Το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (Sudden Infant Death Syndrome-SIDS), αναφέρεται στον ξαφνικό, μη αναμενόμενο θάνατο παιδιού ηλικίας κάτω του έτους, κατά τη διάρκεια του ύπνου, για τον οποίο δεν βρίσκεται η αιτία με βάση το ιατρικό ιστορικό και την ιατροδικαστική εξέταση. Ορισμός του SIDS έγινε αρχικά το 1969. Το ακριβές αίτιό του, όμως, παραμένει άγνωστο. Πιθανολογείται ότι συμβαίνει με αλληλεπίδραση τριών παραγόντων: βρέφος με υποκείμενη διαταραχή, που βρίσκεται σε κρίσιμη φάση της ανάπτυξής του και εκτίθεται σε επικίνδυνες συνθήκες ύπνου. Τα βρέφη που καταλήγουν λόγω SIDS ίσως έχουν διαταραχή του ελέγχου της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας από τον εγκέφαλο. Θεωρείται πως αυτή η διαταραχή σε συνδυασμό με περιβαλλοντικό stress, όπως είναι η λάθος θέση ύπνου, η υψηλή θερμοκρασία, ο καπνός του τσιγάρου, οδηγούν σε υποξία, βραδυκαρδία, άπνοια και θάνατο.
Το SIDS συμβαίνει ιδίως σε βρέφη ηλικίας μεταξύ 2 και 4 μηνών, ενώ είναι η συχνότερη αιτία θανάτου σε βρέφη ηλικίας μεταξύ 1 μηνός και 1 έτους. Θάνατοι που δεν συμβαίνουν στον ύπνο είναι απίθανο να οφείλονται στο SIDS. Λόγω της ισχυρής συσχέτισης του ύπνου των βρεφών σε πρηνή θέση (μπρούμυτα) με το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής από το 1992 συνιστά τα βρέφη να κοιμούνται σε ύπτια θέση (ανάσκελα). Το αποτέλεσμα ήταν μείωση των θανάτων από SIDS κατά 53% μέσα σε μια δεκαετία στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου αφορούν το περιβάλλον ύπνου του μωρού, με σημαντικότερη τη θέση ύπνου. Πιο ασφαλής θεωρείται η ύπτια θέση. Το να κοιμάται το μωρό στο ίδιο κρεββάτι με τους γονείς αυξάνει επίσης πολύ την πιθανότητα SIDS και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για βρέφη κάτω των 3 μηνών. Η χρήση βρεφικών καθισμάτων αυτοκινήτου στον ύπνο επίσης αυξάνει τον κίνδυνο SIDS, όπως και η χρήση μαλακών υλικών κάλυψης της βρεφικής κούνιας. Άλλος σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι η έκθεση του μωρού σε τσιγάρο πριν από και μετά τη γέννηση.
Οι πιο πρόσφατες διεθνείς οδηγίες πρόληψης του SIDS εστιάζουν στα παρακάτω σημεία προσοχής:
- Ύπτια θέση ύπνου, σε κάθε ύπνο
Για να μειωθεί ο κίνδυνος SIDS, τα βρέφη πρέπει να τοποθετούνται για ύπνο πάντα σε ύπτια θέση, από όλα τα άτομα που τα φροντίζουν, μέχρι την ηλικία του 1 έτους. Όταν πλέον το μωρό μεγαλώσει και μπορεί να γυρίσει από την ύπτια θέση στην πρηνή και αντίστροφα, το αφήνουμε να κοιμηθεί σε οποιαδήποτε θέση.
- Χρήση άκαμπτης επιφάνειας ύπνου
Τα βρέφη πρέπει να κοιμούνται σε άκαμπτη επιφάνεια ύπνου, όπως είναι τα ειδικά στρωματάκια για κούνιες, οι οποίες πρέπει να πληρούν τους κανόνες ασφαλείας. Το στρωματάκι πρέπει να καλύπτεται από σεντόνι με λάστιχο, που να εφαρμόζει απόλυτα, χωρίς άλλα καλύμματα ή μαλακά αντικείμενα, όπως μαξιλάρια, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος ασφυξίας. Δεν πρέπει να υπάρχουν κενά μεταξύ στρώματος και τοιχωμάτων της κούνιας. Σημαντικό είναι να επιβεβαιώνουμε ότι η κούνια που έχουμε προμηθευτεί δεν έχει αποσυρθεί από τον κατασκευαστή λόγω ελαττώματος.
- Μητρικός θηλασμός
Ο μητρικός θηλασμός σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο SIDS, ειδικά αν είναι αποκλειστικός.
- Συστήνεται τα βρέφη να κοιμούνται στο δωμάτιο των γονιών, ποτέ όμως στο κρεβάτι τους
Έχει βρεθεί ότι το να κοιμούνται τα βρέφη στο δωμάτιο των γονιών, στην κούνια τους, μειώνει τον κίνδυνο SIDS κατά 50%. Επιπλέον, αυτή η πρακτική αποτρέπει το ενδεχόμενο ασφυξίας, στραγγαλισμού και παγίδευσης, που μπορεί να συμβούν αν το βρέφος κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς. Η τοποθέτηση της κούνιας δίπλα στο κρεβάτι των γονιών διευκολύνει το τάισμα και την επίβλεψη του μωρού. Σημειώνεται ότι οι πολυθρόνες και οι καναπέδες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι για τα βρέφη. Επίσης, σε περίπτωση διδύμων, το καθένα πρέπει να κοιμάται στη δική του κούνια.
- Δεν τοποθετούμε ποτέ μαλακά αντικείμενα και χαλαρά σκεπάσματα στην κούνια του μωρού
Μαλακά αντικείμενα, όπως μαξιλάρια, λούτρινα παιχνίδια, πάντες για την κούνια, κουβέρτες και χαλαρά σεντόνια μπορεί να φράξουν το στόμα και τη μύτη του βρέφους, με συνακόλουθο ασφυξία. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε ειδικό βρεφικό υπνόσακο, που κρατάει το μωρό ζεστό χωρίς να καλύπτει το κεφάλι του.
- Συστήνεται η χρήση πιπίλας στον ύπνο
Φαίνεται πως η πιπίλα μειώνει τον κίνδυνο SIDS και πρέπει να χρησιμοποιείται όταν βάζουμε το μωρό για ύπνο. Δεν χρειάζεται να την ξαναβάλουμε αφού κοιμηθεί. Αν το μωρό ωστόσο δεν δέχεται πιπίλα, δεν επιμένουμε. Προς αποφυγή στραγγαλισμού, δεν πρέπει να κρεμάμε την πιπίλα στο λαιμό του ούτε να την στερεώνουμε στα ρούχα του. Στα βρέφη που θηλάζουν καθυστερούμε τη χρήση πιπίλας μέχρι να εγκατασταθεί πλήρως ο θηλασμός, περίπου για έναν μήνα.
- Αποφυγή έκθεσης του μωρού σε τσιγάρο κατά την εγκυμοσύνη και μετά τη γέννηση
Τόσο το κάπνισμα της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη όσο και η ύπαρξη καπνού στο περιβάλλον του νεογνού αποτελούν ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για SIDS. Οι μητέρες δεν πρέπει να καπνίζουν κατά την εγκυμοσύνη ούτε μετά τη γέννηση του μωρού. Επίσης, το παθητικό κάπνισμα πρέπει αυστηρά να αποφεύγεται τόσο για τις εγκύους όσο και για τα μωρά. Ο κίνδυνος για σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου είναι ιδιαίτερα υψηλός όταν το μωρό κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με καπνιστές γονείς, ακόμα και αν δεν καπνίζουν στο δωμάτιο. Όλα τα παραπάνω ισχύουν και για τη χρήση αλκοόλ και τοξικών ουσιών από τους γονείς.
- Αποφυγή υπερθερμίας και κάλυψης του κεφαλιού του μωρού
Τα βρέφη πρέπει να ντύνονται κατάλληλα για τον χώρο που βρίσκονται, δηλαδή το πολύ με ένα παραπάνω ένδυμα από αυτό που φορούν οι ενήλικες για να αισθάνονται άνετα στον ίδιο χώρο. Είναι απαραίτητο να προσέχουμε για σημάδια υπερθερμίας του μωρού, όπως το ερυθρό και πολύ ζεστό δέρμα. Η κάλυψη του προσώπου και του κεφαλιού πρέπει να αποφεύγεται.
- Οι έγκυες γυναίκες πρέπει να έχουν τακτική προγεννητική φροντίδα
Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως ο κίνδυνος SIDS μειώνεται σημαντικά για βρέφη που οι μητέρες τους λαμβάνουν τακτική μαιευτική φροντίδα προγεννητικά.
- Απαραίτητη η συμβολή των επαγγελματιών υγείας στην ενημέρωση των γονέων για την πρόληψη του SIDS
Είναι σημαντικό να μαθαίνουν οι νέοι γονείς τις οδηγίες πρόληψης του SIDS ήδη από το μαιευτήριο. Επίσης, ο παιδίατρος σε κάθε τακτική επίσκεψη στο βρέφος κατά το πρώτο έτος ζωής, πρέπει να αφιερώνει χρόνο και στη διασφάλιση των σωστών συνθηκών ύπνου του μωρού.
- Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι κατασκευαστές βρεφικών επίπλων πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες ασφαλούς ύπνου στα μηνύματα και τις διαφημίσεις τους.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι διαφημίσεις και οι βιτρίνες των καταστημάτων επηρεάζουν την ατομική συμπεριφορά. Διαφημιστικά μηνύματα αντίθετα προς τις οδηγίες ασφαλούς ύπνου των βρεφών, πιθανό να δημιουργήσουν λανθασμένες αντιλήψεις στους γονείς.
Συμπερασματικά, το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου μπορεί να προληφθεί εστιάζοντας στις συνθήκες ύπνου των βρεφών και αυτό αφορά τόσο τους γονείς, ακόμα και πριν από τη γέννηση, όσο και τους επαγγελματίες υγείας, σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κατασκευαστών βρεφικών επίπλων.
Η Μαρία Θ. Αυγέρη είναι παιδίατρος. Μπορείτε να τη βρείτε στο maria.aygeri@gmail.com και στο 6945792250.
