει το παιδί της σωματικά και ψυχολογικά, καθιστώντας τον θηλασμό ζήτημα μητρικής ηθικής (Faircloth, 2013; Williams et al., 2013). Η εξιδανίκευση του θηλασμού επισκιάζει σημαντικές πλευρές της σχέσης θηλασμού, απλοποιώντας μία πολυσύνθετη και μοναδική λειτουργία, η οποία προορίζεται για το βρέφος αλλά ξεκινάει και αφορά σε μεγάλο βαθμό το σώμα της μητέρας (Faircloth, 2013). Ο θηλασμός μπορεί να είναι πράγματι για κάποιες μητέρες μία αρμονική εμπειρία στενής σύνδεσης με το μωρό τους από την οποία λαμβάνουν απόλαυση παρά τις περιστασιακές προκλήσεις που αναδύονται (Schmied & Barclay, 1999). Υπάρχουν, όμως, και γυναίκες για τις οποίες ο θηλασμός είναι σταθερά επίπονος και συναισθηματικά εξουθενωτικός (Schmied & Barclay, 1999; Watkinson et al., 2016; Yate, 2017). Σε κάθε περίπτωση ο θηλασμός δημιουργεί νέες αισθήσεις και τρόπους βίωσης του μητρικού εαυτού και σώματος, οι οποίοι μπορεί να είναι θετικοί, αρνητικοί ή και τα δύο ταυτόχρονα (Schmied & Barclay, 1999). Η προώθηση του θηλασμού ως καθολικά ιδανικού παραλείποντας την ισάξια έμφαση στη μοναδικότητα του σωματικού και συναισθηματικού μητρικού βιώματος της κάθε γυναίκας μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ψυχική υγεία της μητέρας και συνεπακόλουθα της σχέση μητέρας – βρέφους.
Κατάθλιψη και ψυχική δυσφορία
Σύμφωνα με μελέτες, κάποιες νέες μητέρες βιώνουν την ενημέρωση που λαμβάνουν από το μαιευτικό προσωπικό και το οικογενειακό τους περιβάλλον σαν πίεση να θηλάσουν, ενώ αισθάνονται ότι δεν μπορούν να συζητήσουν γύρω από την επιλογή της φόρμουλας σαν μέθοδο διατροφής του βρέφους, γεγονός που τις εξωθεί στο να ξεκινήσουν τον θηλασμό στο μαιευτήριο προκειμένου να αποφύγουν την επίκριση του περιβάλλοντος (Lagan et al., 2014; Sheehan et al., 2003; Spencer et al., 2015). Πέραν, όμως, των εξωτερικών πιέσεων που μπορεί να δέχονται, η εξιδανίκευση του θηλασμού μπορεί να λειτουργήσει και ως εσωτερική πίεση για συμμόρφωση με την εικόνα της καλής θηλάζουσας μητέρας (Diez-Sampedro et al., 2019). Μάλιστα για ορισμένες μητέρες ο θηλασμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μητρικής τους ταυτότητας και η αποτυχία επίτευξης των προθέσεών τους μπορεί να έχει μεγάλο ψυχικό κόστος (Diez-Sampedro et al., 2019; Faircloth, 2013; Schmied and Barclay, 1999). Πολλές μητέρες νιώθουν ενοχή ότι θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών τους, αισθήματα μητρικής αποτυχίας, αναξιότητας και ντροπής (Diez-Sampedro et al., 2019; Hegney et al., 2008; Kelleher, 2006; Williams, Donaghue, & Kurz, 2012). Επίσης, έχει βρεθεί ότι οι μητέρες που σκόπευαν να θηλάσουν και δεν τα κατάφεραν μπορεί να εμφανίσουν χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή (Buturovic et al., 2016), αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης επιλόχειου κατάθλιψης (Borra et al., 2015; Gregory et al., 2015) και ψυχική δυσφορία (Leff et al., 1994). Προς κατανόηση των παραπάνω ευρημάτων παρατίθενται δύο ενδεικτικά αποσπάσματα από την έρευνα της Lee (2007) με μητέρες που ταΐζουν τα παιδιά τους φόρμουλα:
“Είμαι τόσο αποτυχημένη, γιατί ό,τι πρέπει να κάνεις για αυτό το μωρό είναι να το θηλάσεις και αν δεν μπορείς να κάνεις αυτό ή έχεις προβλήματα με αυτό, πρέπει να είσαι τελείως σκουπίδι”.
“Εάν υπήρχε κάτι που θα μπορούσα να διαβάσω ή ένα μικρό φυλλάδιο, δεν χρειάζεται να είναι παντού κολλημένο, αλλά ένα μικρό φυλλάδιο που να λέει ότι η φόρμουλα είναι εντάξει, θα ήμουνα πολύ χαρούμενη, θα ήμουνα εντάξει, δεν θα χρειαζόταν να λέω ψέματα ή να κάνω όλα αυτά που έχω κάνει”.
Η ψυχολογία της θηλάζουσας που δυσφορεί
Αξίζει να τονιστεί ότι η εξιδανίκευση του θηλασμού μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιδράσεις και στην ψυχολογία των μητέρων που συνεχίζουν να θηλάζουν, ενώ σταθερά βιώνουν έντονη συναισθηματική ή σωματική δυσφορία κατά τη διάρκεια των θηλασμών. Πιο συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι οι μητέρες που επιμένουν σε μία δυσφορική εμπειρία θηλασμού εκδηλώνουν χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, συχνά αισθάνονται ντροπή, έντονο άγχος, κατάθλιψη αλλά και τρόμο για τον θηλασμό (Butorovic et al., 2016; Hegney et al., 2008; Kelleher, 2006; Yate, 2017). Ωστόσο, εν αντιθέσει με τις μητέρες που δεν κατάφεραν να θηλάσουν παρά τις προθέσεις τους, οι μητέρες αυτές βιώνουν περηφάνια για το επίτευγμά τους (Buturovic, 2016). Η έντονη, όμως, απέχθεια τους για τον θηλασμό φαίνεται να παρεμβαίνει αρνητικά και στη σχέση τους με το μωρό τους. Πιο συγκεκριμένα, η δυσαρέσκεια που αισθάνονται κατά τη διάρκεια του θηλασμού δημιουργεί συχνά έντονη παρόρμηση να απομακρύνουν το μωρό από το στήθος, κάτι που συχνά καταλήγουν να κάνουν (Yate, 2017). Επίσης, συχνά αισθάνονται θυμό και επιθετικότητα προς το μωρό τους, συναισθήματα που εν συνεχεία τους δημιουργούν ανυπόφορη ενοχή (Yate, 2017). Η αμφιθυμία και η εσωτερική σύγκρουση που βιώνουν ανάμεσα στην παρόρμηση να τερματίσουν άμεσα τον θηλασμό και την πίστη ότι προσφέρουν ό,τι καλύτερο μπορούν στο μωρό τους (Yate, 2017) μοιάζει να μεταφέρεται και προς εκείνο μέσω της εξωλεκτικής επικοινωνίας και στάσης τους επιδρώντας αντίστοιχα στη μεταξύ τους σχέση (Kelleher, 2006; Watkinson et al., 2016). Προς κατανόηση των παραπάνω ερευνητικών ευρημάτων παρατίθεται η δημοσίευση μιας νέας μητέρας σε μία ομάδα υποστήριξης θηλασμού στο facebook:
«Είμαι τόσο εκνευρισμένη με τον ενός έτους γιο μου. Ακόμη ξυπνάει κάθε δύο τρεις ώρες για να τον θηλάσω. Τις τελευταίες εβδομάδες προσπαθώ απλά να τον ηρεμήσω χωρίς στήθος αλλά αυτός συνεχίζει να ουρλιάζει και τελικά ενδίδω. Τις μισές φορές δεν πίνει καν απλά πιπιλάει. Γνωρίζω ποια είναι η απάντηση “Η αντίδρασή του είναι απόλυτα φυσιολογική”, “Είναι ακόμα τόσο μικρός για να μην χρειάζεται το στήθος”, “μπλα μπλα μπλα”. Αλλά είμαι εκνευρισμένη και θυμωμένη και αισθάνομαι σαν το σώμα μου να μην μου ανήκει. Νιώθω σαν να τον απεχθάνομαι επειδή έχει τόσες απαιτήσεις από το σώμα μου. Βάζω το στήθος μου στο στόμα του και αυτός πιάνει το άλλο, το τσιμπάει και το γρατζουνάει ενώ θηλάζει. Δεν έχει άλλο. Δεν θέλω να θηλάζω άλλο το βράδυ, θέλω να κοιμηθώ. Δεν ζητάω κάποια λύση γιατί ξέρω ότι δεν υπάρχει. Είμαι απλά θυμωμένη και κουρασμένη και πολύ μεγάλη».
Η απόλαυση του ταΐσματος
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι μία μητέρα απλά να καταφέρει να θηλάσει το μωρό της, το θέμα είναι να μπορέσει να απολαύσει τη φροντίδα και το τάισμα του (Edwards, 2018), είτε αυτό είναι με το στήθος της είτε με το να το ταΐσει φόρμουλα με το μπιμπερό. Η μητρική ικανοποίηση και ευχαρίστηση κατά τη διάρκεια της φροντίδας του βρέφους είναι σπουδαίας σημασίας για την ποιότητα της σχέσης μητέρας – βρέφους (Bowlby, 1989).
Κλείνοντας, η ενημέρωση των νέων μητέρων γύρω από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε μεθόδου βρεφικής σίτισης είναι εξαιρετικά σημαντική και οφείλει να είναι αντικειμενική και απαλλαγμένη από ιδεολογίες και εξιδανικεύσεις. Πρέπει, επίσης, να αποφεύγεται η διάδοση πληροφοριών γύρω από τον θηλασμό για τις οποίες δεν υπάρχουν ισχυρές επιστημονικές αποδείξεις καθώς παρεμποδίζουν τη λήψη μίας επιστημονικά ενημερωμένης απόφασης και μπορεί να συμβάλλουν στη δημιουργία αρνητικών μητρικών συναισθημάτων σε περίπτωση μη επίτευξης του θηλασμού. Είναι σημαντικό να υπογραμμίζεται ότι οι μητέρες που δεν θέλουν, δεν μπορούν ή δεν αντέχουν να θηλάσουν δεν είναι λιγότερο καλές μητέρες από αυτές που μπορούν και ότι ο ιδανικός τρόπος σίτισης ενός βρέφους δεν είναι μόνο ένας. Αντίθετα, υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι για να συνυπάρχουν υγιείς σωματικά και ψυχολογικά μητέρες και βρέφη. Η διευκόλυνση της λήψης μίας απόφασης σχετικά με τη σίτιση του βρέφους από την οποία θα υπάρχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αμοιβαία ικανοποίηση είναι μείζονος σημασίας για τη σχέση μητέρας – βρέφους. Τέλος, οι νέες μητέρες πρέπει να λαμβάνουν την κατάλληλη υποστήριξη, ενθάρρυνση, φροντίδα και καθοδήγηση, ανεξαρτήτως της επιλογής τους.
Η Ελεάνα Αρμάο είναι αναπτυξιακή ψυχολόγος (MSc), Υπ. Διδάκτωρ, ΤΕΑΠΗ, ΕΚΠΑ. Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής και αποτελεί μία επιστημονικά τεκμηριωμένη στάση στην τάση της εποχής να εξιδανικεύεται ο θηλασμός.
Βιβλιογραφία
Borra, C., Iacovou, M., & Sevilla, A. (2015). New Evidence on Breastfeeding and Postpartum Depression: The Importance of Understanding Women’s Intentions. Maternal and Child Health Journal, 19(4), 897–907. https://doi.org/10.1007/s10995-014-1591-z
Boutwell, B. B., Young, J. T. N., & Meldrum, R. C. (2018). On the positive relationship between breastfeeding & intelligence. Developmental Psychology, 54(8), 1426–1433. https://doi.org/10.1037/dev0000537
Bowlby, J. (1969). Attachment (2nd ed., Vol. 1). Basic Books.
Bowlby, J. (1989). The Making and Breaking of Affectional Bonds. Routledge.
Britton, J. R., Britton, H. L., & Gronwaldt, V. (2006). Breastfeeding, sensitivity, and attachment. Pediatrics, 118(5), e1436-1443. https://doi.org/10.1542/peds.2005-2916
Buturovic, Z., Ignjatović, S., & Rasevic, M. (2016). Challenges of Early Motherhood: Breastfeeding Difficulties and Life Satisfaction. Stanovništvo, 54, 1–14. https://doi.org/10.2298/STNV160912005B
Der, G., Batty, G. D., & Deary, I. J. (2006). Effect of breast feeding on intelligence in children: Prospective study, sibling pairs analysis, and meta-analysis. BMJ, 333(7575), 945. https://doi.org/10.1136/bmj.38978.699583.55
Diez-Sampedro, A., Flowers, M., Olenick, M., Maltseva, T., & Valdes, G. (2019). Women’s Choice Regarding Breastfeeding and Its Effect on Well-Being. Nursing for Women’s Health, 23(5), 383–389. https://doi.org/10.1016/j.nwh.2019.08.002
Edwards, R. (2018). An Exploration of Maternal Satisfaction With Breastfeeding as a Clinically Relevant Measure of Breastfeeding Success. Journal of Human Lactation, 34(1), 93–96. https://doi.org/10.1177/0890334417722509
Faircloth, C. (2013). Militant Lactivism?: Attachment Parenting And Intensive Motherhood In The UK And France. BERGHAHN BOOKS. https://www.berghahnbooks.com/title/fairclothmilitant
Gregory, E. F., Butz, A. M., Ghazarian, S. R., Gross, S. M., & Johnson, S. B. (2015). Met Expectations and Satisfaction with Duration: A Patient-Centered Evaluation of Breastfeeding Outcomes in the Infant Feeding Practices Study II. Journal of Human Lactation: Official Journal of International Lactation Consultant Association, 31(3), 444–451. https://doi.org/10.1177/0890334415579655
Hegney, D., Fallon, T., & O’Brien, M. L. (2008). Against all odds: A retrospective case-controlled study of women who experienced extraordinary breastfeeding problems. Journal of Clinical Nursing, 17(9), 1182–1192. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2008.02300.x
Jacobson, S., & Jacobson, J. (2002). Breastfeeding an d IQ Evaluation of the socio-environmentalconfounders.pdf. Acta Paediatrica, 91, 258–266.
Jain, A., Concato, J., & Leventhal, J. M. (2002). How Good Is the Evidence Linking Breastfeeding and Intelligence? Pediatrics, 109(6), 1044–1053. https://doi.org/10.1542/peds.109.6.1044
Jansen, J., Weerth, C., & Riksenwalraven, J. (2008). Breastfeeding and the mother–infant relationship—A review. Developmental Review, 28(4), 503–521. https://doi.org/10.1016/j.dr.2008.07.001
Kelleher, C. M. (2006). The physical challenges of early breastfeeding. Social Science & Medicine, 63(10), 2727–2738. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2006.06.027
Lagan, B. M., Symon, A., Dalzell, J., & Whitford, H. (2014). “The midwives aren’t allowed to tell you”: Perceived infant feeding policy restrictions in a formula feeding culture – the Feeding Your Baby Study. Midwifery, 30(3), e49-55. https://doi.org/10.1016/j.midw.2013.10.017
Lee, E. (2007). Health, morality, and infant feeding: British mothers’ experiences of formula milk use in the early weeks. Sociology of Health & Illness, 29(7), 1075–1090. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2007.01020.x
Leff, E. W., Jefferis, S. C., & Gagne, M. P. (1994). The development of the Maternal Breastfeeding Evaluation Scale. Journal of Human Lactation: Official Journal of International Lactation Consultant Association, 10(2), 105–111. https://doi.org/10.1177/089033449401000217
Miliku, K., & Azad, M. B. (2018). Breastfeeding and the Developmental Origins of Asthma: Current Evidence, Possible Mechanisms, and Future Research Priorities. Nutrients, 10(8). https://doi.org/10.3390/nu10080995
Peñacoba, C., & Catala, P. (2019). Associations Between Breastfeeding and Mother-Infant Relationships: A Systematic Review. Breastfeeding Medicine: The Official Journal of the Academy of Breastfeeding Medicine, 14(9), 616–629. https://doi.org/10.1089/bfm.2019.0106
Schmied, V., & Barclay, L. (1999). Connection and Pleasure, Disruption and Distress: Women’s Experience of Breastfeeding.
Sears, W., & Sears, M. (1991). Keys to breast feeding. Barron’s. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&scope=site&db=nlebk&db=nlabk&AN=52222
Sheehan, A., Schmied, V., & Cooke, M. (2003). Australian women’s stories of their baby-feeding decisions in pregnancy. Midwifery, 19(4), 259–266. https://doi.org/10.1016/s0266-6138(03)00037-8
Spencer, R. L., Greatrex-White, S., & Fraser, D. M. (2015). “I thought it would keep them all quiet”. Women’s experiences of breastfeeding as illusions of compliance: An interpretive phenomenological study. Journal of Advanced Nursing, 71(5), 1076–1086. https://doi.org/10.1111/jan.12592
von Stumm, S., & Plomin, R. (2015). Breastfeeding and IQ Growth from Toddlerhood through Adolescence. PloS One, 10(9), e0138676. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0138676
Watkinson, M., Murray, C., & Simpson, J. (2016). Maternal experiences of embodied emotional sensations during breast feeding: An Interpretative Phenomenological Analysis. Midwifery, 36, 53–60. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.02.019
Williams, K., Donaghue, N., & Kurz, T. (2013). “Giving Guilt the Flick”?: An Investigation of Mothers’ Talk About Guilt in Relation to Infant Feeding. Psychology of Women Quarterly, 37(1), 97–112. https://doi.org/10.1177/0361684312463000
Yate, Z. M. (2017). A Qualitative Study on Negative Emotions Triggered by Breastfeeding; Describing the Phenomenon of Breastfeeding/Nursing Aversion and Agitation in Breastfeeding Mothers. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 22(6), 449–454. https://doi.org/10.4103/ijnmr.IJNMR_235_16
Αγαπητή κυρία Καφριτσα,
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο που αφιερώσατε να διαβάσετε το άρθρο μου, και να μοιραστείτε τις σκέψεις σας μαζί μου. Είναι τιμή μου ακόμα και αν δεν συμφωνούμε σε όλα. Θα μοιραστώ λοιπόν και εγώ τις δικές μου σκέψεις πάνω στις δικές σας ιδέες.
Από την δική μου οπτική γωνία στην σημερινή εποχή, στις δυτικές κοινωνίες ο θηλασμός εξιδανικεύεται. Πρώτον, η εξιδανίκευση έγκειται στο γεγονός ότι αν και πράγματι αποτελεί μία φυσική διαδικασία με πολλαπλά οφέλη για τη σωματική υγεία του βρέφους και της μητέρας, συχνά παρουσιάζονται και οφέλη που δεν έχουν καμία υπόσταση (βλ. δεσμός, νοημοσύνη όπως ανέφερα και στο άρθρο μου). Δεύτερον, αν και για αρκετές γυναίκες ο θηλασμός αποτελεί μία πολύ δύσκολη εμπειρία (με διαφορετικούς τρόπους για την κάθε μία), οι επαγγελματίες υγείας (π.χ. μαίες, γυναικολόγοι κτλ.) και τα Μ.Μ.Ε. παρουσιάζουν μόνο τη θετική πλευρά του. Δηλαδή, παρόλο που συνυπάρχει μία θετική και μία αρνητική πλευρά του θηλασμού, το γεγονός ότι παρουσιάζεται μόνο η θετική του τον καθιστά εξιδανικευμένο.
Συμφωνώ απόλυτα με την έκφραση «it takes a village to raise a child», με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μία νέα μητέρα στην ανατροφή των παιδιών της ειδικά στην κοινωνία που ζούμε, και με τον σημαντικό ρόλο της ηθικής και συναισθηματικής υποστήριξης από το περιβάλλον, όπως και καθοδήγησης από επαγγελματίες για έναν επιτυχημένο θηλασμό. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις γυναικών η υποστήριξη δεν είναι αρκετή για να μπορέσουν να θηλάσουν ή απλά να απολαύσουν τον θηλασμό.
Όσον αφορά το πιστεύω ότι ο θηλασμός είναι δικαίωμα κάθε μωρού και αδιαπραγμάτευτο χρέος κάθε μητέρας με βρίσκει αντίθετη. Όταν μιλάμε για το σώμα ενός άλλου ανθρώπου, εν προκειμένω της μητέρας, το οποίο λειτουργεί και αντιδρά με τον δικό του μοναδικό τρόπο στον θηλασμό, οφείλουμε να υποστηρίζουμε το δικαίωμα επιλογής της μητέρας για το τι είναι καλύτερο για τη δυάδα μητέρας – βρέφους. Εάν ζούσαμε σε μία άλλη εποχή ή κοινωνία όπου δεν θα υπήρχαν εναλλακτικές διατροφής ενός βρέφους ή καθαρό πόσιμο νερό με αποτέλεσμα να τίθεται ζήτημα επιβίωσης του βρέφους θα συμφωνούσα μαζί σας.
Λυπάμαι πολύ εάν κάποια μητέρα με κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας που δεν της επέτρεψε να θηλάσει αισθάνθηκε προσβεβλημένη με το άρθρο. Ωστόσο, πιστεύω ότι της δίνει την ευκαιρία να καταλάβει ότι η σχέση της με το παιδί της δεν στερήθηκε τίποτα λόγω αυτού. Όσον αφορά την κριτική προς της μαμά που δίνει φόρμουλα για να πάει για καφέ, με μία δόση χιούμορ θα απαντήσω ότι με τις δυσκολίες που βιώνει η νέα μητέρα το να διευκολυνθεί με την φόρμουλα για να πάει για έναν καφέ μπορεί να έχει εξαιρετικά οφέλη για την ίδια και τη σχέση με το παιδί της. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι είναι ο καφές που κάνει τις μητέρες να πάρουν την απόφαση να μην θηλάσουν ή να μην συνεχίσουν τον θηλασμό.
Όσον αφορά την παρομοίωση της μητρικής επιλογής μη θηλασμού με έναν άνθρωπο που θέλει σκύλο και δεν θέλει να τον βγάζει έξω την βρίσκω λάθος, καθώς η μητρότητα περικλείει πολύ περισσότερα πράγματα από τον θηλασμό. Είναι σαν να λέτε «εάν δεν θέλει να θηλάσει να της απαγορευτεί να κάνει παιδιά», το οποίο βρίσκω σκληρό και επικριτικό. Η ικανότητα του να είσαι μία αρκετά καλή μητέρα δεν ταυτίζεται σε καμία περίπτωση με το αν θα θηλάσεις ή όχι. Αντίστοιχα βρίσκω επικριτικό το σχόλιο σας με τη μαμά του Instagram. Κανένας δεν ξέρει τι βιώνει μία μητέρα και πώς είναι μία μητέρα. Είναι σημαντικό να μην κατακρίνουμε και ενοχοποιούμε τις νέες μητέρες, δεν βοηθάει πουθενά.
Όσον αφορά τη συμβουλή σας να γράψω για το πώς μία μητέρα μπορεί να υποστηριχθεί στο να μάθει να θηλάζει το παιδί της, υπάρχει πληθώρα αντίστοιχων άρθρων στο διαδίκτυο και στις βιβλιοθήκες από εξαιρετικούς συναδέλφους, δεν χρειάζεται ακόμα ένα. Ένα άρθρο που σκέφτομαι, όμως, να γράψω είναι για το δικαίωμα της μητέρας – παιδιού στον μακροχρόνιο θηλασμό, πρακτική που ενοχοποιείται ισάξια με τον μη θηλασμό.
Όσον αφορά τη φίλη σας που διέκοψε τον θηλασμό και σας εξομολογήθηκε τις τύψεις της, θα αναρωτιόμουν εάν ο λόγος που αισθάνθηκε ενοχή είναι λόγω της εξιδανίκευσης που υπάρχει γύρω από τον θηλασμό και της πίστης ότι δεν πρόσφερε ότι καλύτερο μπορούσε στο παιδί της. Φυσικά, όμως, και δεν μπορώ να ξέρω παρά μόνο η ίδια.
Υπάρχει λόγος που ο θηλασμός έχει γίνει μόδα (εάν μπορούμε να το πούμε έτσι) και μάλιστα σοβαρός και σεβαστός. Τις προηγούμενες δεκαετίες λόγω της βιομηχανίας βρεφικών τροφών (όπως αναφέρατε προηγουμένως) η νέα μητέρα σχεδόν δεν είχε την επιλογή να θηλάσει το παιδί της. Το μαιευτικό προσωπικό έδινε απευθείας φόρμουλα στο νεογέννητο χωρίς καν να ερωτηθεί η μητέρα, και η φόρμουλα προωθείτο ως ανώτερη του μητρικού. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα ποσοστά θηλασμού μειώθηκαν δραματικά, γεγονός που είχε και αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία ορισμένων βρεφών, ιδιαίτερα των πρόωρων. Ας μην αναφερθώ στην περίπτωση των τριτοκοσμικών χωρών όπου λόγω της απουσίας πόσιμου νερού πολλά βρέφη απεβίωσαν. H αναγνώριση αυτή από τους επιστήμονες οδήγησε σε μία αξιοσέβαστη προσπάθεια προώθησης και αύξησης του θηλασμού (βλ. WHO & UNICEF). Βέβαια στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας μία αρνητική επίδραση είναι η εξιδανίκευση του θηλασμού (όπως την ανέλυσα προηγουμένως) και η ενοχοποίηση των μητέρων που δεν θηλάζουν.
Τέλος, όπως είναι καθολικά αποδεκτό ότι μία μητέρα με διπλή μαστεκτομή δεν μπορεί να θηλάσει και είναι εντάξει, γιατί δεν μπορούμε να αποδεχτούμε μία μητέρα που για άλλους σωματικούς ή ψυχικούς ή συναισθηματικούς λόγους δεν μπορεί ή δεν θέλει να θηλάσει; Μπορεί και αυτοί οι λόγοι να είναι πολύ σημαντικοί.
Σας ευχαριστώ και πάλι, το μήνυμά σας ήταν πράγματι τροφή για σκέψη.
Με εκτίμηση,
Ελεάνα Αρμάο
Αγαπητη κυρία Αρμαο,
Διάβασα το κείμενο σας το οποίο έχει την ακόλουθη αναφορά
«Η Ελεάνα Αρμάο είναι αναπτυξιακή ψυχολόγος (MSc), Υπ. Διδάκτωρ, ΤΕΑΠΗ, ΕΚΠΑ. Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής και αποτελεί μία επιστημονικά τεκμηριωμένη στάση στην τάση της εποχής να εξιδανικεύεται ο θηλασμός.»
Επιτρέψτε μου να εκφράσω την προσωπική μου άποψη και εάν θέλετε να την λάβετε ως τροφή για σκέψη…
Θεωρώ την ανάλυση στο κείμενο σας…λάθος επι της αρχής.
Οπως είπε φίλη «Δεν τίθεται θέμα εξιδανίκευσης του θηλασμού. Δεν εξιδανικευεται μια φυσική διαδικασία. Είναι αυτή που είναι. Είναι σα να λέμε σε αυτούς που μας λένε να περπατάμε για το καλό μας, ρε άι από δω αφού υπάρχει το αυτοκίνητο. Κανείς δε σταμάτησε να περπατάει (εντελώς) επειδή εφευρέθηκαν τα οχήματα. Φυσικά το περπάτημα είναι πιο κουραστικό αλλά έχει τα ανάλογα οφέλη. Ακριβώς το ίδιο παίζει με το θηλασμό.»
Στην χώρα που ζω λένε it takes a village to raise a child,και έχουν απόλυτο δίκιο.
Αρχής γενομένης από τον θηλασμό, το μεγάλωμα ενός μωρού είναι απίστευτα δύσκολη υπόθεση για την νέα μαμά. Χρειάζεται καντάρια υπομονής,επιμονής,αισιοδοξίας,αγάπης μα πάνω από όλα…στήριξη από το περιβάλλον! Και όταν λέω στήριξη, εννοώ από το απλό «μπράβο που κανείς την καλύτερη δουλειά» (και ας μην την κάνει) μέχρι το «θα σου θηλάσω εγώ το παιδί να πας να ξεκουραστείς» ,πρακτική που ίσχυε σε όλες τις υγιείς κοινωνίες στο παρελθόν και ισχύει ακόμα σε κάποιες.
Ο θηλασμός ενός μωρού είναι αξίωμα, αναφαίρετο δικαίωμα του μωρού. Είναι φυσική διαδικασία που κακως τίθεται στην σφαίρα της προσωπικής διαπραγμάτευσης της κάθε μητέρας.
Το κείμενο σας, επιτρέψτε μου, αποτελεί προσβολή σε όλες εκείνες τις μαμάδες που πραγματικά δεν μπόρεσαν να θηλάσουν (έχω φίλη με διπλή μαστεκτομή) αλλά υπάρχουν ως φωτεινά παραδείγματα ταγμένου γονέα! Τα γαλατα βρεφικής διατροφής έχουν δημιουργηθεί για αυτές τις μαμάδες…όχι για διευκόλυνση του καφέ μας!
Αντιλαμβάνομαι βεβαίως το τεράστιο οικονομικό όφελος πίσω από το μάρκετινγκ ενός προϊόντος για όλους τους συμβαλλόμενους…
Ωστόσο, σκεφτείτε…θα μπορούσατε ποτέ να πάτε σε ένα καταφύγιο ζώων και να πείτε: θελω να υιοθετήσω ένα σκυλάκι, αλλά έχω αποφασίσει να μην το βγάζω βόλτα. Θα το αγαπάω,θα του φτιάξω έναν χώρο να κάνει την ανάγκη του…αλλά δεν θα το βγάζω βόλτα γιατί δεν έχω χρόνο. Δεν θα σας έδιναν το ζωάκι.
Ακριβώς έτσι με το κείμενο σας απ ενοχοποιείτε την μαμά του ινσταγκραμ που έκανε μωρό για να αυξήσει τα likes της και να το έχει μαζί της αξεσουάρ του καφέ,χαρωπή και πεντάμορφη !
Άνθρωποι σαν εσάς, με τις σπουδές που αναγράφονται στο βιογραφικό σας, θα έπρεπε να στρατευτούν την πένα τους στο να ενημερώνουν το περιβάλλον της νέας μαμάς ως προς το πως και το γιατί θα πρέπει να την βοηθήσει/στηρίξει όσο το δυνατόν περισσότερο στην προσπάθεια της να μάθει πως να θηλάζει το παιδί της, όχι να οδηγούν στην ,μη φυσική, λύση της φόρμουλας που…κάνει την ζωή μας εύκολη και χαρωπή.
Έχω καλή μου φίλη ,η οποία από κείμενα αντίστοιχα του δικού σας και από μια σύμβουλο ψυχικής υγείας καθοδηγήθηκε στο να διακόψει τον θηλασμο . Δέκα χρόνια μετά ,σε προσωπική εξομολόγηση ,μου είπε πως νιώθει τύψεις που το έκανε αλλά όλοι της έλεγαν πως αυτό είναι το σωστό και πως δεν υπάρχει λόγος να πιέζεται και να ταλαιπωρείται.
Πιέζεται -Ταλαιπωρείται
Λέξεις που χρησιμοποίησε η σύμβουλος για να περιγράψει…μια φυσική διαδικασία!
Κλείνοντας ,συμφωνώ απόλυτα μαζί σας πως ο θηλασμός έχει γίνει μόδα…και δεν θα έπρεπε. Η βιομηχανία έχει εφεύρει ένα σωρό «αναγκαία» αξεσουάρ για την θηλάζουσα μαμά που πελαγώνει και πανικοβαλεται ως προς το εάν έχει επιλέξει το κατάλληλο μαξιλάρι και γι αυτό το μωρό δεν βολεύεται, εάν πρέπει να πάρει αυτήν η την άλλη κρέμα επούλωσης των πληρωμένων θηλων…
Αυτή η μόδα δεν θα έπρεπε να υφίσταται, αλλά ποια είμαι εγώ να πάω κόντρα στους κανόνες της αγορας;
Κυρία Αρμαο…παράκληση,από μια μαμά που ο θηλασμός δεν της ήταν εύκολος και που απέχει έτη φωτός από το να είναι η τέλεια μαμά, σκεφτείτε τα όσα με εκτίμηση σας έγραψα. Είμαι υπέρμαχος της φράσης happy mother happy baby αλλά…αυτό θα έπρεπε να σημαίνει…χαρούμενη μαμά που είναι χαρούμενη όταν θηλάζει (μιλάω πάντα για όλες τις περιπτώσεις που η υγεία το επιτρέπει) και που το περιβάλλον την βοηθαει στο να νιώθει χαρούμενη όταν θηλάζει ή που θηλάζει. Όχι…χαρούμενη μαμά γιατί το περιβάλλον την βοήθησε να σταματήσει τον θηλασμο, της έδωσε την εναλλακτική και της είπε…τώρα πήγαινε για καφέ σαν να μην έχεις παιδί.
Σας έγραψα…τιμώντας την φίλη μου που ενώ δεν μπορεί, της λείπουν οι δυο μαστοι, να θηλάσει…δεν άφησε ποτέ κανέναν άλλον να ταΐσει τα δυο παιδιά της ,αγκαλιάζοντας με αγάπη όλα τα ξενύχτια τους, παρά μόνο εάν ήταν απόλυτη ανάγκη .
Φιλικά
Καφριτσα Βάσια.