Νομίζω ότι το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον σημαίνει για εμάς που ήμαστε παιδιά στη δεκαετία του ’80 πολλά περισσότερα από όσα σημαίνει για τη σημερινή γενιά παιδιών. Και αυτό, καλώς ή κακώς, δεν οφείλεται τόσο στο βιβλίο, αλλά στην τηλεοπτική του μεταφορά. Η σειρά, ιαπωνικής παραγωγής, γυρίστηκε το 1980 και παίχτηκε για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση από το 1983 μέχρι το 1984, παρουσιάζοντας σε 52 ημίωρα επεισόδια την ιστορία ενός κακομαθημένου μικρού που ταξίδεψε για ένα χρόνο πάνω σε μια χήνα.

Η σειρά επαναπροβλήθηκε με την αυθεντική μεταγλώττιση από την ΕΡΤ τρεις φορές: το 1985 και το 1987 από την ΕΡΤ-1 και το 1989 από την ΕΤ3. Ουσιαστικά, οι περιπέτειες του Νιλς πάνω από χιονισμένα βουνά, θάλασσες, λίμνες, ποτάμια, δάση και πεδιάδες τον μεταμόρφωσαν από δύστροπο και κακομαθημένο παιδί σε έναν σωστό άνθρωπο που έμαθε να σέβεται τη φύση και τα ζώα. Ήρθε η ώρα να τον αγαπήσουν και τα δικά μας παιδιά, μέσα από το βιβλίο “Πες το μ’ ένα παραμύθι. Οι περιπέτειες του Νιλς”, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.

Μαρία Παπαγιάννη

Η Μαρία Παπαγιάννη αφηγείται στα παιδιά σαν παραμύθι και η Μυρτώ Δεληβοριά εικονογραφεί το αριστούργημα της νομπελίστα Σέλμα Λάγκερλεφ, που γράφτηκε το 1906! Η διασκευή αυτή έχει κάτι…μαγικό. Κερδίζει αμέσως τους αναγνώστες, όχι μόνο τους μικρούς, αλλά και τους μεγάλους, εμάς, τα παιδιά των έιτις που έχουμε μιαν άλλη, καθαρά τηλεοπτική, εικόνα του Νιλς στο μυαλό μας. Η Μαρία και η Μυρτώ, η Μυρτώ και η Μαρία, παίρνουν ένα αριστουργηματικό πρωτότυπο υλικό και με πολλή αγάπη, που είναι εμφανής σε κάθε λέξη και σε κάθε εικόνα, φτιάχνουν ένα δικό τους αριστούργημα, προσαρμοσμένο στην αισθητική και στις προσλαμβάνουσες των σημερινών παιδιών. Οι δυο δημιουργοί μιλούν στο Τaλκ για αυτό το θαυμαστό ταξίδι τους.

Μυρτώ Δεληβοριά

Η πρώτη σας συνάντηση με τον Νιλς; 

Μυρτώ: Σ’ ένα ράφι της παιδικής μας βιβλιοθήκης, υπήρχε ένα παλιό βιβλίο, λίγο ξεθωριασμένο και λίγο ταλαιπωρημένο από τα χρόνια που είχαν περάσει, από τότε που το διάβασαν και το αγάπησαν οι γονείς μου. Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον. Το ξεφύλλιζα λίγο κι εγώ, όμως δεν το διάβασα ποτέ.

Ήξερα για τον Νιλς και το ταξίδι του από τη σειρά που παιζόταν στην τηλεόραση. Κι είχα φανταστεί πως είμαι κι εγώ σκαρφαλωμένη στον λαιμό του Μάρτιν. Πότε ήμουν μόνη μου πάνω στον άσπρο λαιμό και πετούσαμε πάνω από την Καλλιθέα και βλέπαμε μαζί με τον Μάρτιν τον αδερφό μου και τους φίλους μας, τους γονείς μου και τη γιαγιά μου να μας χαιρετάνε και να μας φωνάζουν να προσέχουμε.

Κι άλλοτε, μαζί με τον Νιλς πετούσαμε πάνω στον άσπρο χήνο και μετά προσγειωνόμασταν σε δάση και μας κυνηγούσαν αλεπούδες, μιλούσαμε με τον φίλο μας το κοράκι και τον φίλο μας τον αετό. Χωνόμασταν κάτω από τις φτερούγες της Άκα. Φροντίζαμε τον Μάρτιν.

Αυτή η πρώτη συνάντηση σαν να ολοκληρώθηκε τώρα με αυτό το βιβλίο που φτιάξαμε με την Μαρία Παπαγιάννη και την Έλενα Πατάκη.

Μοιραστήκαμε την αγωνία του ταξιδιού, πάνω σε λόγια που μεταφέρουν αβίαστα την αγάπη, τη γνώση και τον σεβασμό. Και πετάξαμε πάνω από ένα πολύχρωμο καρό τραπεζομάντιλο, με λιβάδια και χωράφια. Και προσγειωθήκαμε σε όμορφα χαρτιά και γράμματα που γυαλίζουν. Και είπαμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στη Σέλμα Λάγκερλεφ.

Μαρία: Πρέπει να ομολογήσω ότι ο Νιλς δεν ήταν ένας από τους ήρωες της παιδικής μου ηλικίας. Δεν είχαμε συναντηθεί ποτέ. Δεν είχα διαβάσει το βιβλίο και την εποχή που άρχισε να προβάλλεται στην κρατική τηλεόραση έμπαινα στο πανεπιστήμιο και δεν έβλεπα όχι παιδικές σειρές αλλά τίποτα στην τηλεόραση. Όταν λοιπόν το 2003 μάς πρότειναν ένα έργο για αφηγητή και ορχήστρα στο Μέγαρο Μουσικής που να απευθύνεται στα παιδιά και σε όλη την οικογένεια την περίοδο των γιορτών, ο Θάνος (σ.σ. Μικρούτσικος, ο άντρας της) μου πρότεινε να κάνουμε το έργο της Σέλμα Λάγκερλεφ. Θυμάμαι καλά την απογοήτευση του όταν του είπα ότι δεν το ξέρω. “Πρέπει να το μάθεις λοιπόν” μου είπε. “Η Λάγκερλεφ ήταν πρωτοπορία για την εποχή της”. Το διάβασα, ενθουσιάστηκα, ταίριαζε απόλυτα με αυτό που σκεφτόμασταν για την παιδική τέχνη. Έργα που δεν θα κάνουν καμιά πίστωση επειδή απευθύνονται στα παιδιά. Άλλωστε αυτή ήταν και η άποψη της Λάγκερλεφ. Όταν κάποτε τη ρώτησαν ποιο είναι το καλό παιδικό βιβλίο, απάντησε “αυτό που θα αρέσει τόσο στους μεγάλους όσο και στους μικρούς”. Κι εκείνη πραγματικά τα κατάφερε. Ο Νιλς αγαπήθηκε απ΄ όλους. Εκείνη ήταν η πρώτη μου επαφή με τον Νιλς. Όταν σχεδιάσαμε με την Έλενα Πατάκη αυτή τη σειρά ο Νιλς ταίριαζε απόλυτα. Η σειρά λέγεται «Πες το μ΄ ένα παραμύθι». Δηλαδή όλα μπορείς να τα πεις κι αλλιώς. Ένα παιδί μπορεί να τρομάζει μπροστά σ΄ ένα σηκωμένο χέρι που κινείται απειλητικά λέγοντας του πρέπει το ένα και πρέπει το άλλο. Όμως αυτό το πρέπει θα το ξεχάσει ενώ το άλλο, αυτό που θα μάθει ταξιδεύοντας μαζί με τον Νιλς, δεν θα το ξεχάσει ποτέ.

Τι είναι αυτό που σας μαγεύει σ΄ αυτή την ιστορία; 

Μυρτώ: Ότι μπορείς να πετάς πάνω σε ένα χήνο και να μιλάς με τα ζώα.

Μαρία: Έχει δίκιο η Μυρτώ. Μακάρι να μπορούσα να μιλάω στα ζώα μου και να μάθω γιατί ο Αρθούρος και ο Τσε έδιωξαν από το σπίτι την τρίτη γάτα που έφερα στο σπίτι. Νομίζω ότι όλα τα παιδιά μιλάνε με τα ζώα τους, τα παιχνίδια τους, τους φανταστικούς τους φίλους και σίγουρα όλα τα παιδιά ονειρεύονται να πετάξουν. Αυτό όμως που με είχε συγκλονίσει όταν πρωτοδιάβασα την ιστορία ήταν στις πρώτες σελίδες. Όταν το ξωτικό τιμώρησε τον Νιλς και τον έκανε τοσοδούλη. Ο Νιλς ξαφνικά είδε μπροστά του το τραπέζι, τις καρέκλες, τα ζώα στην αυλή… όλα τεράστια. Τρόμαξε, ξεκίνησε το ταξίδι, είδε τον κόσμο αλλιώς, γύρισε πιο σοφός και ξανακέρδισε το μπόι του χωρίς να προδώσει τους φίλους του κι όλα όσα έμαθε στο ταξίδι. Κορίτσια, δεν ξέρω αν σας φανεί υπερβολή, αλλά όταν δούλευα το κείμενο αισθανόμουνα ότι είχα πια την απάντηση γιατί γράφω μόνο για παιδιά. Γιατί θέλω να βλέπω με καθαρά μάτια, γιατί θέλω να ονειρεύομαι και με ανοιχτά τα μάτια, γιατί λαχταράω να βλέπω τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια. Όπως ακριβώς τον είδε κι ο Νιλς πετώντας στην πλάτη του χήνου.

Ο αγαπημένος σας ήρωας; 

Μυρτώ: Ο Μάρτιν που είναι υπομονετικός και καλός και λίγο αδύναμος. Και που μαγεύεται από το ταξίδι που κάνουν οι χήνες και λαχταράει να τις ακολουθήσει.

Μαρία: Αγάπησα πολύ τον Γκόργκο, τον αετό. Και μάλιστα στη δική μου εκδοχή τον έκανα και λίγο υπερήρωα. Τον έβαλα να λέει αυτό που εγώ θα ήθελα να μην ξεχνάω ποτέ. Ο Γκόργκο λέει πως πρέπει να πιστεύεις πάντα στα αδύνατα. Να αγωνίζεσαι όχι μόνο για τα εύκολα αλλά και γι΄ αυτά που ονειρεύεσαι. Καμιά φορά, Πελιώ, το ξεχνάω όμως. Όταν οι μέρες είναι πολύ δύσκολες ξεχνάω πόσο μαγικό πράγμα είναι η ανάσα και πόσο δύσκολο είναι αν πέρα μακριά στον ορίζοντα δεν σε περιμένει ένα καινούργιο όνειρο.

Τι είναι για σας ταξίδι; Αν μπορούσατε πού θα θέλατε να πάτε;

Μυρτώ: Το μοίρασμα είναι το ταξίδι που πάντα υπάρχει στα όνειρα μου. Ο προορισμός είναι πάντα μαγικός όταν μπορώ να τον μοιραστώ με αγαπημένα πρόσωπα.

Μαρία: Ναι, συμφωνώ απόλυτα με τη Μυρτώ. Το μοίρασμα είναι κάτι που έμαθε και ο Νιλς στο ταξίδι. Καμιά φορά σκέφτομαι βλέποντας, για παράδειγμα, ένα καινούργιο φεγγάρι να σκάει μύτη πίσω από το βουνό «Τι όμορφα που είμαι εδώ» και το βλέπω και ύστερα αμέσως φωνάζω τον Θάνο ή τα παιδιά. Σαν το θαύμα να θέλει να το μοιραστείς για να το νιώσεις. Από την άλλη, θα ήθελα να πάω σε πάρα πολλά μέρη. Θα ήθελα να πάω στο Περού αλλά και στην Κίνα, στη Ρωσία. Θα ήθελα να ζήσω μέρες πολλές στην Ισπανία ή στη γαλλική εξοχή. Αχ, και στην Ιρλανδία θα ήθελα να πάω. Αλλά πάνω απ΄ όλα θα ήθελα να είμαστε καλά να περπατάμε τον δρόμο μας.

Κι όταν φεύγετε, πού θέλετε πάντα να γυρνάτε; 

Μυρτώ: Σε αγαπημένες συνήθειες, στα δικά μου μέρη, σε όλα αυτά που ξέρω και που εδώ και χρόνια μου αρέσει να κάνω. Κι όλα να φωτίζονται από την εμπειρία του μοιράσματος.

Μαρία: Σπίτι. Όταν λέω σπίτι πάντα εννοώ εκεί που θέλω να είμαι. Ξέρεις έναν στίχο που αγαπάω πολύ και λέει «δεν έχω τόπο εσύ ο τόπος μου κι ο χρόνος»; Σπίτι μου λοιπόν, εκεί που θα είναι όλοι αυτοί που θέλω να μοιράζονται τα λίγα και τα πολλά.

Η δουλειά σας είναι ταξίδι για σας;

Μυρτώ: Ατελείωτο μαγευτικό ταξίδι. Με πολύχρωμες συναντήσεις και συναρπαστικές ιστορίες.

Μαρία: Είμαι πολύ τυχερή γιατί δουλειά μου είναι ο μεγάλος μου έρωτας. Να κολυμπάω στις λέξεις, να μοιράζομαι ιστορίες, να γνωρίζω ήρωες, να ταξιδεύω μαζί τους, να βλέπω τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια. Αυτό είναι μεγάλο ταξίδι. Το διάβασμα. Κι όταν γεννηθεί μια καινούργια δική μου ιστορία, τότε θέλω να είμαι έτοιμη για όλα. Να ταξιδέψω μαζί της με αεροπλάνο, με ποδήλατο ή τρένο, να περπατήσω στα δάση και στις αμμουδιές. Κι αν περάσουν από πάνω μου ένα κοπάδι αγριόχηνες, πάντα θα ελπίζω ότι θα το τολμήσω και θα πάω μαζί τους…

Το βιβλίο της Μαρίας Παπαγιάννη Πες το μ’ ένα παραμύθι… – Οι περιπέτειες του Νιλς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε εικονογράφηση της Μυρτώς Δεληβοριά.