Μέσα στο καλοκαίρι, διαβάσαμε το τρυφερό παραμύθι του Στέφανου Γανωτή “Η Πολυασχολούπολη και η Τεμπελοχώρα”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πορφύρα. Ένας γίγαντας ξυπνά έπειτα από εκατό χρόνια. Με το τεράστιο τηλεσκόπιό του βλέπει πως όλα έχουν αλλάξει γύρω του. Δύο πολιτείες έχουν χάσει το μέτρο: Στην Πολυασχολούπολη οι ενήλικες δουλεύουν πρωί και βράδυ, ενώ στην Τεμπελοχώρα χουζουρεύουν όλο το 24ωρο. Τα παιδιά τους έχουν κάθε λογής παιχνίδια, μα διψούν για προσοχή και αγάπη. Ο καλόκαρδος γίγαντας θα αφιερώσει ποιοτικό χρόνο με τους μικρούς κατοίκους των δύο πόλεων, γεμίζοντας τις καρδιές τους με μουσικές και χρώματα. Θα δώσει, παράλληλα, ένα πολύ χρήσιμο μάθημα στους γονείς: Θα τους θυμίσει πως το πραγματικό νόημα της ζωής είναι η ουσιαστική επαφή με τα παιδιά τους. Το Τaλκ μίλησε με τον δημιουργό για την ιστορία του αυτή, τη λογοτεχνία, τη μουσική και τους γονείς και τα παιδιά τού σήμερα. Ας δούμε τι μας είπε.
- Καλησπέρα κ. Γανωτή. Θέλετε καταρχάς να μας συστηθείτε;
Καλώς ανταμωθήκαμε! Είμαι ο Στέφανος Γανωτής, δάσκαλος, καθηγητής γαλλικών στο γυμνάσιο. Μου αρέσει πολύ η μουσική, ο χορός, τα ταξίδια και… το γράψιμο βιβλίων. Γράφω βιβλία κυρίως για παιδιά και μου αρέσει ιδιαίτερα να γράφω και να αφηγούμαι παραμύθια. Έχω τέσσερα δικά μου παιδιά και χαίρομαι να τα βλέπω να ασχολούνται με τον αθλητισμό, τη μουσική και εν γένει τις τέχνες.
- Το βιβλίο σας ξεκινά με κάποιες σημειώσεις και ζωγραφιές από ένα ξεχασμένο τετράδιο. Τι βρήκατε, λοιπόν, και πώς σας ενέπνευσε;
Ανατρέχοντας στη «βιβλιοθήκη της μνήμης μου» ανακαλύπτω συνεχώς υπέροχες στιγμές που έχω ζήσει και με έχουν σημαδέψει στη ζωή μου. Μια παιδική ηλικία συνυφασμένη με τα τελευταία «χρόνια της αθωότητας», τότε που η τεχνολογία αν και υφιστάμενη δεν είχε ακόμα δεσπόζουσα θέση μέσα στις καρδιές και τις ψυχές μας. Τα χρόνια αυτά που το αυτοσχέδιο παιχνίδι δεν είχε ωράριο λήξης, ούτε κόστος δυσβάσταχτο για τους πολλούς. Τότε που το φαντασία και η πραγματικότητα γίνονταν ένα μέσα στην αλήθεια του παραμυθιού. Όλα αυτά έρχονται σε άμεση σύγκρουση με τη σημερινή, (υπερ)καταναλωτική κοινωνία, που καλείται σήμερα να επιστρατεύσει τα νοσοκομεία της προκειμένου να απεξαρτήσει μωρά παιδιά από τον εθισμό τους στο διαδίκτυο. Το γεγονός αυτό με έκανε να τολμήσω να θίξω αυτό το τεράστιο πρόβλημα της τραγικής απουσίας μας από τη ζωή των παιδιών μας και μέσα από την πλοκή του παραμυθιού μου αυτού να μπορέσω λίγο να προβληματίσω όλους εμάς τους γονείς πάνω στο θέμα της ευθύνης που έχουμε όσον αφορά στην ανατροφή των παιδιών μας,
- Δυο πολιτείες, δυο αντίθετες στάσεις των ενηλίκων. Τα παιδιά, όμως, και των δυο στην ίδια μοίρα. Μόνα και χωρίς ουσιαστική επαφή με τους ενήλικες. Γιατί θεωρείτε πως δεν παίζουμε με τα παιδιά μας; Είμαστε πολυάσχολοι, είμαστε τεμπέληδες; Είμαστε κατεστραμμένοι ψυχικά από την κρίση;
Πρώτα πρώτα η κρίση για εμένα είναι κυρίως μια κρίση αισθητικής, μια κρίση αξιών και προτύπων, άρα μια πολιτισμική κρίση, πολύ περισσότερο από μια καθαρά οικονομική κρίση. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, ναι, είμαστε σε μεγάλο βαθμό αν όχι κατεστραμμένοι, σίγουρα όμως πολύ ταλαιπωρημένοι ψυχικά και σωματικά και οι αξίες μας όσο πάνε και φθίνουν ποιοτικά. Προσπαθούμε σίγουρα να κάνουμε «το καλύτερο» και να προσφέρουμε στα παιδιά μας «τα πάντα». Μόνο που αυτό «το καλύτερο» και αυτά «τα πάντα» τις περισσότερες φορές αφήνουν παγερά αδιάφορα τα παιδιά μας κι εμείς αντί να προβληματιστούμε για το δικό μας λάθος, τη δικιά μας αποτυχία φορτώνουμε στα παιδιά μας εκτός από όλα τα άλλα βάρη και αυτό του χαρακτηρισμού τους ως «αχάριστα».
- Γιατί επιλέξατε έναν γίγαντα ως… από μηχανής Θεό;
Γιατί είναι εντυπωσιακός, ιδιόμορφος, διαφορετικός, αντισυμβατικός, έξω από όλα τα στερεότυπα του «καλού». Είναι ένας απρόβλεπτος παράγοντας στην εξέλιξη του χαρακτήρα και της ίδιας της ζωής των παιδιών, όπως ακριβώς συμβαίνει στην πραγματικότητα με τον κάθε έναν άνθρωπο ή φορέα που κερδίζει τα νέα παιδιά με την παρουσία του κοντά τους και την ανάθεση σε αυτά κάποιου ενδιαφέροντος ρόλου, όσο οι γονείς τους είμαστε απόντες από τη ζωή τους. Αν είμαστε τυχεροί αυτός ο γίγαντας θα είναι καλόκαρδος και γεμάτος αγάπη για τα παιδιά μας. Αν όμως δεν είμαστε τυχεροί, έχουμε σκεφτεί άραγε τις συνέπειες της παρουσίας στη ζωή των παιδιών μας ενός «κακού γίγαντα»;
- Τι, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να αφυπνίσει τους σημερινούς γονείς, είτε από την εργασιομανία τους είτε από την απάθειά τους;
Η συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στα παιδιά μας, αλλά μιας ευθύνης όχι ως υποχρέωσης αλλά ως χαράς. Ξέρετε, ίσως να ακουστεί λίγο τραβηγμένο και σίγουρα δεν μπορώ να χρεώσω στον εαυτό μου θετικά το πώς νοιώθω εγώ προσωπικά για τα δικά μου παιδιά, αλλά αν δεν δούμε τα παιδιά μας ως καρπό του έρωτα με τον σύντροφό μας δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αισθανθούμε την γονεϊκή μας ιδιότητα ως προνόμιο και ως χαρά, θα είναι για εμάς πάντοτε μια υποχρέωση συμβατική και άρα ενοχλητική, κουραστική και άκρως υποκριτική.
Αν όμως μπορέσουμε να μπούμε έστω για μια στιγμή μέσα στην καρδιά τους και να δούμε τη ζωή με τα δικά τους μάτια, τότε θα δούμε μέσα σε αυτά ο καθένας μας τον ίδιο του τον εαυτό, αυτόν τον τόσο παρατημένο και παραπονεμένο εαυτό της παιδικής μας ηλικίας που μας καλεί να κινητοποιηθούμε έστω και καθυστερημένα βγαίνοντας από την απάθεια και αναλαμβάνοντας άμεσα δράση. Ο δικός μας εαυτός, το παιδάκι της ασπρόμαυρης παιδικής μας φωτογραφίας, μας ζητάει να ασχοληθούμε λίγο μαζί του για να ζωντανέψει αυτή η ξεχασμένη για πολλά χρόνια φωτογραφία μας. Το χρωστάμε στα παιδιά μας, το χρωστάμε στον ίδιο μας τον εαυτό. 6. Το βιβλίο περιλαμβάνει και μια μικρή μουσική εγκυκλοπαίδεια! Τι θα βρει ο μικρός αναγνώστης σε αυτή; Και τι άλλο θα βρούμε μέσα στο… πολυβιβλίο σας;
Μέσα σε αυτές τις 14 «μουσικοσελίδες» θα βρει πρώτα από όλα τις φωτογραφίες των μουσικών που παίζουν στον ψηφιακό δίσκο. Τέσσερις από τους δέκα μουσικούς είναι παιδιά. Πιστεύω ότι όταν ένα παιδί βλέπει συνομήλικούς του να παίζουν μουσική και να τραγουδάνε είναι ένα κίνητρο για να ασχοληθεί κι αυτό με τη μουσική. Στη συνέχεια υπάρχουν οι παρτιτούρες του συνθέτη της μουσικής του ψηφιακού δίσκου με τα τρία τραγούδια με τα πνευστά, τα κρουστά και τα έγχορδα όργανα. Τέσσερις σελίδες με τα 18 μουσικά όργανα που λαμβάνουν μέρος στη ζωντανή ηχογράφηση της μουσικής και της αφήγησης, με συμπληρωματικές ερωτήσεις που βοηθάνε τον μικρό αναγνώστη να «τσεκάρει» τις γνώσεις του. Τέσσερις επίσης σελίδες με πολλές ιδέες για την κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων με απλά υλικά.
Στις υπόλοιπες διαδραστικές σελίδες θα βρει αινιγματάκια, γλωσσοδέτες, έναν λαβύρινθο, μια σπαζοκεφαλιά να βρει τις διαφορές ανάμεσα σε παρόμοιες ζωγραφιές, σελίδες για να ζωγραφίσει, να γράψει το δικό του παραμύθι και να μου το στείλει ταχυδρομικά μαζί με μια ζωγραφιά του. Θα βρει τόσο ο μικρός αναγνώστης όσο και ο μπαμπάς ή η μαμά του έναν εύκολο τρόπο για να μάθουν σταδιακά να ζωγραφίζουν κάποια ζωάκια, πληροφορίες για πολλά ζωάκια μαζί με τις αντίστοιχες ζωγραφιές τους, που έφτιαξε η Βασιλική Κεχαγιόγλου. Θα μάθει επίσης πόσοι και ποιοι άνθρωποι εργάστηκαν για να ολοκληρωθεί η συγγραφή, η εικονογράφηση και η έκδοση του βιβλίου που έχει στα χέρια του.
7. Ποιος ο ρόλος της μουσικής στη ζωή του ανθρώπου και ακόμα περισσότερο των παιδιών; Από την εμπειρία σας, ακούνε τα σημερινά παιδιά μουσική; Και τι είδους μουσική;
Η μουσική είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της γενικότερης παιδείας ενός ανθρώπου. Είναι αυτό το θείο δώρο που εισάγει το μικρό παιδί από τα πρώτα του κιόλας χρόνια στον υπέροχο χώρο της τέχνης. Τόσο η βασικότατη έννοια του ρυθμού όσο και η καλλιέργεια της αισθητικής στη ζωή ενός ανθρώπου έχουν τη βάση τους στη μουσική. Τα παιδιά πάντοτε ακούνε μουσική. Συνήθως ακούνε και αγαπάνε ό,τι ακούει και αγαπάει ο περίγυρός τους. Γι’ αυτό και πολλές φορές μάς ξενίζουν εμάς τους εκπαιδευτικούς κάποια τραγούδια που ενθουσιάζουν τους μικρούς και μεγάλους μας μαθητές, γιατί δεν ταιριάζουν καθόλου με την ηλικία τους. Τα παιδιά αγαπάνε τη μουσική που αγαπάει κάθε αγαπημένος τους άνθρωπος, γιατί έτσι ξέρουν να αγαπούν, μέσα από το πρόσωπο, μέσα από την ιδιαίτερη σχέση με τον γονιό, τον συγγενή, τον φίλο τους.
8. Μπορεί μια άλλη τέχνη, η λογοτεχνία, να ξεκολλήσει μικρούς και μεγάλους από τις οθόνες;
Σίγουρα μπορεί, όταν έχει κάποια ποιότητα και όταν δίνεται στον μικρό ή στον μεγάλο αναγνώστη με πολλή αγάπη και με αίσθημα ευθύνης. Ειδικά στον μικρό αναγνώστη είναι πολύ μεγάλη η ευθύνη για το τι θα του δώσεις να διαβάσει και να ακούσει. Είναι η ηλικία αυτή κατά την οποία διαμορφώνεται το αισθητήριο της αισθητικής του και σίγουρα ένα παιδί είναι -και έτσι πρέπει- πολύ «δύσκολος», απαιτητικός και αυστηρός κριτής. Πάνω από όλα όμως είναι το προσωπικό παράδειγμα του ενήλικα, ο οποίος ασχολείται με αυτό. Δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να απέχει ο μικρός μας φίλος από την υπερβολική χρήση της οθόνης όταν είμαστε εμείς πρώτοι και καλύτεροι εθισμένοι στο κινητό τηλέφωνο και στον υπολογιστή μας.
9. Γιατί θα προτείνατε σε έναν γονιό να αγοράσει για το παιδί του το βιβλίο σας;
Πρώτα από όλα γιατί είναι ένα καλό, προσεγμένο και «πλούσιο» βιβλίο, με πολλές διαδραστικές σελίδες, που προσφέρει στον μικρό αλλά και στον μεγάλο αναγνώστη μια μεγάλη ποικιλία γνώσεων και δραστηριοτήτων. Ένα βιβλίο που θα δώσει τη δυνατότητα στον γονιό να καθίσει δίπλα στο παιδί του, να διαβάσουν μαζί, να παίξουν μαζί, να κάνουν κατασκευές και άλλες δραστηριότητες παρέα.
Η ίδια η υπόθεση του παραμυθιού πάλι μπορεί να δώσει στον γονιό την ευκαιρία να ευαισθητοποιηθεί πάνω στο θέμα της σχέσης του με το παιδί του και να ενεργοποιήσει ίσως κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του «ξεχασμένα από καιρό», από τότε που ήταν κι αυτός παιδί. Και όπως λέει ο ποιητής, «αν γλυτώσει το παιδί –το φυσικό μας παιδί αλλά και αυτό που ο καθένας μας έχει μέσα του- τότε υπάρχει ελπίδα».
