Το έχετε ταΐσει, η πάνα του καθαρή, περπατάτε στις μύτες, του βάζετε ζεν μουσική, μάλλιασε η γλώσσα σας από το «νάνι νάνι» και το παραμύθι, έχετε δοκιμάσει τα πάντα, αλλά… Επιτέλους, γιατί δεν κοιμάται; Αναζητήστε τους συνήθεις υπόπτους πίσω από τις μωρουδίστικες και παιδικές αϋπνίες για όνειρα γλυκά οικογενειακώς, ή πώς να κοιμηθεί εκείνο καλά κι εσείς καλύτερα!

Έχετε ακουστά την «Οικογένεια Γουόλτονς», τη σειρά που έκανε θραύση στα τέλη του ’70, με επτά αδέρφια σε οικογενειακές περιπέτειες κάπου στην αμερικανική επαρχία; Ό,τι χαμός και να είχε γίνει όλη μέρα, το τέλος κάθε επεισοδίου έβρισκε πάντοτε γονείς, παππούδες και παιδιά στα κρεβάτια τους, να ανταλλάσσουν τελετουργικά καληνύχτες σε ένα σπίτι βυθισμένο στο σκοτάδι πριν πέσουν σε γαλήνιο ύπνο: «Καληνύχτα, Τζον Μπόι· καληνύχτα, Μαίρη Μπεθ· καληνύχτα, γιαγιά· καληνύχτα, παππού…»

Φευ, στην πραγματική ζωή, την ώρα που πέφτει η νύχτα, τα βλέφαρα βαραίνουν και λάμπει στον ουρανό ο Αυγερινός, σε κάποια σπίτια της πόλης δεν λέει να σβήσει στο παιδικό δωμάτιο το φως. Μαμάδες με μελιτζανί κύκλους κάτω από τα μάτια και μπαμπάδες-ρετάλια από τη νύστα κυνηγούν απελπισμένα φανταστικά τέρατα κάτω από παιδικά κρεβάτια, διαβάζουν ολόκληρες ραψωδίες παραμυθιών στο πιτσιρίκι με το μάτι-γαρίδα, στριμώχνονται τρεις τρεις στη μεγάλη κρεβατοκάμαρα γιατί η μικρή θέλει νυχτιάτικα παρέα. Κι ας έχει πάει η ώρα δώδεκα κι ούτε ένα επιφώνημα ανακούφισης του δύσμοιρου γονιού ή το παραμικρό σούσουρο παιδικού ροχαλητού…

«Δυο χρόνια λευκές νύχτες κάναμε με τον Μανωλάκη, το διανοείσαι;» περιγράφει τη νυχτερινή της οδύσσεια η φίλη μου η Λένα, μητέρα του 5χρονου σήμερα αγοριού. «Αφού αποκλείστηκε από τον παιδίατρο κάποιο σοβαρό παθολογικό αίτιο, έπρεπε να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι είχαμε να κάνουμε με ένα δύσκολο στον ύπνο παιδί. Άλλοτε γιατί είχε κολικό ή έβγαζε δοντάκια κι άλλοτε πάλι επειδή είχε απλώς χορτάσει τον ύπνο του από  το μεσημέρι, πάντως ο μικρός κάθε βράδυ μάς το φύλαγε το χουνέρι. Χτυπούσε το πρωί το ξυπνητήρι και ήμασταν ράκη εγώ κι ο Δημήτρης. Φτάσαμε στο σημείο να χωρίσουμε τις εργάσιμες μέρες σε… βάρδιες. “Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή -έλεγα στον άντρα μου- θα κοιμάσαι εσύ και θα ξενυχτώ εγώ, “Τρίτη-Πέμπτη-Σάββατο ανάλαβε να τον νανουρίσεις εσύ”. Μια φορά, πάλι, κινδύνεψε να μας συλλάβει η αστυνομία! Είχα διαβάσει κάπου ότι τα μωρά νανουρίζονται εύκολα με το κούνημα του αυτοκινήτου. Ντυθήκαμε, λοιπόν, πρόχειρα νυχτιάτικα -εγώ φορούσα την πιτζάμα μου κάτω από το μπουφάν- βάλαμε το μωρό στο καθισματάκι και ξεκινήσαμε κύκλους γύρω από το τετράγωνο. Πάνω που πήγαινε να γλαρώσει ο μικρός, ακούμε μια σειρήνα πίσω μας από περιπολικό! “Όλα καλά;” ρώτησε πλευρίζοντάς μας ο οδηγός. Είδαν οι άνθρωποι το ίδιο Ι.Χ. να περνά μια ντουζίνα φορές από το ίδιο στενό και παραξενεύτηκαν. Όταν τους εξηγήσαμε, μας κοίταξαν σαν να ήμασταν Ούφο!»

Οι δυσκολίες ενός παιδιού στον ύπνο έχουν αντίκτυπο σε όλη την οικογένεια καθώς, σύμφωνα με μελέτη ειδικών στις διαταραχές ύπνου της Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ινσούμπρια στο Βαρέζε, όταν το παιδί δεν κοιμάται καλά ή ξυπνά συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας, προκαλεί στέρηση του ύπνου στους γονείς και κυρίως στη μητέρα, με συνέπεια την κόπωση, σωματική και ψυχική, ενώ το γεγονός της παιδικής αϋπνίας επιδρά αρνητικά ακόμα και στη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού. Μήπως το μωρό ή το μεγαλύτερο παιδί, με την άρνηση ή την αδυναμία του να κοιμηθεί, τελικά κάτι θέλει να πει;

«Έχει πολλή ησυχία εδώ μέσα!» Μεγαλώνοντας στη μήτρα, το έμβρυο συνηθίζει σε θορύβους εσωτερικούς και εξωτερικούς, όπως τα γουργουρίσματα της κοιλιάς, η φωνή της μέλλουσας μαμάς αλλά και η φασαρία του δρόμου. Προσπαθώντας, λοιπόν, αργότερα να κοιμίσετε το μωρό μέσα στην απόλυτη σιωπή, μπορεί να έχετε τα αντίθετα αποτελέσματα. Το παιδί ενοχλείται από την αφύσικη για εκείνο ηρεμία και δεν χαλαρώνει αρκετά.  Τα μωρά συνήθως θα τρομάξουν και θα ξαγρυπνήσουν από έναν απότομο θόρυβο, όπως το σκάσιμο μιας εξάτμισης. Εννοείται πως, αν θέλετε να το νανουρίσετε με μουσική, αποκλείονται από την playlist οι Metallica. Όμως, ενδείκνυται να βάλετε πλυντήριο την ώρα του παιδικού ύπνου, όχι μόνο γιατί το νυχτερινό τιμολόγιο της ΔΕΗ είναι οικονομικό: χάρη στο υπόκωφο γουργούρισμα της πλύσης, «ύπνε, που παίρνεις (ακόμα και τα πιο ζόρικα) παιδιά».

«Φοβάμαι το σκοτάδι!» Τα νεογέννητα δεν φοβούνται το σκοτάδι καθώς το έχουν συνηθίσει. Όμως, τα πράγματα αλλάζουν εκεί έξω, όταν το μωρό αρχίζει να ταυτίζει το σκοτάδι της νύχτας στο δωμάτιό του με τον φόβο του αγνώστου. Ιδίως από την ηλικία των δύο χρόνων και μετά, οι σκιές δίνουν αρνητική τροφή στην πλούσια παιδική φαντασία. Η λύση; Φωτάκι συντροφιάς, αυτοκόλλητα που φωσφορίζουν κοντά στο κρεβάτι.

 «Η κούνια μου τρίζει!» Μια μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια, όπως το άβολο στρώμα του παιδικού κρεβατιού, οι τάβλες που τρίζουν, τα υπερβολικά βαριά σκεπάσματα, η πιπίλα ή το αρκουδάκι που έπεσε, μπορεί να διακόψουν ή να εμποδίσουν τον γαλήνιο ύπνο του.

«Υπάρχει ένα τέρας κάτω από το κρεβάτι μου!» Το τέρας μπορεί να μην υπάρχει, αλλά ο φόβος που κρατάει το παιδί ξύπνιο είναι πέρα για πέρα αληθινός και συνήθως συμβολικός. Σύμφωνα με τον διακεκριμένο Αμερικανό ψυχολόγο, Λόρενς Κοέν, συγγραφέα του βιβλίου Οι κρυφοί φόβοι των παιδιών, το κρυμμένο τέρας κάτω από το παιδικό κρεβάτι συνήθως συμβολίζει κάτι άλλο που το παιδί δεν μπορεί να εκφράσει ή να εξωτερικεύσει, όπως η μοναξιά, ο φόβος του θανάτου, το άγχος του αποχωρισμού από τη μητέρα αλλά και το στρες που δημιουργεί στο παιδί κάποια αρρώστια, πένθος στην οικογένεια, καβγάδες των γονιών, οικονομικά προβλήματα. Ο καλύτερος τρόπος για να «διώξετε» το τέρας, ώστε το παιδί να πάει μετά ήρεμο για ύπνο, είναι να παίξετε μαζί του δέκα λεπτά μαξιλαροπόλεμο! Η μάχη με τα μαξιλάρια -όπως εξηγεί ο ειδικός στην παιχνιδοθεραπεία δρ Κοέν- εκτός από διασκεδαστική, δίνει δύναμη και ασφάλεια στα παιδιά, τα κάνει να νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης, αποκαθιστά την επικοινωνία με τους γονείς δρώντας πιο αποτελεσματικά και από τα πλέον καθησυχαστικά λόγια.

 «Είδα εφιάλτη!» Τα παιδιά συχνά φοβούνται ότι θα ζήσουν και στον ξύπνιο τους όσα είδαν στο κακό όνειρο και γι’ αυτό δεν ηρεμούν αρκετά ώστε να ξανακοιμηθούν. Ακούστε τη διήγησή του, δείξτε κατανόηση («Καταλαβαίνω γιατί τρόμαξες τόσο») και μετά καθησυχάστε το παιδί πως τίποτα από όσα ονειρεύτηκε δεν θα του συμβεί. Η μέθοδος holding, κρατώντας το σφιχτά στην αγκαλιά, ξορκίζει τους παιδικούς εφιάλτες, συνιστούν οι ειδικοί. Ζητήστε από το παιδί να «ξαναγράψει» τον εφιάλτη του με happy end κι έχετε τον νου σας μήπως, κατά τη διάρκεια της ημέρας, είδε κάτι που το τρόμαξε στην τηλεόραση.

 «Μεγαλώνω!» Διαταραχές στον ύπνο προκαλούν διάφορα ορόσημα στις αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού, όπως το πρώτο δοντάκι, το πέρασμα από το γάλα στη στερεά τροφή, οι πρώτες μέρες στον παιδικό σταθμό. Οπλιστείτε με υπομονή στις μεταβατικές αυτές περιόδους.

«Παρακοιμήθηκα το μεσημέρι!» Η σιέστα του μωρού καλό είναι να μην ξεπερνά το δίωρο, νωρίς το απόγευμα, για να μη διαταράσσεται ο νυχτερινός ύπνος. Όμως κι ένα παιδί που δεν ξεκουράζεται αρκετά το μεσημέρι, μπορεί να φτάσει το βράδυ μέσα στα νεύρα και την ανησυχία.

«Δεν θέλω να κοιμηθώ μόνος μου!» Είτε το εκφράζει με γοερό κλάμα στην κούνια, είτε τρυπώνοντας νυχτιάτικα στο κρεβάτι σας, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: λευκές νύχτες. Αντί να υποχωρήσετε στο pressing του, αντιπροτείνετε μια χαλαρωτική, διασκεδαστική ρουτίνα ύπνου και τηρήστε την ευλαβικά: μπάνιο, πιτζάμα, γάλα, πλύσιμο δοντιών και μετά παραμύθι, φιλί, καληνύχτα, πάντοτε στο παιδικό δωμάτιο. Το παιδί πρέπει να μάθει από μικρό ότι το δωμάτιό του είναι ο δικός του χώρος, όπου χαλαρώνει και κοιμάται γαλήνια. Γι’ αυτό, αποφύγετε κατά τη διάρκεια της ημέρας να το στέλνετε στο δωμάτιο για τιμωρία.

«Μαμά, με τσιτώνεις!» Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι η αγχώδης μητέρα, που π.χ. τσεκάρει συνεχώς το μωρό αν αναπνέει, φαίνεται να του μεταδίδει τη νευρικότητά της, γι’ αυτό keep calm, αν θέλετε να κοιμηθεί και να κοιμηθείτε.