ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΡΚΟΥ

Τα κείμενά της, που δημοσιεύονται στο προσωπικό της blog, ασχολούνται συχνά με τη θέση και τα προβλήματα της γυναίκας. Το δίκτυο mentoring Women On Top  που έχει φτιάξει – δεν θα ξεχάσω ποτέ με πόση λαχτάρα μου πρωτοείπε την ιδέα της – αφορά μόνο γυναίκες. Με τούτα και με κείνα δεν είναι να απορεί κανείς που όταν πλησιάζει η Ημέρα της Γυναίκας πάει το μυαλό μου στη Στέλλα Κάσδαγλη. Στα δικά μου μάτια η Στέλλα είναι μια σύγχρονη φεμινίστρια. “Αν είσαι mainstream σήμερα, ντρέπεσαι να πεις ότι είσαι φεμινίστρια. Ακούγεται κάπως. Δεν μπορώ να το καταλάβω”, μου λέει στην αρχή της κουβέντας μας.

Οι περισσότεροι έχουν ξεχάσει τον όρο “φεμινισμός”. Εσύ όμως βλέπεις συνεχώς γύρω σου αφορμές για να τον θυμάσαι.

Πράγματι. Να, πριν από λίγες μέρες έπεσα πάνω σε ένα περσινό φυλλάδιο για τη βία κατά των γυναικών με σλόγκαν: Τις γυναίκες δεν τις χτυπάμε ούτε με τριαντάφυλλο. Η παγκόσμια μέρα, όπως και όλες οι καμπάνιες κατά της βίας που υφίστανται οι γυναίκες, φτιάχτηκαν για να καταπολεμήσουν τη βία που υφίστανται οι γυναίκες επειδή είναι γυναίκες (και γι’ αυτό θεωρούνται κατώτερες, υπό-). Αν συμμετάσχεις στις ενέργειες αυτές λέγοντας ότι τις γυναίκες δεν τις χτυπάμε, μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες (το «αδύναμο φύλο», δεν αντέχουν, συγκρατηθείτε λίγο παιδιά), μάλλον διαιωνίζεις το στερεότυπο της ανισότητας παρά το πολεμάς. Κάτι άλλο που συνειδητοποίησα πρόσφατα αναζητώντας φωτογραφίες σε ηλεκτρονικές τράπεζες εικόνων, είναι το πόσο ανόητη φαίνεται η εικόνα μας. Στις περισσότερες φωτογραφίες θα βρεις γυναίκες συνήθως όμορφες και νέες, με προσεγμένη εμφάνιση, που χαζογελάνε σαν ηλίθιες όλη την ώρα και χωρίς ιδιαίτερη αφορμή. Και αναρωτιέμαι, έτσι είναι οι πραγματικές γυναίκες;

Πραγματικές γυναίκες και πραγματικοί άντρες στη δουλειά.

Οι μισθοί των γυναικών είναι πιο χαμηλοί. Η ανεργία και η αδήλωτη εργασία είναι γυναικεία “προνόμια”. Φυσικά και όσον αφορά τη σεξουαλική παρενόχληση οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες, παρόλο που δεν έχουμε επίσημα στοιχεία και νούμερα. Φυσικά και υπάρχουν ανδροκρατούμενα επαγγέλματα στα οποία μια γυναίκα πρέπει να αποδείξει δύο και τρεις φορές την αξία της. Αλλά το πιο προβληματικό απ’ όλα είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες σε θέσεις ευθύνης. Αν όμως οι γυναίκες λείπουν από τα Διοικητικά Συμβούλια σε όλους τους τομείς, πώς θα μπορέσει ποτέ να αλλάξει κάτι προς όφελός τους; Αυτές τις μέρες βρέθηκα σε μία σημαντική διοργάνωση, με πολύ ενδιαφέροντες ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα πράγματα που ακούστηκαν ήταν κρίσιμα για το πού βρισκόμαστε και πού πάμε. Μόνο που από το σύνολο αυτό απουσίαζαν οι γυναίκες. Από τις παρουσιάσεις και τις συζητήσεις, καμία δεν είχε –ούτε καν εμμέσως- ως θέμα του την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην οικονομία και την παραγωγική ζωή της χώρας. Σε καμία τοποθέτηση δεν βάρυνε η διάσταση του φύλου και σε κανένα πάνελ οι γυναίκες δεν αποτέλεσαν πάνω από το 30% των συμμετεχόντων.

Παρά το φεμινιστικό κίνημα και την υποτιθέμενη πρόοδο της κοινωνίας όσον αφορά τη γυναικεία χειραφέτηση, η σχέση μητρότητας και εργασίας στην Ελλάδα παραμένει προβληματική.

Σαφώς. Είναι προβληματικές όλες οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η γυναικεία εργασία. Καταρχάς επειδή η ευθύνη του να κάνεις παιδιά βαρύνει αποκλειστικά και μόνο τις γυναίκες. Είναι δηλαδή σα να μεταθέτει το σύστημα την ευθύνη του στις ίδιες και να τους λέει: επιλέγεις τη μητρότητα ή την καριέρα; Η επιλογή αυτή όμως δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει. Το αν μία γυναίκα αποφασίσει να κάνει παιδιά – και πόσα – δεν θα έπρεπε να σχετίζεται με την εργασία της. Είναι ευθύνη όλης της κοινωνίας να μπορεί να κάνει μια γυναίκα παιδιά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα μείνει εκτός δουλειάς. Αλλά και από τη στιγμή που θα κάνει παιδιά το όλο σύστημα είναι περισσότερο τιμωρητικό παρά υποστηρικτικό. Οι παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία έχουν περιορισμένο ωράριο, οι άνεργες μητέρες δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από τους παιδικούς σταθμούς με αποτέλεσμα να εμποδίζονται να ψάξουν και να βρουν δουλειά και, αν συνήθως μιλάμε για χάσμα μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, θα έπρεπε κάποια στιγμή να μιλήσουμε και για το χάσμα μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και του ελεύθερου επαγγέλματος, το οποίο – σημειωτέον – είναι πλέον τάση διεθνώς. Μία ελεύθερη επαγγελματίας λοιπόν στη χώρα μας, όταν γεννήσει, δεν έχει το δικαίωμα να λείψει από τη δουλειά της. Δεν δικαιούται ούτε εξάμηνη, ούτε τετράμηνη άδεια. Τι προτείνει δηλαδή το σύστημα; Να πληρώσει κάποιον άνθρωπο να μείνει στο πόδι της για όσες μέρες χρειαστεί να λείψει από την εργασία της υποθέτω. Το πρόβλημα όμως είναι και πιο βαθύ, διότι τα κορίτσια από μικρά δεν τα ενθαρρύνουμε να κάνουν αυτό που θέλουν και αγαπάνε. Τα μαθαίνουμε να συμβιβάζονται, να μην έχουν φιλοδοξίες από τη δουλειά τους, με αποτέλεσμα να επιλέγουν συμβατικές δουλειές που εύκολα θα παρατήσουν όταν κάνουν παιδιά.

Ποιες πιθανές λύσεις θα είχαν νόημα;

Για μένα, μια ισότιμη αγορά εργασίας θα εξασφάλιζε υποστήριξη και ευελιξία σε εργαζόμενους άντρες και γυναίκες που θέλουν να αφιερώσουν χρόνο από τη ζωή τους στο να κάνουν παιδιά. Θα έδινε κίνητρα στις επιχειρήσεις να παρέχουν τις αναγκαίες γονικές άδειες, αλλά και δομές για τη φροντίδα των μικρών παιδιών των εργαζομένων όσο εκείνοι δουλεύουν. Δεν θα τιμωρούσε τη μικρή επιχειρηματικότητα, την ευέλικτη εργασία και τις εναλλακτικές μορφές απασχόλησης, αλλά θα έδινε σε άντρες και γυναίκες την ευκαιρία να δείξουν πόσο δημιουργικοί μπορούν να γίνουν όταν αποφασίζουν οι ίδιοι πότε, πώς και από πού θα δουλέψουν. Κι αν θες ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα, η μείωση της φορολογίας εισοδήματος στο δεύτερο μισθό μιας οικογένειας θα ενθάρρυνε τις γυναίκες να μπουν στην αγορά εργασίας. Κι όταν οι γυναίκες εργάζονται, έχουν ανάγκη και από περισσότερες υπηρεσίες/προϊόντα/θέσεις εργασίας: φύλαξη των παιδιών, μετακινήσεις, εργαλεία για να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους.

Δουλεύεις πάνω σε κάτι σχετικό αυτό τον καιρό;

Ναι. Με τους συνεργάτες μου στο Women On Top σχεδιάζουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της επανένταξης των γυναικών που έχουν εγκαταλείψει την εργασία τους για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω της φροντίδας κάποιου μέλους της οικογένειας, με στόχο αυτό να υιοθετηθεί από κάποιες επιχειρήσεις και μια μεγάλη μερίδα γυναικών να εκπαιδευτεί εκ νέου και να επιστρέψει στη δουλειά. Παράλληλα, προσπαθούμε να βρούμε πρακτικούς τρόπους ώστε να βοηθήσουμε άνεργες γυναίκες (εξασφαλίζοντας χώρο εργασίας με πρόσβαση στο ίντερνετ όσο απασχολούμε τα παιδιά τους για παράδειγμα) να βρουν τη δουλειά που θέλουν.

Τι σε στενοχωρεί πιο πολύ από όλα;

Ότι εμείς οι γυναίκες δεν έχουμε μάθει να θέλουμε. Να θέλουμε κάτι πραγματικά καλό για εμάς τις ίδιες, ακόμα κι αν ξεφεύγει από τα στερεότυπα που έχουμε συνηθίσει.