ΑΠΕ-ΜΠΕ Φώτης Πλέγας
« … Ήταν Αποκριές. Γενική ευθυμία επικρατούσε στην πόλη. Ένα ηλιόλουστο διάλειμμα μιας συννεφιασμένης ημέρας. Οι Έλληνες φαίνονται αποφασισμένοι να χαρούν αυτή τη διασκέδαση, που ακόμα και οι αποχαυνωμένοι τύραννοί τους δεν μπορούν να εμποδίσουν. Πολλοί φορούσαν μάσκα και άλλοι είχαν μουτζουρώσει τα πρόσωπά τους. Χοροπηδούσαν, ξεφώνιζαν, τραγουδούσαν. Τελικά στήθηκε χορός, ένας κύκλος για τους άντρες, ένας για τις γυναίκες. Στην αρχή οι χορευτικές κινήσεις γίνονταν με περπατητό ρυθμό, ύστερα η μουσική ζωήρεψε, έγινε πιο γρήγορη και έφθασε σε ένα κινητικό παραλήρημα. Οι εξαντλημένοι χορευτές αποσύρονταν και έμπαιναν άλλοι».
Τα παραπάνω αναφέρει ο Άγγλος περιηγητής Dodwell που επισκέφτηκε το 1801 το Γαλαξίδι τις ημέρες της Αποκριάς. Απ’ τις αφηγήσεις του γνωρίζουμε ότι η προέλευση του μουτζουρώματος είναι πολύ παλαιότερη απ’ την εποχή των καραβιών (1840 και μετά), αν και κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και πώς ξεκίνησε το έθιμο. Βέβαια, στα μέσα του 19ου αιώνα, έχουμε κι άλλες μαρτυρίες, που καταδεικνύουν ότι τα Αλευρομουτζουρώματα βρίσκονται στην ακμή τους.
« … Στην εποχή των καραβιών, την Καθαρή Δευτέρα οι Γαλαξιδιώτες έτρωγαν και έπιναν σε συντροφιές ή στα σπίτια τους ή με καλό καιρό σε κήπους και στις γύρω εξοχές. Και «εν ευθυμία τελούντες» πήγαιναν όλοι στην «αγορά» όπως έλεγαν τότε την προκυμαία. Οι άνδρες φορούσαν παλιά, άχρηστα ρούχα και καπέλα. Απ’ τους ώμους τους, σταυρωτά, κρεμούσαν δυο μεγάλες πάνινες σακούλες. Η μία είχε αλεύρι και η άλλη χαρτοπόλεμο. Στη μέση τους και στο μπροστινό μέρος κρεμούσαν μπουκάλια γεμάτα με λουλάκι ρευστό ή με βερνίκι παπουτσιών. Όλα τα καφενεία είχαν εγχώρια όργανα. Τις μέρες της αποκριάς ενισχύονταν από τσιγγάνους με το τούμπανο και την καραμούζα…»
«…Σχετική προφορική παράδοση υποστηρίζει, ότι οι Γαλαξιδιώτες θαλασσοπόροι είδαν σε πόλη της Σικελίας παρόμοιες ομαδικές λαϊκές γιορτές, με ιδιόμορφες εκδηλώσεις κατά τις οποίες οι διασκεδάζοντες είχαν χρωματίσει τα πρόσωπά τους, όπως οι παλιάτσοι των ιπποδρομιών, τους εντυπωσίασαν και τις μεταφύτευσαν στο Γαλαξίδι. Και για να μιμηθούν τους γλεντοκόπους της Σικελίας, χρησιμοποίησαν λευκό άλευρο μαζί με το λουλάκι και το βερνίκι. Η επιτυχία ήταν τόση ώστε από τότε είχε καθιερωθεί ως ανεξάλειπτο έθιμο το διαβόητο αλευρομουτζούρωμα της Καθαρής Δευτέρας, μοναδικό σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, στο οποίο υπάκουαν με θρησκευτική πίστη και το τηρούσαν με ευλάβεια όλοι οι άρρενες Γαλαξιδιώτες κάθε ηλικίας και τάξεως…»
(EUROKINISSI)
Στο γραφικό Γαλαξίδι, η ξεχωριστή αρχιτεκτονική και η πολιτιστική κληρονομιά που διασώθηκε διατηρεί ακέραιη μέχρι σήµερα τη γοητευτική ατμόσφαιρα παλαιών εποχών. Μόλις την αντικρίσεις, η πόλη σε κερδίζει µε τη χάρη και το μεγαλείο της, ενώ στο βάθος, πίσω από το γαλανό της θάλασσας, στέκεται σαν ζωγραφιά ο επιβλητικός Παρνασσός. Όπως στο παρελθόν, ήδη από το 1801 και όταν η ναυτοπολιτεία της Στερεάς Ελλάδας ήταν ακόμα υπό τουρκική κατοχή, έτσι και στις μέρες μας, η περίοδος της Αποκριάς στο Γαλαξίδι είναι άκρως εορταστική και γεμάτη ζωντάνια.
Με το άνοιγμα του Τριωδίου, ξεκινούν εκδηλώσεις με φωτιές στις πλατείες, χορούς, γαϊτανάκια και αυτοσχέδια μασκαρέματα. Όμως, το εορταστικό πρόγραμμα κορυφώνεται με τα ιδιαίτερα θεαματικά Αλευρομουτζουρώματα της Καθαρής Δευτέρας, το πανάρχαιο και μοναδικό στην Ελλάδα έθιμο, που τηρούν κάθε χρόνο οι Γαλαξιδιώτες με θρησκευτική ευλάβεια. Μετά τις 2 το μεσημέρι, με πίπιζες σφυρίχτρες και νταούλια, ομάδες κουδουνοφόρων και άνθρωποι κάθε ηλικίας, έχοντας ξεκινήσει από τον κόμβο της εθνικής οδού, κατακλύζουν την παραλία, βάφονται με φούμο και μάχονται πετώντας χρωματιστό αλεύρι, σχηματίζοντας ένα φαντασμαγορικό πολύχρωμο κονβόι και λαμβάνοντας μέρος σε ένα διονυσιακό ξεφάντωμα που όμοιό του μάλλον δεν υπάρχει σε κανένα μέρος του κόσμου. Ένα ένα πολύχρωμο σύννεφο σκεπάζει σταδιακά το λιμάνι της πόλης, οι σερπαντίνες και ο χαρτοπόλεμος με τα οποία μεγαλώσαμε μοιάζουν εντελώς ξεπερασμένα, κανείς δεν νοιάζεται να ρίξει χαρταετό και κανείς δεν αναγνωρίζει πλέον ποιος είναι ποιος… Εντωμεταξύ, οι μυρωδιές από τα σαρακοστιανά εδέσματα, την φασολάδα και τις ψαρολιχουδιές, ήδη πλανώνται στον αέρα!
Αν επιλέξετε να εκδράμετε στο Γαλαξίδι τις φετινές Απόκριες, να είστε σίγουροι ότι θα ζήσετε ανεπανάληπτες στιγμές χαράς και πρωτόγονου κεφιού και θα απολαύσετε παρέα με τα παιδιά σας (τα οποία λατρεύουν σίγουρα να μουτζουρώνονται και να γίνονται χάλια και μάλιστα αυτό να τους επιβάλλεται από την παράδοση!) μια αξέχαστη εμπειρία, έξω απ’ τα συνηθισμένα. Μόνο προσοχή, πέραν των αποκριάτικων στολών σας, αν θέλετε να γίνετε πολεμιστές στα Αλευρομουτζουρώματα της Καθαράς Δευτέρας, πάρτε μαζί σας παλιά ρούχα, που δεν θα τα ξαναχρειαστείτε, κατά προτίμηση με κουκούλες, καθώς και πετσέτες.
Το λιμενικό, ο δήμος και η αστυνομία οριοθετούν την περιοχή που διεξάγεται ο πόλεμος, ο οποίος συνήθως ξεκινάει από την πλατεία Μάμα και συνεχίζει στην προβλήτα του λιμανιού. Όσοι βρίσκονται εντός ακτίνας, είναι υποψήφιοι γι αλεύρωμα! Αν πάλι δεν θέλετε να πολεμήσετε, αλλά απλά να παρακολουθήσετε το ξεχωριστό αυτό θέαμα, μπορείτε να απολαύσετε, καθαροί, τον πανζουρλισμό και τη μάχη των σοκακίων και της προκυμαίας από την απέναντι πλευρά του λιμανιού ή ακόμα και μέσα σε βαρκάκι. Να ξέρετε, πάντως, ότι ο αλευροπόλεμος έχει πάντοτε ευτυχή κατάληξη, αφού λήγει με τα «Κουλουμάκια», τα γλέντια που στήνονται στα καφενεία και τα μπαρ της πόλης ως πολύ αργά το βράδυ.
Tip 1: Ειδικές πλαστικές στολές που καλύπτουν όλο το σώμα, μάσκες για τα μάτια και χρώματα για το μουτζούρωμα μπορείτε να προμηθευτείτε από καταστήματα της περιοχής. Το αλεύρι διατίθεται δωρεάν από το Δήμο Γαλαξιδίου.
Tip 2: Μην ξεχάσετε να επισκεφτείτε το Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο της πόλης, ένα από τα κορυφαία της Ελλάδας, που συγκεντρώνει στους χώρους του σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα καθώς και μια από τις πλουσιότερες συλλογές ναυτικών πινάκων και αντικειμένων στην Ελλάδα.
Πώς θα πάτε: Το Γαλαξίδι από την Αθήνα μέσω Αράχωβας απέχει περίπου 200 χλμ, από το Αντίρριο 75 χλμ και από τη Λαμία, μέσω Μπράλου και Άμφισσας, περίπου 90 χλμ.
Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του Ευθυμίου Γουργουρή «Το Γαλαξίδι στον καιρό των Καραβιών».
