Η Αντιόπη Φραντζή είναι δασκάλα, τα τελευταία χρόνια διευθύντρια στο 70ό Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, και παράλληλα γράφει παιδικά βιβλία. Ξεκίνησε από τη Νομική Σχολή, αλλά γρήγορα, ευτυχώς, κατάλαβε ότι προτιμούσε να δουλεύει με παιδιά! Στον χώρο του σχολείου ένιωσε δημιουργική, βρήκε πρόσφορο πεδίο για ομαδική δουλειά, την πρόκληση να δημιουργεί καταστάσεις που να βοηθούν ανθρώπους να ανθίσουν. Τα παιδιά –ξεκινώντας από τον γιο της– είναι η έμπνευσή της. Καθημερινά εκπλήσσεται με το τι λένε και πόσα καταφέρνουν.

Η κ. Φραντζή πιστεύει ότι ο καλύτερος τρόπος για να πεις τη γνώμη σου σε κάποιον είναι μέσα από μια ιστορία και αισθάνεται τυχερή που της δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσει τη σειρά βιβλίων «Μαθητικά κατορθώματα» (εκδόσεις Μεταίχμιο) και έτσι να μοιραστεί το όνειρό της για την εκπαίδευση και το σχολείο, σε συνεργασία με τον εμπνευσμένο καλλιτέχνη Νίκο Γιαννόπουλο που εικονογραφεί με τον πιο απίθανο τρόπο τις σκέψεις της. Το Τaλκ μίλησε μαζί της με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς και το βιβλίο «Ουφ, ξελευθερία», το τρίτο της σειράς που μόλις κυκλοφόρησε!

Τη ρωτάμε καταρχάς πώς αποφάσισε να γράψει τα βιβλία αυτά και ποιος ήταν ο στόχος της. Απαντάει πως, καθώς εδώ και χρόνια συναντάει και στη συνέχεια αποχωρίζεται μαθητές και μαθήτριες στα σχολεία που δουλεύει, παρακολουθεί το μεγάλωμά τους και εντυπωσιάζεται με τις διαφορετικές προσωπικότητες και τους τρόπους που βρίσκουν για να δώσουν λύση στις δυσκολίες τους, στις απαιτήσεις των γονιών τους και του σχολείου. Τα «Μαθητικά κατορθώματα» αναφέρονται στον δυναμικό και σύνθετο μικρόκοσμο του σχολείου, όπου τα παιδιά, μακριά από την «ασφάλεια» της οικογένειας, αναμετρώνται με τον εαυτό τους: χρειάζεται να βρουν μια θέση στην ομάδα των συνομηλίκων, να διεκδικήσουν φιλίες, να αντιμετωπίσουν προκλήσεις και να πάρουν αποφάσεις προκειμένου να έχουν την αναγκαία αναγνώριση, αποδοχή αλλά και ευχαρίστηση από το σχολείο.

Τα βιβλία της απευθύνονται καταρχάς στα παιδιά, τα οποία ελπίζει να γελούν και να διασκεδάζουν με τις περιπέτειες των συνομηλίκων τους και στη συνέχεια να μπορέσουν να μιλήσουν για τα δικά τους συναισθήματα ή προβλήματα στον χώρο του σχολείου. Εύχεται, λοιπόν, στις σελίδες της να βρουν απαντήσεις σε δικούς τους προβληματισμούς. Ταυτόχρονα, όμως, ελπίζει οι γονείς, διαβάζοντας μαζί με το παιδί τους, να έχουν την ευκαιρία να ξανασκεφτούν τους τρόπους που ενθαρρύνουν ή βοηθούν τους μικρούς μαθητές στη προσαρμογή τους στο δημοτικό σχολείο, στο μεγάλωμα και στην ανεξαρτητοποίησή τους. Όσο για τους εκπαιδευτικούς, ελπίζει να μπορέσουν να αναγνωρίσουν τη δύναμη αλλά και την ευθύνη που έχουν για τη διαμόρφωση μιας δημιουργικής σχέσης των παιδιών με την εκπαίδευση και τη μάθηση γενικότερα. Με λίγα λόγια, θα ήθελε οι μικρές της ιστορίες να φωτίσουν τη σημασία της μοναδικότητας κάθε παιδιού, αλλά και τη σημασία της σχέσης εκπαιδευτικού και παιδιού για το μεγάλωμά του. 

Τι είναι η ντροπαλίτιδα;

Από ντροπαλίτιδα πάσχει ο μικρός πρωταγωνιστής του νέου βιβλίου της κ. Φραντζή. Πρόκειται για μια άβολη «πάθηση», που δυσκολεύει την καθημερινότητα πολλών παιδιών αλλά και ενηλίκων. Πόσοι και πόσες από εμάς δεν έχουμε νιώσει διχασμένοι ανάμεσα στην επιθυμία από τη μια να πάρουμε θέση και να μιλήσουμε και από την άλλη να μείνουμε αόρατοι; Πόσοι από εμάς δεν έχουμε μια κακή εμπειρία από τις σχολικές γιορτές; Η έκθεση στην ομάδα και πολύ περισσότερο σε κοινό χρειάζεται εκπαίδευση, λέει η Αντιόπη Φραντζή. Το σχολείο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτό δίνοντας ευκαιρίες και εφευρίσκοντας περιστάσεις που θα ενθουσιάσουν και θα διευκολύνουν τα παιδιά να εκτεθούν σταδιακά και να εκφραστούν. Από την άλλη οι σχολικές γιορτές χρειάζεται να προσαρμοστούν και να σχετίζονται με τις ανάγκες των παιδιών, να ενταχθούν και να εμπνευστούν από την καθημερινότητά τους. Στο βιβλίο, η παράσταση που στήνει η κυρία Θάλεια με τους μαθητές της τους ανήκει, οπότε μπορούν και να την υποστηρίξουν. Κι αυτό είναι μεγάλη απελευθέρωση.  

Η μεταμφίεση στην εκπαίδευση

Τα παιδιά έχουν μια ευκολία να μπαίνουν σε διαφορετικούς ρόλους από πολύ νωρίς μέσα από το παιχνίδι. Να μεταμορφώνουν ένα κουρέλι σε θησαυρό. Να φοράνε ένα καπέλο ή μια ζώνη και να δημιουργούν απίθανες ιστορίες. Οι μάσκες των σύγχρονων ηρώων τους βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σπίτι και τροφοδοτούν τη φαντασία. Η Αντιόπη Φραντζή λατρεύει τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις. Στο βιβλίο της η μάσκα παίζει τον ρόλο του μεταβατικού αντικειμένου που θα βοηθήσει το παιδί, χάρη στις ενέργειες της δασκάλας, να απελευθερώσει και να αποκαλύψει τον εαυτό του. Τα παιχνίδια ρόλων, μας εξηγεί, δίνουν τη δυνατότητα να συζητιούνται στην τάξη ευαίσθητα ζητήματα, αφού εξασφαλίζουν την αναγκαία απόσταση που επιτρέπει την πιο αβίαστη έκφραση αλλά και την καλύτερη κριτική. Όταν δεν μιλώ εγώ αλλά ο ρόλος μου, μπορώ πιο εύκολα να εκφράσω ένα συναίσθημα ή μια γνώμη που μπορεί να υποψιάζομαι ότι δεν θα είναι αρεστή, αναφέρει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει πως θα επιθυμούσε τα παιχνίδια ρόλων να αξιοποιούνταν περισσότερο στο σχολείο, κάτι το οποίο προτείνεται από τη σύγχρονη παιδαγωγική αλλά και από τα υπάρχοντα σχολικά εγχειρίδια. Για να γίνει αυτό, όμως, θα πρέπει να έχουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί μια ανάλογη εμπειρία και εκπαίδευση, τονίζει.    

Τα καλλιτεχνικά μαθήματα και ο κανόνας του μέσου όρου

Η Αντιόπη Φραντζή προβληματίζεται- και μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους- που το ελληνικό σχολείο δεν έχει μπορέσει να αξιοποιήσει ακόμη ουσιαστικά όλες τις ειδικότητες που το στελεχώνουν. Εξηγεί πως χρειάζεται να δημιουργηθεί μεταξύ των εκπαιδευτικών μια κοινότητα συνεργασίας χωρίς στεγανά, στο πλαίσιο της οποίας τα καλλιτεχνικά μαθήματα θα εμβολιάσουν όλη τη σχολική ζωή. Άλλωστε, όπου γίνεται αυτό, τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Αυτό της δίνει και τη δύναμη να δημιουργεί χαρακτήρες όπως η θεατρολόγος κυρία Θάλεια, που τολμούν να κάνουν τη διαφορά. 

Ρωτάμε την κ. Φραντζή ποια άλλα προβλήματα θεωρεί πως αντιμετωπίζει το ελληνικό σχολείο σήμερα. Ένα από τα σημαντικότερα, απαντά, είναι ότι αντιμετωπίζει τα παιδιά με τον κανόνα του μέσου όρου. Είναι σαν να επιμένουμε να τους φοράμε το ίδιο νούμερο παπουτσιού, χωρίς να κοιτάμε τα πόδια τους, λέει χαρακτηριστικά. Από την άλλη μεριά, αντιλαμβάνεται πως καθημερινά γίνονται αλλαγές και λαμβάνονται ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σταδιακά σε αλλαγή αυτού του αρνητικού κλίματος.

Η σειρά «Μαθητικά κατορθώματα» θέλει να φωτίσει τις θετικές αυτές εμπειρίες μέσα από τις οποίες τα προβλήματα μπορούν να βρουν λύση.  Οι εκπαιδευτικοί ήρωές της, η κυρία Θάλεια στο «Ουφ! ξελευθερία» ή ο κύριος Πετράν από τα «Ζωγραφιστά μυστικά», είναι πρόθυμοι να δοκιμάσουν καινούρια πράγματα για να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες των μαθητών τους. Τολμούν να πειραματιστούν γιατί αναγνωρίζουν τα παιδιά ως «πρόσωπα» με ταλέντα, δυσκολίες και προσδοκίες. Αρπάζουν τις ευκαιρίες για να φέρουν στην τάξη την πραγματική ζωή, τον ενθουσιασμό, την πρωτοβουλία, γιατί ξέρουν καλά ότι ένα «ξεκλειδωμένο» παιδί μαθαίνει καλύτερα.

Οι μαθητές είναι παιδιά μιας κοινωνίας που αλλάζει και ως ζωντανοί οργανισμοί προσαρμόζονται στις αλλαγές που τα εκθέτουμε. Γεγονός είναι, αναφέρει η Αντιόπη Φραντζή, ότι κουβαλούν πολλές σημαντικές εμπειρίες και γνώσεις από την καθημερινότητά τους, που συχνά το σχολείο αγνοεί, γιατί υπακούει ακόμα σε μια ήδη παρωχημένη πραγματικότητα. Θα πρότεινε, λοιπόν, να τους δείξουμε εμπιστοσύνη και παράλληλα να ανακαλύψουμε εκ νέου τις αξίες τις οποίες θέλουμε για τον εαυτό μας και φυσικά για εκείνα. 

Η φιλαναγνωσία στο σχολείο

Το σχολείο μπορεί να καλλιεργήσει την αγάπη για το βιβλίο, δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με διαφορετικά βιβλία και τη χαρά της ανάγνωσης, υποστηρίζει η Αντιόπη Φραντζή. Ιδανικά η ύπαρξη μιας σχολικής βιβλιοθήκης, η συμμετοχή των παιδιών στη λειτουργία της και η γνωριμία με συγγραφείς μπορούν να παίξουν θετικό ρόλο. Θα τολμούσε, μάλιστα να πει ότι το σχολείο είναι από τα λίγα εκείνα μέρη στα οποία το έντυπο βιβλίο κατέχει ακόμα σημαντική θέση και υπόληψη!

Κλείνοντας την συζήτησή μας, ζητάμε από την κ. Φραντζή να κάνει μια ευχή για τη νέα σχολική χρονιά. Αυτό που τη λυπεί είναι πως φέτος οι εκπαιδευτικοί, με την επιστροφή τους, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν το πένθος και τα συγκεχυμένα συναισθήματα που θα κουβαλούν τα παιδιά, ανάλογα και με την έκθεσή τους στα τελευταία τραγικά γεγονότα, στη φωτιά στην Ανατολική Αττική. Εύχεται, λοιπόν, με ευαισθησία και υπευθυνότητα να μπορέσουν να απαλύνουν την αγωνία ή την ανησυχία των παιδιών για το μέλλον και να τα βοηθήσουν –όπως και τον εαυτό τους– να νιώσουν σιγουριά και χαρά για τη ζωή! Ελπίζει τέλος σε μια ήσυχη και ασφαλή χρονιά, με δύναμη και έμπνευση, που θα δώσει στους μικρούς μαθητές χρόνο και χώρο να ανθίσουν!

Το νέο βιβλίο της Αντιόπης Φραντζή «Ουφ, ξελευθερία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.